Η Διδασκαλία της Μέσης Οδού

Η Διδασκαλία της Μέσης Οδού, που αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της φιλοσοφίας του Κομφουκισμού, αποτελεί τμήμα του Αρχείου Τελετουργικών (Αι Τζι), το οποίο πιστεύεται πως έγραψε ο Κομφούκιος. Όμως σήμερα υποστηρίζεται ότι μερικά μέρη του Αρχείου Τελετουργικών γράφηκαν από άμεσους μαθητές του. Η σύνταξη της Διδασκαλίας της Μέσης Οδού αποδίδεται στον Κονγκ Τζι, εγγονό του Κομφούκιου. Οι Κινέζοι ερευνητές και σχολιαστές συμφωνούν στο θέμα αυτό και με βάσιμες ενδείξεις. Επειδή ο Κονγκ Τζι κατέχει μια σπουδαία θέση στη φιλοσοφία της Κίνας και ιδιαίτερα στη διαμόρφωση...

Νίκος Λυγερός: Το μυστικό του ιππόκαμπου

Κανείς δεν ήξερε πού ήμουν. Κανείς δεν μ’ έψαχνε εκεί που έπρεπε, όμως το χρώμα του αοράτου κινδύνευε. Είχαν αρχίσει το έργο τους τα καθάρματα. Έσβηναν τη μνήμη της ανθρωπότητας. Έψαχναν τους χαμαιλέοντες σε όλα τα μέρη του κόσμου. Κι εγώ δεν τολμούσα να κοιμηθώ. Όλοι τους με περίμεναν. Έπρεπε να ζήσω. Ήταν ο μόνος τρόπος για να σωθεί η ανθρωπιά. Οι φανατικοί της λήθης είχαν σβήσει κάθε ίχνος της ιστορίας από τα βιβλία. Αυτά ήταν πλέον ακίνδυνα για το σύστημα. Οι άνθρωποι αποφάσισαν τότε να γίνουν βιβλία. Δεν έπρεπε να ξεχάσουν τίποτα από τα έργα της...

Φιλοσοφία και Μαθηματικά: Πού συναντώνται - πού διαφέρουν;

Θα έλεγα ότι υπάρχει μια μεγάλη διαφορά μεταξύ μαθηματικών και φιλοσοφίας, η οποία μπορεί να συνοψιστεί στο εξής: Τα μαθηματικά στη «δουλειά» τους είναι συνολοταυτιστικά, δηλαδή εργάζονται με τη λογική την οποία εγώ ονομάζω συνολοταυτιστική. Πρόκειται για τη λογική της θεωρίας των συνόλων, με οποιεσδήποτε εκλεπτύνσεις ή επεξεργασίες μπορεί αυτή να έχει υποστεί τον 20ό αιώνα. (Η θεωρία των συνόλων, άλλωστε, είναι κατ' ουσίαν θεωρία του 20ού αιώνα.) Και λέω ταυτιστική, διότι το βασικό της αξίωμα είναι η αρχή της ταυτότητας, η αρχή της μη αντίφασης. Λοιπόν,...

Ο σύγχρονος Ναρκισσισμός

Ο Ζυλ Λιποτβεσκί στο βιβλίο του «Η εποχή τού κενού. Δοκίμια για τον σύγ­χρονο ατομικισμό» γράφει πως κάθε εποχή έχει έναν κυρίαρχο μυθολογικό τύπο (Οιδίποδα, Αχιλλέα, Αντιγόνη, Προμηθέα, Αμλετ κ.ά.) που εκφράζει το επικρατούν πνεύμα της. Ο μυθολογικός τύπος που εκφράζει και αποτυπώνει το κυρίαρχο πνεύμα τής σύγχρονης εποχής τής μετανεωτερικότητας είναι ο Νάρκισ­σος. Ο μετανεωτερικός ναρκισσισμός αποτελεί την ακραία απόληξη του νεωτερικού ατομικισμού. Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει να επενδύσει σε τίποτα έξω από τον εαυτό του. Η πολιτική και η θρησκεία...

