Η εισήγηση του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Μαθηματικά και Νοημοσύνη" Κινηματοθέατρο Λακκίου, Λέρος 27/10/2011.
Για όσους νομίζουν πως θα μιλήσω λίγο, μπορείτε να φύγετε πριν. Για να μην αγχώνεστε. Κι εγώ συνήθως όταν αρχίζω, μετά οι φίλοι μου ξέρουν ότι δεν ξέρουν πότε τελειώνουμε. Επιπλέον, αν έχετε να κάνετε ερωτήσεις την ώρα που μιλάω, μην ανησυχείτε, δεν χάνω τη ροή του λόγου. Απλά ενσωματώνω τις ερωτήσεις. Απλώς το λέω τώρα στους γονείς κι όχι στα παιδιά, άμα κάνετε ερωτήσεις να προσέχετε γιατί θα απαντήσω. Δηλαδή μην κάνετε ερώτηση, να το πούμε έτσι, «ότι κάναμε ερώτηση στον Λυγερό και τελικά δεν απάντησε». Εγώ απαντάω και μερικές φορές απαντάω πιο πολύ για τα παιδιά παρά για τους γονείς, για να είστε λίγο προσεκτικοί κάνω αυτή την εισαγωγή, έτσι δεν είναι; Tα παιδιά μερικά το έχουν ζήσει άρα κατάλαβαν.
Η ιδέα να κάνουμε αυτό το πράγμα εδώ στη Λέρο μπορεί να φανεί λίγο παράξενη. Μερικοί από εσάς θεωρούν ότι όταν είμαστε σε ένα νησί απομονωμένο, όχι στην Αθήνα, όχι στην Ευρώπη – δηλαδή έτσι το βλέπουν – ότι δεν είναι ανάγκη να κάνουμε και πολλά πράγματα που να έχουν κάποια αξία, γιατί στο κάτω-κάτω είμαστε μια μικρή κοινωνία. Πού είναι ο τεχνικός; Α, μου κάνει διάφορα εκεί πέρα. Όταν ήταν κάτω, μου φαινόταν φιλικός. Ναι, θέλει πιο κοντά. Είναι γενικό στην κοινωνία μας, όταν οι άνθρωποι βρίσκονται πιο πάνω, φαίνονται αμέσως, έχουν ένα ύφος. Λοιπόν γι’ αυτό κάθισα πιο πάνω από σας, να μη νομίζετε. Λοιπόν, η ιδέα μπορεί να είναι λίγο ανατρεπτική. Δεν είμαι καθόλου κοινωνικός. Ασχολούμαι μόνο με τους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι συνήθως βρίσκονται και στα νησιά. Επιπλέον, η Λέρος ανήκει στην Ελλάδα, γιατί μερικοί δεν το έχουν συνειδητοποιήσει απ’ ό,τι κατάλαβα και δεν μιλάω μόνο για εσάς, μιλάω και για πιο πάνω και η Ελλάδα απ’ ό,τι φαίνεται όλοι σας δεν έχετε συνειδητοποιήσει ότι ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικά αυτές τις μέρες. Γιατί ξέρετε, στην Ελλάδα εμείς λέμε «οι Ευρωπαίοι και εμείς» που άμα μετρήσουμε εδώ πόσοι είναι πραγματικά Έλληνες χωρίς να είναι Ευρωπαίοι, είναι λίγοι.
Για τα παιδιά δεν μιλάμε, γιατί έχουν γεννηθεί όλα μετά το ’81, είναι αναγκαστικά Ευρωπαίοι. Τα παιδιά δεν ξέρουν καν τι σημαίνει να είσαι Έλληνας χωρίς να είσαι Ευρωπαίος. Άρα συνεχώς ακούν και έχουν και μερικές φορές, όπως το είδα και στο μάθημα, ανησυχίες οικονομικές. Θεωρώ ότι είναι απαράδεκτο τα παιδιά όταν είναι σε μικρές ηλικίες να έχουν ανησυχίες οικονομικές. Αυτά είναι τα προβλήματα για εμάς. Ότι τα έχουμε μεταφέρει ήδη σαν μεταφορά δομής στα παιδιά και να έχω εγώ μαθητές που να τους απασχολεί το θέμα της εργασίας, του τι θα κάνουν στο μέλλον, ενώ δεν έχουν φτάσει καν στην ουσία στο τέλος του Λυκείου είναι απαράδεκτο κι αυτό πρέπει να το θυμάστε για να μην ακούσω και μερικές ερωτήσεις μετά που να αφορούν αυτά τα θέματα. Εμείς είμαστε εδώ λοιπόν για τα παιδιά.
