Άνθρωπος και αυτογνωσία: Τα δύο άπειρα

"Γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τους θεούς” λέει η πυθαγορική διδασκαλία, βασισμένη στα Χρυσά Έπη. Το δελφικό ρητό, το τόσο χρησιμοποιημένο από το Σωκράτη “Γνώθι Σαυτόν”, αποτελεί το πρώτο βήμα του ανθρώπου προς τη θεότητα, το Παν-Ένα. Μια άποψη της εσωτερικής παράδοσης λέει ότι η αυτογνωσία είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την ανώτερη πνευματική ανύψωση του ανθρώπου, ώστε να μπορέσει να διαβεί την ατραπό της γνώσης περί θεών (θεοσοφία) και σύμπαντος. Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη, συμπληρωματική της πρώτης, που αντιστρέφει την πρόταση. “Γνώρισε το σύμπαν και τους θεούς και θα γνωρίσεις τον εαυτό σου” θα ήταν η άλλη ερμηνεία της σωκρατικής σύστασης. Ουσιαστικά και οι δύο αυτές απόψεις βαδίζουν τον ίδιο εσωτερικό δρόμο και οδηγούν στον ίδιο στόχο, την ταύτιση της ανθρώπινης με τη συμπαντική και τη θεία συνείδηση. Η διαφορά είναι ότι η πρώτη ακολουθεί μια διαδικασία από “μέσα” προς τα “έξω” ενώ η δεύτερη ακολουθεί την αντίθετη, δηλαδή από το περιβάλλον προς το εσωτερικό του ανθρώπου.

Η γνώση του εαυτού μας μάς αποκαλύπτει ότι το σύμπαν και η θεότητα είναι μέσα μας. Η γνώση για τα μυστήρια του σύμπαντος και του θείου μας αποκαλύπτει το συμπαντικό άνθρωπο, τον εαυτό μας, που αυτοαναγνωρίζεται σε κάθε κομμάτι του παντός, σαν να ήταν αυτό ένας καθρέφτης που αντανακλά την εικόνα μας.

Αν ο άνθρωπος γίνει ικανός να αυτο-αναγνωρίζεται στο σύμπαν και στο περιβάλλον της κουλτούρας του, τότε θα αποκτήσει μια σφαιρική πανοραμική θεώρηση, που θα οδηγήσει τη συνείδησή του πιο πέρα από τα “έξω’ και τα “μέσα”, πιο πέρα από το χώρο και το χρόνο, εκεί όπου τα δυο άπειρα, του μικρόκοσμου (ή άπειρου προς τα κάτω) και του μακρόκοσμου (ή άπειρου προς τα επάνω), συναντώνται.

Ο άνθρωπος βρίσκεται μετέωρος ανάμεσα στις δύο αυτές αβύσσους, της απεραντοσύνης των άστρων και της απεραντοσύνης του μικροσκοπικού κόσμου των έσχατων σωματιδίων, ανάμεσα στη σχετιστική και κβαντική αντίληψη. Το ανθρώπινο πλάσμα, ον που βρίσκεται μεταξύ του ζώου και του Θεού, είναι ο μεγάλος εσταυρωμένος ανάμεσα στην κάθετη διάσταση του ουρανού και την οριζόντια της γης. Είναι ο μεγάλος ελεύθερος και ο μεγάλος δεσμώτης. Ο Προμηθέας στην Ελλάδα, ο Βισβακαρμάν στην Ινδία, ο Χριστός στη Δύση, ο Όσιρις στην Αίγυπτο είναι σύμβολα αυτής της αλήθειας.

Για να γνωρίζει ο άνθρωπος πρέπει πρώτα να αναγνωρίζει και γι’ αυτό διαθέτει το φως της συνείδησης. Να αναγνωρίζει τις παγκόσμιες αξίες που βρίσκονται φυλαγμένες στις αρχαίες παραδόσεις και να εντάσσει τη δική του παράδοση στην πρωταρχική διαχρονική παράδοση. Μόνο έτσι θα επιστρέψει ο άνθρωπος στη σοφία, θα γνωρίσει το μυστήριο της ζωής και του θανάτου, του αληθινού και του απατηλού.