Η Ασαφής Λογική (fuzzy logic)

"η επιβεβαίωση και μη αμφισβήτηση είναι το κριτήριο της αλήθειας. Η μη επιβεβαίωση και αμφισβήτηση είναι το κριτήριο του ψεύδους. Βάση και θεμέλιο όλων των πραγμάτων είναι το ολοφάνερο." Επίκουρος.  Όταν μιλάμε για «ασαφή» λογική εννοούμε την λογική αυτή η οποία εξάγεται με βάσει των εμπειριών και των συμπερασμάτων μας. Βέβαια και η απλή λογική εξάγεται με βάσει τις εμπειρίες μας και τα συμπεράσματα μας, αλλά δεν μας δίνει στην ολότητά του, το αποτέλεσμα που ζητάμε. Όμως, όπως θα δούμε παρακάτω η ασαφής λογική δεν είναι καθόλου ασαφής. Και επιπλέον,...

Τα συναισθήματα ο εαυτός μου και οι άλλοι

Τα συναισθήματά μας διαμορφώνουν ένα σημαντικό μέρος της αυτο-εικόνας (πώς, δηλαδή, βλέπουμε τον εαυτό μας) και της αυτο-εκτίμησής μας. Οι αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων στα συναισθήματά μας έχουν σχέση με το πώς συνδεόμαστε με αυτούς αλλά και με το πώς αισθανόμαστε για τους ίδιους τους εαυτούς μας. Η αποτυχία μας ν’ αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε τα συναισθήματα των άλλων διαβρώνει τις σχέσεις μας και, συχνά, οδηγεί σε αντιδράσεις θυμού και επιθετικότητας. Τα συναισθήματά μου και το πώς αισθάνομαι για τον εαυτό μουΤα συναισθήματά μας συγκροτούν ένα σημαντικό...

Η Δημοκρατία ως Αξία και η Σοφιστεία ως Ασθένεια της Δημοκρατίας

Η Δημοκρατία είναι καθημερινή θητεία λαού και πολιτικών. Όχι μια περίοδος τεσσάρων ή δύο χρόνων θητείας μιας κυβέρνησης. Στην Αρχαία Ελλάδα οι σοφιστές ξεγέλασαν τα πάντα: λαό, θεσμούς και αξίες. Επί πάνω από 2.000 έτη, η δημοκρατία έχει τη σοφιστεία μέσα της. Μέχρι σήμερον λοιπόν, λείπει ο θεσμός που κάνει ενεργό τον πολίτη καθημερινά. Η σοφιστεία είναι το προπατορικό αμάρτημα της Δημοκρατίας. Αυτή προκάλεσε την μεγαλύτερη ιώσιμο ασθένεια στον πλανήτη που είναι η ‘δημοκρατίτιδα’, η οποία έχει ως ιό της την πολιτική. Η θεραπεία της ανθρωπότητος έχει να...

Η έννοια της ελευθερίας και του αγώνα μέσα από τον μύθο Ο Σίσυφος κι ο βράχος

Καθώς ό Σίσυφος κινείται άνηφαρικά στήν πλαγιά του λόφου, σπρώχνοντας τον βράχο πρός την κορυφή, πραγματοποιεί βήματα πρός τήν Ελευθερία. Ανεβαίνοντας σ' ένα όποιοδήποτε ύψος, φθάνει σε κάποιο βαθμό έλευθερώσεως. Μόνον αν εφθανε στην κορυφή, θα είχε φθάσει στήν άδιαβάθμητη καί άπόλυτη Ελευθερία. Τοϋτο όμως δέν συμβαίνει, κατά τον έλληνικό μυθο, ποτέ. Αντίθετα, ό βράχος κάποτε του ξεφεύγει και κατρακυλά στήν κατηφόρα τής πλαγιάς. Τό σημείο όπου αρχίζει ή κίνηση πρός τήν Ελευθερία, τά ριζά του λόφου, είναι απροσδιόριστο, χάνεται μέσα στά άνεξερεύνητα βάθη...

Από την 'κοινωνία του θεάματος' στον 'πολιτισμό της εικόνας'

Εἶναι γνωστή ἡ κριτική πού ἔχει ἀσκηθεῖ κατά καιρούς στήν λεγόμενη «κοινωνία τοῦ θεάματος», στό πολυπληθές τμῆμα τῶν παλαιοτέρων (λ.χ. τῆς ρωμαϊκῆς κοινωνίας) ἀλλά καί τῶν συγχρόνων (λ.χ. τῆς κοινωνίας τῶν Μ.Μ.Ε) κοινωνιῶν πού ἱκανοποιεῖται ἀπό τό θέαμα. Δυστυχῶς τίς περισσότερες φορές τό θέαμα χαρακτηρίζεται ἀπό πράξεις ὑποβιβασμοῦ, φανεροῦ ἤ συγκεκαλυμμένου, τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας. Ἐπειδή γίνεται λόγος γιά τόν «πολιτισμό τῆς εἰκόνας», στήν σημερινή κατάθεση θά διατυπώσω ὁρισμένες παρατηρήσεις πάνω σ’ αὐτήν τήν νέα κυρίαρχη ἀντίληψη, τάση καί πρακτική...