Η ιδέα είναι πρώτα απ’ όλα, όπως θα έλεγε ο Χρήστος, γιατί είναι φίλος μου, συνήθως στην αρχή της διάλεξης χτυπάω πάνω στους φίλους μου. Μετά χτυπάω και πάνω στους άλλους. Άρα είναι του τύπου να βάλουμε Μαθηματικά και Νοημοσύνη; Αυτό θα τους αγγίξει; Θα έρθουν; Δεν θα έρθουν; Άρα είχαμε ένα πρόβλημα που το είδαμε και με τους δημοσιογράφους σε συνεντεύξεις και στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, οι οποίοι ήταν πάρα πολύ θετικοί, να πω την αλήθεια. Το θέμα ήταν να μην φοβηθούν τα παιδιά ότι θα μιλήσουμε μόνο για μαθηματικά. Σε κάποια φάση, είπα στον δημοσιογράφο «Δεν με ρωτάτε όμως για τη νοημοσύνη, ε;» Βλέπετε, το ξανακάνω για το κοινό, Μαθηματικά και Νοημοσύνη. Λέει, δεν θα φοβηθούν τα παιδιά που θα μιλήσουμε για μαθηματικά; Δηλαδή για το άλλο δεν θα φοβηθούν, που δεν είναι καν της ύλης. Για τα μαθηματικά βέβαια μερικοί θα αναρωτηθούν, είναι της ύλης, δεν είναι της ύλης; Σε ποιο επίπεδο θα είναι; Δεν ρωτάνε για το δεύτερο σκέλος. Ενώ, όπως καταλαβαίνετε, είναι το πιο δύσκολο το δεύτερο, γιατί δεν υπάρχει μάθημα στο Υπουργείο Παιδείας που να λέει, θα κάνουμε σήμερα Νοημοσύνη. Είναι εκτός ύλης η νοημοσύνη. Το υπενθυμίζω.
Εφόσον λοιπόν βάλαμε Μαθηματικά και Νοημοσύνη, η ιδέα ποια ήταν; Η ιδέα ήταν να εξηγήσουμε ότι η νοημοσύνη λειτουργεί με μερικά νοητικά σχήματα τα οποία μπορούν να κωδικοποιηθούν. Αν πραγματικά συνειδητοποιήσετε πόσα μαθηματικά κάνετε την ημέρα χωρίς να ξέρετε ότι τα κάνετε, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τα κάνετε. Άρα προσπαθήστε να θυμηθείτε, ξυπνάτε, ξυπνητήρι, το οποίο δεν κατέχετε. Άμα είναι ηλεκτρονικό, ακόμα χειρότερα. Άμα είναι κινητό, είναι συνήθως το παιδί που το κατέχει καλύτερα από εσάς. Μη γελάτε, παιδιά, αμέσως. Στο τέλος. Σε κάποια φάση θα ανοίξετε το ραδιόφωνο. Ποιος εδώ άμα σπάσει το ραδιόφωνό του μπορεί να το διορθώσει; Όλο το ραδιόφωνο είναι φτιαγμένο με μαθηματικά, ηλεκτρονικά, φυσική, δεν έχετε ιδέα. Mετά περνάμε στην τηλεόραση. Σας λέω για το παθητικό. Ανοίγετε μετά τον υπολογιστή σας, κοιτάζετε τα email σας. Έχετε απαρίθμηση, έχετε μια δομή και μετά συνεχίζουμε. Άμα συνεχίσετε όλη την ημέρα, θα δείτε ότι τελικά, αν ξαφνικά σας έλεγα, εφόσον δεν σ’ αρέσουν τα μαθηματικά, δεν θα κάνεις καθόλου μαθηματικά όλη τη ζωή σου. Ποιες δουλειές θα μπορούσατε να κάνετε; Nομίζω ότι θα σας μείνει μόνο το marketing. Γιατί για όλες τις άλλες πρέπει να κάνετε κάτι, για το marketing μπορείτε να βασιστείτε στον άλλον που δεν κάνει τίποτα και μπορείτε να του πουλήσετε ότι δεν κάνει τίποτα, επειδή εσείς το κάνετε καλύτερα.
