Τα πάθη που ενώνουν

1. Χαρά

Στο πάθος της χαράς βλέπουμε καθαρά τη σύνδεση. Δεν ανέχεται την απομόνωση. Στις εκδηλώσεις του: αναζήτηση του άλλου, εναγκαλισμός κλπ., φανερώνεται η τάση για συνεργασία, επικοινωνία και κοινή απόλαυση. Επίσης και η εξωτερική έκφραση είναι συνδετική, είναι σα να λέμε μια χειραψία, μια θερμότητα που ακτινοβολεί στον άλλο και τον ανυψώνει κι αυτόν. Σ' αυτό το πάθος υπάρχουν όλα τα απαιτούμενα για μια συνένωση.

Επίσης κι εδώ δε λείπει η ανερχόμενη γραμμή. Και σ' αυτή την περίπτωση έχουμε επίσης έναν άνθρωπο που φτάνει από το αίσθημα της δυσαρέσκειας στο αίσθημα της υπεροχής. Η χαρά πραγματικά είναι η σωστή έκφραση της υπερνίκησης των δυσκολιών. Χέρι με χέρι μ' αυτή πηγαίνει το γέλιο με τη λυτρωτική του επίδραση που σύγχρονα αποτελεί και το κορύφωμα αυτού του πάθους. Ξεπερνά τα όρια της προσωπικότητας και επιζητεί τη συμπάθεια του άλλου.

Επίσης κι εδώ υπάρχουν φαινόμενα κατάχρησης, τα οποία προσδιορίζονται από τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Στην περίπτωση ενός αρρώστου, που όταν άκουσε την είδηση για τον σεισμό στη Μεσσήνη παρουσίασε σημάδια χαράς και γέλασε δυνατά, αποδείχτηκε ύστερα από λεπτομερέστερη εξέταση ότι γελούσε στην πραγματικότητα γιατί δεν ανεχόταν το αίσθημα της μικρότητας στη λύπη και ήθελε να αποδιώξει τη λύπη με την προσπάθεια να πλησιάσει το άλλο πάθος. Μια πολύ συνηθισμένη κατάχρηση της χαράς είναι η χαιρεκακία, μια χαρά που εκδηλώνεται σε ακατάλληλη στιγμή και η οποία τραυματίζει και αποδιώχνει το κοινωνικό αίσθημα. Η χαιρεκακία είναι ένα διαλυτικό πάθος μέσω του οποίου επιδιώκει κανείς την υπεροχή πάνω στους άλλους.

2. Συμπόνια

Η συμπόνια είναι η καθαρότερη έκφραση του κοινωνικού αισθήματος. Όταν τη συναντούμε σ' έναν άνθρωπο, μπορούμε να είμαστε ήσυχοι για το κοινωνικό του αίσθημα, γιατί σ' αυτό το πάθος φανερώνεται σε ποιο βαθμό είναι κανείς ικανός να συναισθάνεται την κατάσταση ενός συνανθρώπου.

Ίσως η κακή του χρήση είναι πιο διαδομένη από αυτό το ίδιο το πάθος. Ή συνίσταται στην από μέρους ενός ανθρώπου εξήγηση ότι αυτός έχει ένα εξαιρετικά αναπτυγμένο κοινωνικό αίσθημα — δηλαδή να υπερβάλλει. Αυτοί είναι άνθρωποι που τρέχουν πρώτοι σε κάθε ατύχημα, μόνο και μόνο για ν' ακουστεί τ' όνομά τους και μ' αυτό τον τρόπο ν' αποχτήσουν φήμη στην κοινωνία χωρίς να προσφέρουν και καμιά βοήθεια. Ή είναι άνθρωποι που με αληθινή απόλαυση οσμίζονται τη δυστυχία των άλλων και δεν εννοούν να ξεκολλήσουν απ' αυτή. Αυτοί οι επαγγελματίες φιλάνθρωποι θέλουν μ' αυτή τους τη δραστηριότητα να δημιουργήσουν σε πρώτη γραμμή το λυτρωτικό γι' αυτούς συναίσθημα της υπεροχής τους πάνω στους φτωχούς και δυστυχισμένους. Σε σχέση μ' αυτό τον τύπο των ανθρώπων, είπε μια φορά ο μεγάλος ανθρωπογνώστης Λαροσφουκώ: «Είμαστε πάντα πρόθυμοι να νοιώσουμε ένα είδος ικανοποίησης για τη δυστυχία των φίλων μας».