Όταν η γνώση βιώνεται, πάλλεται σαν το αίμα της ζωής μέσα στη καρδιά μας. Tότε θεωρία και πράξη γίνονται ένα και αδιαχώριστο μονοπάτι κάτω από τα πόδια του οδοιπόρου των άστρων. Χρειάζεται όμως ο ορθολογιστικός τρόπος σκέψης του Δυτικού ανθρώπου, το Κάμα-Μάνας, για να ανοίξει πέρασμα στη διαλογιστική διαίσθηση του Βούδι-Μάνας, του φωτισμένου πνευματικού νου.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται μια επιστροφή στην παραδοσιακή σοφία, την ενοποίηση των λαών, την ανάσταση του εσωτερικού ανθρώπου. Από την καρτεσιανή εποχή ως σήμερα, ο άνθρωπος έχει υποστεί τη μεγαλύτερη διάσπαση όλων των εποχών. Τείνει να χάσει την πνευματική του ταυτότητα και να καταστρέψει τον εαυτό του, το ανθρώπινο γένος και τη φύση ολόκληρη, με τους αδιάντροπους πολέμους, τα βιομηχανικά πυρηνικά συμφέροντα, τα ναρκωτικά και την πορνογραφία, τη μόλυνση σε όλα τα επίπεδα, από το φυσικό ως το νοητικό.

Επείγει ο άνθρωπος να μάθει ξανά να σκέφτεται, να επικοινωνεί, να ανασυνθέτει τον εαυτό του μέσα από μια σφαιρική θεώρηση του κόσμου και της ζωής. Επείγει να επιστρέψουμε στην πειθαρχία της φύσης, στον αγνό αυθορμητισμό των φυσικών στοιχείων. Χρειάζεται να ξαναμάθουμε να ακούμε τη φωνή της γης, του νερού, του αέρα, της φωτιάς, του ουρανού, να γνωρίσουμε τα απόκρυφα μηνύματά τους, γεμάτα αλήθειες και δύναμη. Επείγει να ξανα-ανακαλύψουμε τον άνθρωπο, σαν αδιάσπαστη μονάδα, αρμονικό και δίκαιο με τον εαυτό του και με κάθε πλάσμα, χωρίς τύψεις, χωρίς μαλθακότητες, αλλά με απέραντη αγάπη για τη δημιουργία.

Στην σημερινή ανθρώπινη κοινωνία χρειάζεται να γίνει μια ριζική εσωτερική αλλαγή, μέσα στον καθένα και σε κάθε δομή αντιμετώπισης του φαινομένου που ονομάζουμε Κόσμο. Μια επιστροφή στην προγονική σοφία, η οποία δεν θα είναι επιστροφή στο ξεπερασμένο παρελθόν αλλά σε ένα φωτεινότερο μέλλον.

Δεν πρόκειται για μια καινούρια θρησκεία ή ιδεολογία αλλά για μια ολοκληρωτική μετάλλαξη στη φυσική, ψυχολογική και νοητική μας στάση, απέναντι στη φύση και τον άνθρωπο, για έναν αναπρογραμματισμό, αναπροσανατολισμό και μια νέα ερμηνεία της γνώσης, της Παράδοσης και των εμπειριών που έχουμε κληρονομήσει. Αν αυτή η πνευματική κληρονομιά, αυτών των παραδοσιακών αληθειών που αφορούν στους εσωτερικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν, καταφέρει να ξυπνήσει απόκρυφα ελατήρια εσωτερικής δύναμης και παλιές αναμνήσεις, η γέφυρα θα έχει αρχίσει να φτιάχνεται και ο στόχος της μετάλλαξης και της ολοκλήρωσης θα είναι λίγο πιο κοντά.

“Το παρελθόν, το μέλλον, ο φυσικός χώρος... και τα άτομα δεν είναι παρά ονόματα, σκεπτομορφές, λέξεις για κοινή χρήση, επιπόλαιες απόψεις για το πραγματικό”.

Βούδας, απόσπασμα από το Madhyamika Karika Vrιti

Πηγή