Άρα η ιδέα είναι ότι είναι ένα βασικό στοιχείο, άρα ποιο είναι το βασικό στοιχείο; Η νοημοσύνη, για να έχουμε και μερικές λέξεις με τις οποίες να συμφωνούμε, θεωρούμε εμείς στις γνωστικές επιστήμες ότι είναι ο πυρήνας. Όλοι έχουμε έναν εγκέφαλο, έχουμε αυτόν τον γνωστικό πυρήνα ο οποίος δεν αλλάζει μετά από κάποια ηλικία. Απλώς αυτό που δεν θυμόμαστε είναι ότι δεν σταθεροποιείται από την αρχή. Άρα το πολύ σημαντικό ποιο είναι; Συνειδητοποιείτε όλοι σας ότι ο δείκτης νοημοσύνης των παιδιών εξελίσσεται μέχρι τα 20; Εμείς έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι σταθεροποιείται αρκετά γρήγορα. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα πριν μερικά χρόνια, οι άνθρωποι δεν ήξεραν καν ότι το παθητικό κάπνισμα επηρεάζει την εξέλιξη του δείκτη νοημοσύνης των παιδιών με αποτέλεσμα να έχετε πολλές γυναίκες οι οποίες να μην καπνίζουν την ώρα της εγκυμοσύνης κι αμέσως μετά, μόλις κάνουν το παιδί, να έχετε την γυναίκα που να καπνίζει και να κουβαλάει στο καροτσάκι το παιδί. Αυτό που αποδείξαμε σ’ αυτόν τον τομέα είναι ότι το παθητικό κάπνισμα μέχρι τα 16 χρόνια του παιδιού κατεβάζει τον δείκτη νοημοσύνης από 7 έως 10 μονάδες. Το παθητικό, δεν μιλάω καν για το ενεργητικό. Αυτό το αφήνω σ’ αυτούς που τους αρέσει να καπνίζουν. Οι άλλοι, όμως, δεν τους αρέσει καν, αλλά όμως έχουν την επίπτωση να κατεβαίνει. Εφτά έως δέκα μονάδες μπορεί να σας φανεί «Ε, εντάξει, δεν είναι και τόσο σημαντικό. Πόσο θα είναι;». Ο κανονικός δείκτης νοημοσύνης είναι 100. Το κανονικό με μία κλίμακα Stanford Binet είναι από το 84 ως το 116. Δηλαδή η βάση είναι 16. Όταν σας λένε ότι μπορεί να χαμηλώσει 7-10 μονάδες θέλει να πει ότι ένα κανονικό παιδί πηγαίνει σε υψηλό καθυστερημένο παιδί, ένα παιδί που είναι προικισμένο γίνεται κανονικό. Αυτό είναι που σημαίνει χειροπιαστά. Άρα τώρα αυτό το ξέρουμε. Άμα θέλετε να το επιβεβαιώσετε, γι’ αυτούς που δεν το ξέρουν, η μελέτη δημοσιεύτηκε το 2004 κι έγινε πάνω σε 4000 παιδιά στην Αμερική.
Τώρα, δίνω αυτό το παράδειγμα ενώ ξέρουμε κι έχουμε στοιχεία. Μια πρόσφατη μελέτη το 2011 που δημοσιεύτηκε στο Nature, έγινε μια ανάλυση με scanner του εγκεφάλου των παιδιών και ανακαλύψαμε το εξής: Ότι το παιδί εξελίσσεται μέχρι μια ηλικία η οποία είναι 20, ενώ εμείς θεωρούμε ότι είναι ακόμα - έχει γίνει όντως ενήλικας.
Άρα βλέπουμε πραγματικά ότι λέμε στο παιδί «είναι πολύ σημαντικό να πηγαίνει στο σχολείο». Στην πραγματικότητα, ας πούμε ότι τα παιδιά δεν ακούνε τώρα, άμα έπρεπε να με πείσετε εμένα τώρα γιατί τα παιδιά πρέπει να πάνε σχολείο, θα δυσκολευόσασταν πάρα πολύ. Αλλά απλώς το λέτε από συνήθεια. Δηλαδή σας έχουν πείσει. Αυτό που προσπαθεί να κάνει αυτή η μελέτη είναι να δείξει ότι όταν το παιδί δέχεται ερεθίσματα τα οποία είναι γνωστικά, τότε μέσα στον εγκέφαλό του αναπτύσσει δομές τις οποίες δεν θα είχε. Λοιπόν, αυτές που δεν θα έχει τι μπορεί να είναι; Θέλει να πει πως το νευρωνικό σύστημα αναπτύσσεται πάρα πολύ και τροποποιείται ανάλογα με τα προβλήματα που λύνει. Πριν μερικά χρόνια, για να καταλάβετε, θεωρούσαμε ότι το νευρωνικό σύστημα είναι αρκετά σταθερό. Δηλαδή μας ξάφνιασε πάρα πολύ όταν ανακαλύψαμε ότι πρώτα απ’ όλα δημιουργούμε ακόμα νευρωνικό σύστημα με νευρώνες και σε μεγάλη ηλικία, λέω τώρα για τους μεγαλύτερους, και επιπλέον μετακινούνται οι νευρώνες.