Η διατήρηση της ιστορικής συνείδησης ως πράξη αντίστασης

Εάν η μνήμη του ανθρώπου είναι κριτήριο της ταυτότητάς του, τότε η απώλεια της ιστορικής μνή­μης θα πρέπει να σημαίνει απώλεια και της ιστορικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο της ισοπεδωτικής παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας και εξ αιτίας της καταναλωτικής συνείδη­σης και της γενικότερης πολιτιστικής σύγχυσης, η ιστορική μνήμη διαγράφεται από την πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότη­τα. Εν συνεχεία θα υποστηριχθεί ότι η διατήρη­ση της ιστορικής συνείδησης είναι κυρίως μία πρά­ξη αντίστασης απέναντι στις ως άνω κυρίαρ­χες αντιλήψεις των καιρών μας. Αρχικά,...

Νίκος Λυγερός: Κοινωνικοί άνθρωποι και ανθρώπινη κοινωνία

Κάποιες μέρες της ιστορίας χαρακτηρίζονται ως ιστορικές διότι δηλώνουν με τη σφραγίδα τους την ύπαρξη συνόρων μεταξύ πριν και μετά. Μπορεί να μη φαίνονται την ίδια μέρα ως σημαντικές αλλά αποκτούν με το χρόνο μια συμβολική βαρύτητα. Ξεφεύγουν από το έργο της καθημερινής ζωής που σέρνει ασήμαντες και ανώνυμες μέρες για να δημιουργήσουν μιαν εικόνα, μια μνήμη του μέλλοντος. Υπάρχουν βέβαια διάφορα πλαίσια που επιτρέπουν την ύπαρξη τέτοιου είδους ημερών. Εδώ θα ασχοληθούμε με το συλλογικό πλαίσιο και τη σημασία της ιστορικής ημέρας. Αν και στη φύση η...

Νίκος Λυγερός: Από την αξία στο κόστος

Ο John Kenneth Galbraith στο βιβλίο του με τίτλο Ταξίδι στο χρόνο της οικονομίας γράφει: «Η ανοησία, όταν μάλιστα διαθέτει γόητρο, μπορεί να είναι καθοριστικός παράγοντας στην οικονομική ζωή». Αν συνδυάσουμε αυτήν τη φράση με το ρητό του Albert Einstein, τότε κατανοούμε τις τεράστιες διαστάσεις που παίρνει. Διότι όπως συνεχίζει ο ίδιος ο Galbraith «Σε μεγάλο βαθμό, η ένδυση παραμένει σήμερα -ίσως περισσότερο απ’ ό,τι η μάθηση ή η ευφυΐα- πρωταρχικό σύμβολο κοινωνικής θέσης και διάκρισης». Το χιούμορ αυτής της παρατήρησης γίνεται πιο έντονο, όταν αντιληφθεί...

H άνοδος της ασημαντότητας

Δύο εκτενή αποσπάσματα από το βιβλίο του Kορνήλιου Kαστοριάδη «H άνοδος της ασημαντότητας».   I. H απουσία κριτικής σκέψης H εργασία των διανοουμένων θα έπρεπε να είναι εργασία κριτικής. Kαι τέτοια ήταν συχνά στην Iστορία, όπως, παραδείγματος χάριν, κατά τη στιγμή της γέννησης της φιλοσοφίας στην αρχαία Eλλάδα. Tότε, οι φιλόσοφοι αμφισβητούν τις κατεστημένες συλλογικές παραστάσεις, αμφισβητούν τις ιδέες για τον κόσμο και τους θεούς, αμφισβητούν την ορθή τάξη της πολιτείας. Ομως, αρκετά γρήγορα, η στάση αυτή εκπίπτει, εκφυλίζεται. Οι διανοούμενοι...