Θυμός και ανθρώπινες συγκρούσεις

Ένα σημαντικό βήμα για τη μείωση της πιθανότητας συγκρούσεων, είναι να αναγνωρίζουμε τις καταστάσεις και τις συνθήκες που μας δημιουργούν προβλήματα. Ένα άλλο βήμα είναι ν’ αναγνωρίζουμε τα σημάδια (έκφραση προσώπου, φωνή και στάση του σώματος) που μας φανερώνουν ότι το άλλο πρόσωπο θυμώνει, καθώς και εκείνα τα σημάδια (αλλαγές στις κινήσεις του σώματος και στον τρόπο σκέψης) που μας δείχνουν ότι κι εμείς οι ίδιοι θυμώνουμε. Αυτά τα σημάδια μάς προσφέρουν έγκαιρες προειδοποιήσεις ότι το πρόβλημα πλησιάζει, και ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να δράσουμε, για να εξουδετερώσουμε τη δύσκολη κατάσταση.

Η αναγνώριση της Δυναμικής Πρόκλησης

Ένας τρόπος για να μειώσουμε τις συγκρούσεις και την επιθετικότητα στην καθημερινή μας ζωή είναι να ενισχύσουμε την ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε τις «φορτισμένες» καταστάσεις, δηλαδή τις δύσκολες στιγμές κατά τις οποίες αυξάνεται η πιθανότητα για σύγκρουση. Αυτές οι καταστάσεις είναι, κατά κάποιο τρόπο, στρεσογόνες, δηλαδή καταστάσεις υψηλής πίεσης, κατά τις οποίες πρέπει να προσπαθήσουμε να μείνουμε ήρεμοι, καθώς εμείς ή κάποιος άλλος είναι πιθανό να εκραγεί!

Εξετάζοντας κάποια παραδείγματα, θα δούμε ότι μερικές από αυτές τις "προβληματικές καταστάσεις" είναι κοινές για πολλούς από εμάς, δηλαδή περιέχουν στοιχεία που, πιθανόν, να εκνευρίζουν τους περισσότερους από εμάς. Άλλες καταστάσεις είναι περισσότερο ατομικές, δηλαδή πρόκειται για συνθήκες (διαφορετικές για τον καθένα μας), στις οποίες είμαστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι.

Το να αναγνωρίζουμε ποιες καταστάσεις φαίνονται "φορτισμένες" είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για τον έλεγχο των αντιδράσεων μας σε τέτοιες καταστάσεις. Αναγνωρίζοντας τα πιθανά σημάδια των προβλημάτων, είμαστε σε θέση να προβλέπουμε τα προβλήματα κι έτσι να προετοιμάζουμε τους εαυτούς μας και τις αντιδράσεις μας.

Προσωπικά σημάδια θυμού

Οι περισσότερες προβληματικές καταστάσεις δεν παρουσιάζονται ξαφνικά. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν κάποια προειδοποιητικά σημάδια, που δηλώνουν ότι το άλλο πρόσωπο θυμώνει ή ότι εμείς οι ίδιοι θυμώνουμε και, ακόμα, ότι κάποιος είναι πιθανόν, σύντομα, να χάσει τον έλεγχό του. Εάν είχαμε μεγαλύτερη ικανότητα να προσέχουμε και ν αναγνωρίζουμε αυτά τα σημάδια, θα είχαμε περισσότερες ευκαιρίες να αναλάβουμε δράση, έτσι ώστε να αποτρέψουμε την ανοικτή σύγκρουση ή να αποφύγουμε την κλιμάκωσή της. Επομένως, θα μπορούσαμε να κάνουμε μια κίνηση, έτσι ώστε να σπάσουμε τήν "αλυσίδα δράσης" - αντίδρασης που οδηγεί στη σύγκρουση.

Δίνοντας προσοχή στις προειδοποιήσεις

Κάθε μέρα ερχόμαστε σ’ επαφή με πολλούς ανθρώπους. Με φίλους και ξένους, αδέρφια και συμμαθητές, νέους και ενήλικες, τόσο σε προσωπικές, όσο και σε εργασιακές σχέσεις. Αυτές οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της ζωής μας και μας βοηθούν να ικανοποιήσουμε τις βασικές μας ψυχολογικές ανάγκες. Παρ’ όλα αυτά, μερικές φορές, τα πράγματα πηγαίνουν στραβά. Ίσως να πρόκειται για κάποια από τις χαρακτηριστικές προβληματικές καταστάσεις ή, ίσως, για κάποιες ειδικές περιστάσεις. Διαφωνίες υπάρχουν και θα υπάρχουν. Όταν, όμως, αφήνουμε τέτοιες καταστάσεις να μεγαλώνουν χωρίς έλεγχο, η προφορική ή η σωματική επιθετικότητα μπορεί να παρεμποδίσει ή να καταστρέψει τις θετικές μας αλληλεπιδράσεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, παρουσιάζονται σημάδια που υποδηλώνουν ότι τα πράγματα είναι σοβαρά. Η φωνή, το πρόσωπο και το σώμα του άλλου προσώπου δείχνουν ότι αυτός βρίσκεται σε κατάσταση θυμού. Τα σωματικά μας σημάδια και οι σκέψεις μας εκφράζουν το επίπεδο των συναισθημάτων μας. Τώρα, λοιπόν, είναι η στιγμή να αλλάξουμε κατεύθυνση. Εάν αποτύχουμε να προσέξουμε τα προειδοποιητικά σημάδια, τότε η σύγκρουση θα κλιμακωθεί. Αντιθέτως, εάν προσέξουμε τα σημάδια αυτά, είναι πιθανό να σώσουμε την κατάσταση και την αλληλεπίδραση με τον άλλο, λαμβάνοντας κάποια αντισταθμιστικά μέτρα.


Πηγή: Πρόγραμμα Ελέγχου των Συγκρούσεων, Σοφία Τριλίβα και Giovanni Chimienti, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998