Βιοηθική: επιστημονική ανθρωπιά & ανθρώπινη επιστήμη

Η διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Βιοηθική: επιστημονική ανθρωπιά & ανθρώπινη επιστήμη". Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας. Παρασκευή 13 Ιανουαρίου 2017.   

Βιοηθική και γνωστικά όρια 

Το γενικό πρόβλημα της βιοηθικής ως γνωστικό αντικείμενο είναι η δυναμική πολλαπλότητα των ιεραρχιών που αποτελεί το πεδίο ορισμού της. Όταν το πλαίσιο είναι γραμμικό μεταφέρει μέσα μια φυσιολογική ιεραρχία. Όταν έχουμε όμως ένα σύνολο με μερική διάταξη, η φυσιολογική ιεραρχία δεν υπάρχει και πρέπει να το εφοδιάσουμε με τεχνητή, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως αυθαίρετη. Και όταν έχουμε ένα σύνολο προηγούμενων συνόλων, πρέπει να δημιουργηθεί ένα πρωτόκολλο που θα καθορίσει τη σειρά των ιεραρχιών. Η βιοηθική, όμως, δεν λειτουργεί μέσα σ’ ένα στατικό πλαίσιο. Διότι αυτό εμπεριέχει επιστημονικά, νομικά, θρησκευτικά, νομολογικά και αξιολογικά στοιχεία που λειτουργούν πολεμολογικά μεταξύ τους, και ανάμεσά τους εμπλέκονται δυναμικές που ανήκουν στην οντολογία, στη δεοντολογία και στην τελεολογία. Πιο βαθιά, το πρόβλημα της βιοηθικής είναι ότι αυτά τα δεδομένα δεν λειτουργούν απλά ως στοιχεία ενός συνόλου. Υπάρχουν σχέσεις μεταξύ τους που οδηγούν σε συστημικά χαρακτηριστικά, τα οποία σχετίζονται με τις ιδιότητες της θεωρίας ομάδων και της θεωρίας παιγνίων. Κατά συνέπεια, τα μέλη μιας επιτροπής βιοηθικής δεν λειτουργούν σ’ ένα ομαλό πλαίσιο που θα χαρακτήριζε ένα συμβατικό γνωστικό αντικείμενο. Επομένως, η βιοηθική απαιτεί μια ποικιλόμορφη γνώση που εξελίσσεται συνεχώς σε σχέση με τις παραμέτρους που αποτελούν το υπόβαθρό της. Η λειτουργία της επιτροπής είναι αναπόφευκτα συλλογική έτσι ώστε τα μέλη της να εντοπίσουν αποτελεσματικά τα κοινωνικά τους αντανακλαστικά. Διότι αυτά υπάρχουν, θέλουμε δεν θέλουμε. Μα το θέμα της βιοηθικής δεν είναι να τα αποβάλει. Η ύπαρξή τους δεν είναι αρνητική από μόνη της, είναι απλώς φυσιολογική για ένα κοινωνικό ον. Είναι ο μη εντοπισμός τους που προκαλεί το αρνητικό. Έτσι η ομάδα των μελών θα πρέπει να γνωρίζει τα χαρακτηριστικά της. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει ν’ ακολουθήσει τη στρατηγική αρχή του Sun Tse, δηλαδή ότι ο άνθρωπος που γνωρίζει τον εαυτό του, δεν έχει εχθρούς. Με άλλα λόγια, τα προβλήματα της βιοηθικής προέρχονται και από τη μη λειτουργία της ομαδικότητας μέσα σε αυτό το πλαίσιο που αναλύσαμε προηγουμένως. Η βιοηθική αποτελεί, λοιπόν, ένα καταλυτικό πλαίσιο που επιτρέπει στον καθένα, αλλά και στην ομάδα, να αντιληφθεί τα γνωστικά του όρια. Αυτή η πρώτη φάση είναι αποφασιστική και θα καθορίσει εκ των υστέρων την αποτελεσματικότητα του ίδιου, αλλά και της ομάδας. Διότι η συλλογικότητα της απόφασης θα πρέπει να έχει ξεπεράσει αυτά τα γνωστικά όρια για να βοηθήσει πραγματικά τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν μια συγκεκριμένη δυσκολία για τον εαυτό τους ή γενικότερα για το περιβάλλον τους. Η βιοηθική για να λύσει αυτά τα ανθρώπινα προβλήματα, για να ξεπεράσει τα κοινωνικά εμπόδια, δημιουργεί πρώτα γνωστικά προβλήματα που εντοπίζουν τα γνωστικά όρια. Μόνο εφόσον υπάρξει το πλαίσιο, θα μπορέσει να ενεργοποιηθεί η συλλογικότητα της επιτροπής που θα γίνει αποτελεσματική με την εμπειρία των σχέσεων...