Ο εγκέφαλός μας είναι φτιαγμένος με διάφορα στάδια. Το πιο χαμηλό επίπεδο είναι το ερπετικό που είναι αυτό που είναι πίσω. Το πίσω είναι αυτό που ασχολείται με αυτά με τα οποία δεν ασχολείστε, αλλά άμα σας τα απαγορεύσουν, ξαφνικά ασχολείστε. Η ανάσα, η αναπνοή… Μόλις την απαγορεύετε, καταλαβαίνετε ότι υπάρχει ένα πρόβλημα, αλλά δεν σκέφτεστε την ώρα που ανασαίνετε. Αυτό το κάνει το ερπετικό. Αυτό θεωρούμε ότι είναι το πιο βαθύ και το πιο χαμηλό επίπεδο.
Για να καταλάβετε τώρα, ανακαλύψαμε ότι μπορούμε να έχουμε νευρώνες που είναι από πίσω και μεταφέρονται σιγά-σιγά στην εξέλιξη της πορείας του εγκεφάλου μας στο cortex, neo-cortex. Είναι το κεφάλι, στον εγκέφαλο είναι η πιο αναπτυγμένη περιοχή, η πιο αφαιρετική. Πώς μπορούμε να πούμε ότι είναι η πιο αφαιρετική, είναι πολύ απλό. Λέτε σε κάποιον να μην κάνει απολύτως τίποτα. Ούτε να σκεφτεί ότι κάνει κίνηση. Για προσπαθήστε. Θα δείτε ότι είναι πολύ δύσκολο να κάνετε πραγματικά τίποτα. Εδώ βέβαια στην Ελλάδα έχουμε την εντύπωση ότι γίνεται. Δεν λέω να πάρετε και μισθό μαζί. Απλώς να μην κάνετε τίποτα. Λοιπόν, όταν δεν κάνετε απολύτως τίποτα και σας απαγορεύουν ακόμα και να σκεφτείτε την κίνηση και γιατί το κάνουν αυτό; Γιατί όταν σκέφτεστε την κίνηση, ενεργοποιείτε την περιοχή του εγκεφάλου που κάνει την κίνηση. Κι αυτό το ξέρουν οι αθλητές κι οι πρωταθλητές. Δηλαδή κάποιος που κάνει σκι μεγάλης ταχύτητας, super G, όταν του κάνουν προπόνηση, τον βάζουμε να σκεφτεί την διαδρομή και την ώρα που σκέφτεται τη διαδρομή, οι χρόνοι που κάνει, είναι ο χρόνος που θα κάνει στην αληθινή διαδρομή. Μετά προσπαθούμε να μειώσουμε αυτόν τον χρόνο, μέσω του εγκεφάλου, και σιγά- σιγά στην πραγματικότητα, όταν θα είναι πάνω στα σκι, θα κάνει σιγά-σιγά τον χρόνο που θέλουμε. Όταν είναι με αυτοκίνητα, είναι ακόμα χειρότερο γιατί οι ταχύτητες είναι μεγαλύτερες.