Μερικοί έκαναν εσφαλμένα την προσπάθεια ν' αποδώσουν σ' αυτό το φαινόμενο την αίσθηση της ευχαρίστησης που νοιώθουμε στην παράσταση μιας τραγωδίας. Το έχουν παρουσιάσει με τέτοιο τρόπο σα να είχαν οι άνθρωποι το συναίσθημα πως έχουν μια καλύτερη τύχη. Αυτό δεν ισχύει όμως για την πλειονότητα των ανθρώπων, γιατί το ενδιαφέρον μας για τα συμβαίνοντα σε μια τραγωδία προέρχεται τις περισσότερες φορές από τον πόθο της αυτογνωσίας και αυτοδιδαχής. Η σκέψη ότι πρόκειται για θέατρο δε μας εγκαταλείπει και απ' αυτό περιμένουμε ένα στήριγμα στην προετοιμασία μας για τη ζωή.

3. Ντροπή

Ένα πάθος που ταυτόχρονα είναι συνδετικό και διαλυτικό είναι η ντροπή. Είναι κι αυτή δημιούργημα του κοινωνικού αισθήματος και σαν τέτοιο δεν μπορεί να εξοριστεί από την ανθρώπινη ψυχική ζωή. Η ανθρώπινη κοινωνία δε θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς αυτό το πάθος. Εμφανίζεται σε τέτοιες καταστάσεις που συνεπεία μιας επέμβασης στη σφαίρα της ψυχικής ζωής ενός ανθρώπου απειλείται να πέσει και να χαθεί η αξία της προσωπικότητας και ιδιαίτερα η αξιοπρέπεια που είναι μέρος της συνείδησης του ανθρώπου. Το πάθος αυτό έχει ισχυρή επίδραση στο σώμα. Το γεγονός συνίσταται κυρίως σε μια διεύρυνση των περιφερειακών αιμοφόρων αγγείων από την οποία προέρχεται μια υπεραιμία που πριν απ' όλα φανερώνεται στο πρόσωπο. Υπάρχουν άνθρωποι που κοκκινίζουν ακόμη και στο στήθος.

Η εξωτερική συμπεριφορά είναι μια απόσπαση από το περιβάλλον. Είναι μια χειρονομία απομάκρυνσης συνδεμένη με κακοδιάθεση, η οποία είναι περισσότερο σύνθημα φυγής. Η στροφή του προσώπου, τα χαμηλωμένα βλέμματα είναι κινήσεις φυγής, οι οποίες μας δείχνουν καθαρά το διαλυτικό στοιχείο αυτού του πάθους.

Στο σημείο αυτό αρχίζει πάλι η κατάχρηση. Υπάρχουν άνθρωποι που κοκκινίζουν με εκπληκτική ευκολία. Σ' αυτούς θα βρούμε ότι σ' όλες τις σχέσεις τους με τους συνανθρώπους περισσότερο προβάλλουν αυτό που χωρίζει παρά αυτό που ενώνει. Το κοκκίνισμά τους είναι ένα μέσο για να αποφύγουν την κοινωνία.

Διαβάστε επίσης: Τα πάθη που χωρίζουν

Πηγή: Alfred Adler - Ανθρωπογνωσία, Μετάφραση: Σταύρος Καμπουρίδης, Εκδόσεις Ηλία Μανιατέα, Αθήνα