Η συνέχεια εδώ: http://lygeros.org/articles.php?n=2289&l=gr

Οι κοινωνικές προεκτάσεις της βιοηθικής

Οι ραγδαίες εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας επιτρέπουν νέους προβληματισμούς στον τομέα της ηθικής. Η ηθική ως στοιχείο της φιλοσοφίας και της θεολογίας παρέμεινε για αιώνες το γνωστικό αντικείμενο των ειδικών δίχως να εισχωρήσει στο κοινωνικό πλαίσιο. Με τον εικοστό αιώνα όμως και με την ανάδειξη της βιοηθικής, η ηθική έγινε ένα κοινό στοιχείο για πολλά κοινωνικά στρώματα. Η εξάπλωση της τεχνητής γονιμοποίησης άλλαξε ριζικά την αντίληψή μας σε έναν ουσιαστικό τομέα. Διότι ο άνθρωπος ως ον με πεπερασμένο όριο ζωής εξασφαλίζει την διάρκεια του εφήμερου με την γέννηση του επόμενου. Και έτσι η εφήμερη αλυσίδα υπάρχει και ζει μέσα στην αιωνιότητα της φύσης. Η επίτευξη τεχνολογικών στόχων υλοποίησε ουτοπικά οράματα. Και οι προβληματισμοί και οι απορίες μετατράπηκαν σε προβλήματα και επιλογές. Θα τολμούσαμε να πούμε ότι για πρώτη φορά η ηθική με την ύπαρξη της βιοηθικής έγινε εκτελεστική. Η γενετική όμως δεν έδωσε μόνο λύσεις σε φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήματα, προκάλεσε και νέες ερωτήσεις περί θανάτου και ζωής. Οι νέοι ορίζοντες της επιστήμης δείχνουν παρθένα τοπία γνώσης. Ακόμα πιο βαθειά, η γενετιστική διάγνωση εισχωρεί μέσω του νομικού και στο κοινωνικό πλαίσιο. Ο γιατρός δεν είναι πια ένας θεός που θεραπεύει, έγινε ένας σοφός που γνωρίζει την αρρώστια. Η σοφιά όμως όταν εμπεριέχει ένα κασανδρικό στοιχείο μπορεί να καταλήξει και σε τραγωδία. Η γνώση μέσω της διάγνωσης που ξέρει δίχως να γιατρεύει είναι μία άμεση αναφορά στη μυθολογία και ειδικά στο μύθο του Προμηθέα εφόσον αυτός διαχωρίζει την σοφιά και τη γνώση από την εξουσία. Έτσι ο ρόλος των επιτροπών ηθικής θυμίζει προς το παρόν το ρόλο του σοφού. Ενώ η κοινωνία πρέπει να επιλέξει το σωστό δίχως να ξέρει αναγκαστικά την έννοια του προβλήματος. Ο συνδυασμός της γνώσης δίχως εξουσία και της εξουσίας δίχως γνώση αποτελεί ένα εκρηκτικό μείγμα για τα συμβατικά δεδομένα. Διότι ποιος έχει το δικαίωμα να επιβάλει την άποψή του στον άλλον; Με την ένταξη του οικονομικού προβλήματος, το κοινωνικό πλαίσιο της βιοηθικής γίνεται όλο και πολυπλοκότερο. Κάθε τοπική απόφαση στη βιοηθική μπορεί να έχει πάμπολλες προεκτάσεις στην κοινωνία. Η ύπαρξη της μοναδικότητας δίνει ζωή μέσω της πολλαπλότητας, στον πολλαπλασιασμό. Για παράδειγμα η τοπική επιλογή του φύλλου όταν γενικευτεί δημιουργεί ολικό πρόβλημα επιβίωσης της κοινωνίας. Και βλέπουμε και πάλι την ουσιαστική συμβολή της ισορροπίας του Nash ως γνωστική έννοια στην ιδέα της ηθικής στα πλαίσια της αξιολογίας...

Η συνέχεια εδώ: http://lygeros.org/articles.php?n=1508&l=gr