Λοιπόν, όταν βάζετε έναν άνθρωπο να μην κάνει απολύτως τίποτα, ξαφνικά ενεργοποιείται μια ζώνη. Είναι η πιο αφαιρετική, εδώ, η μπροστινή κι είναι αυτή που παράγει άγχος. Το απίστευτο είναι ότι όταν δεν κάνουμε απολύτως τίποτα, έχουμε άγχος. Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος είναι φτιαγμένος για να κάνει κάτι. Το βάζουμε τώρα ανάποδα. Είναι μερικοί που πιστεύουν ότι όταν κάνουμε πράγματα, μερικές φορές μας αγχώνουν. Το πιο ωραίο βέβαια είναι ότι όταν θέλουν να χαλαρώσουν, καπνίζουν, το οποίο είναι αγχωτικό. Δηλαδή πρέπει να είσαι εντελώς κόπανος, κόπανος με την έννοια του πιάνου. Ξέρετε στο πιάνο έχουμε κόπανους που χτυπάνε τις χορδές. Μ’ αυτήν την έννοια και καμία άλλη. Άρα λες, θα χαλαρώσω. Θα καπνίσω λίγο. Ενώ ξέρουμε ότι επιστημονικά το τσιγάρο ακόμα κι αν έπαιρνες κάποιον χαλαρό, θα τον άγχωνε, που είναι απίστευτο άμα το σκεφτείτε.
Ξαναρχόμαστε λοιπόν στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος πρέπει να παράγει συνεχώς δράση. Τώρα θα μου πείτε τι σημαίνει αυτή η δράση; Πρώτα απ’ όλα μην σκέφτεστε ότι μερικά πράγματα είναι αρνητικά και μερικά πράγματα είναι θετικά. Δίνω ένα παράδειγμα. Ξέρετε όλοι πάνω-κάτω τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ειδικά για τα μικρά παιδιά. Αυτά τα Game Boy, τις διάφορες κατηγορίες. Μία απ’ αυτήν την κατηγορία είναι το Tetris. Το Tetris το έχετε ακούσει; Σας λέει κάτι; Ωραία, τέλεια. Τώρα έχω ξεφύγει απ’ τους φίλους, θ’ αρχίσω να χτυπάω διάφορους. Άρα υπάρχουν μερικοί που θεωρούν ότι το Tetris είναι πολύ καλό για τη δομή της σκέψης. Άρα κάνουν Tetris και μετά λένε ότι είναι πολύ…
Τι είναι το Tetris; Αυτό είναι; Μοιάζει σαν παζλ. Σας δίνει μερικά κομμάτια, κάνετε κινήσεις από κάτω και μπορείτε να τα περιστρέψετε. Αρκεί να γεμίζετε γραμμές. Άμα γεμίζουν οι γραμμές, πηγαίνεις στην επόμενη. Κάπως έτσι.
Κοινό: Βασικά πρέπει να κατεβαίνουν.
Η εξέταση της έννοιας της ανθρωπότητας σ’ ένα αυστηρά οντολογικό πλαίσιο την υποβαθμίζει. Χωρίς τη διαχρονική της φύση και το χρονικό της προσδιορισμό, φαίνεται τοπικά ισόμορφη με την κοινωνία. Αλλά η κοινωνία δεν μπορεί παρά να αποτελεί μία εκφυλισμένη προβολή της αποτελεσματικής... 
Κοιτάζοντας γύρω μας, έχουμε πάντα τη βεβαιότητα ότι αυτό που βλέπουμε είναι μια πιστή αποτύπωση του πραγματικού κόσμου που μας περιβάλλει. Ο γνωστός νευροφυσιολόγος Vernon Mountcastle λέγει ότι «στην πραγματικότητα είμαστε φυλακισμένοι μέσα σε έναν εγκέφαλο και η μόνη μας επικοινωνία... 
Οι έρευνες στον χώρο της εκπαίδευσης και των νευροεπιστημών έχουν καταστήσει σαφές ότι η εκπαίδευση προκειμένου να είναι αποτελεσματική , δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατη, παθητική και γραμμική. Ο εγκέφαλος μας τροποποιείται καθημερινά τόσο ανατομικά όσο και λειτουργικά ως απάντηση... .jpg "Θεωρία των νοητικών μοντέλων (mental model theory)")
Η θεωρία των νοητικών μοντέλων προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι έχουν μια περιορισμένη ικανότητα λογικής σκέψης, αλλά ότι αυτή η λογική σκέψη μπορεί να εμποδίζεται από περιορισμούς της επεξεργασίας (π.χ. περιορισμένη μνήμη εργασίας, Johnson-laird 1983, 1995a,b, 1999; Johnson-laird & Byrne, 1991, 1993a, 1996)... 
Γιατί δεν ψάχνουμε την ουσία; Ποιος ξέρει; Οι φίλοι μας δεν ζουν πια. Οι εχθροί μας έχουν στόχο το εφήμερο της ζωής. Για ποιο λόγο; Για την ασφάλεια της κοινωνίας; Για την ασφάλεια του συστήματος ή της αδράνειας; Γιατί τα άτομα είναι τόσο πολλά αλλά και ταυτόχρονα τόσο λίγα; Γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο σπάνιοι; Υπάρχει λόγος;... 
Σε αυτή την ενότητα θα ασχοληθούμε με τις διεργασίες οι οποίες μας επιτρέπουν να αντιμετωπίζουμε κάποιο λογικό πρόβλημα, να αναλύουμε μια σειρά παραδοχών ώστε να παράγουμε κάποιο συμπέρασμα, να αξιολογούμε τις πιθανότητες για κάποιο γεγονός κ.ο.κ. Π.χ., ξέρουμε ότι το άθροισμα των γωνιών... 
Έστω δύο άνθρωποι: Α1 Α2... Έστω μία επικοινωνία..: Και η ανάδραση...: Για να γίνει ανθρώπινη χρειάζεται ένα νοητικό μοντέλο. Σε φάση ανάδρασης του συστήματος έχουμε... Η ανθρώπινη επικοινωνία λειτουργεί με τα νοητικά μοντέλα. Το μοντέλο Μ1 είναι ισομορφικό σε σχέση με την οντότητα Α1, αν δεν υπάρχει προβολή, αλλιώς... 
H πλάνη βρίσκετε στη σκέψη (στη νοοτροπία) διότι η σκέψη επεξεργάζεται τις εντυπώσεις, τις πληροφορίες που εισέρχονται στον ψυχισμό μας μέσο των αισθήσεων. Ηράκλειτος: Πίστευε οτι ο άνθρωπος διαθέτει 2 όργανα για τη γνώση της αλήθειας. Την αίσθηση και τον λόγο. Απο αυτά, τη μεν αίσθηση η θεωρούσε απατηλή.... 
Τι είναι «ελευθερία της βούλησης»; Σύμφωνα με τους φιλόσοφους, είναι η ιδιότητα ή ικανότητα που έχουμε να πράττουμε με δική μας απόφαση, κάτω από τον έλεγχό μας, χωρίς εξωτερικό εξαναγκασμό. Ελευθερία της βούλησης έχω όταν επαφίεται σε εμένα να επιλέξω μεταξύ τυχόν εναλλακτικών πράξεων. Όταν η απαρχή των.... 
Με τους χαμαιλέοντες, τα θεμέλια έγιναν φάροι της Ανθρωπότητας. Έτσι δημιουργήθηκε ο θρύλος της νοημοσύνης, που είναι το μέλλον της Ανθρωπότητας, μέσω της εξήγησης της αυτοθυσίας του Προμηθέα που δεν περίμενε από τους Ολύμπιους να βοηθήσουν την Ανθρωπότητα, διότι έβλεπε ότι ήθελαν μόνο και μόνο σκλάβους. Γι’ αυτό έμαθε μέσω του φωτός, τόσες επιστήμες στους ανθρώπους. Διότι ήξερε ότι μόνο η ουσία μπορεί ν’ αντισταθεί στην εξουσία...
Πολλοί σας λένε, σε όλους εσάς εδώ, ότι είσαστε γραφικοί, γιατί μιλάτε για πράγματα του «κατά Λουκά» και λένε ότι πρέπει να έχεις μια ρεαλιστική προσέγγιση. Και τώρα πρέπει να σκεφτούμε ορθολογικά. Σου λένε, π.χ. -αυτό είναι το ωραίο- ακόμη και να απελευθερωθεί η Κωνσταντινούπολη... 
Το μοναστήρι είχε κλείσει. Δεν περίμενε κανένα πια. Αυτό πίστευαν τουλάχιστον οι καλόγριες. Δεν είχε πει τίποτα. Κοίταξε τον ουρανό. Αυτός θα ήταν ο τρούλος της εκκλησίας. Είχε μάθει για την απαγόρευση. Κι έπρεπε να βρει τον Πέτρο. Όσο πιο γρήγορα γίνεται, σκέφτηκε. Έτσι άρχισε ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα... 
Μια Κυριακή σαν Πασχαλιά θα ξανανθίσει ο κόσμος γιατί πιστεύει στην αυτοθυσία και το λουλούδι που γεννήθηκε όταν το φως έλαμψε για δεύτερη φορά την ώρα της ανάγκης όταν πια
κανείς δεν πίστευε στην Κυριακή την επόμενη ενώ ήρθε! 
.jpg)
