Η Απάντηση στα κοράκια

Μέσα στη νύχτα

τη ζοφερή τη νύχτα,

την ώρα που ο πυρετός

έκανε να πονούν τα σωθικά μου

που ένοιωθα το άδειο του είναι μου

που και το πνεύμα μου είχε εκμηδενιστεί,

ήρθε του Πόε το κοράκι

με τη μορφή ενός γύπα

να μου χτυπήσει το παράθυρο

της άδειας κάμαρας μου.

Δεν άνοιγα να μπει.

Έτσι μαύρο που ήταν

σκορπούσε φόβο

για το κακό που θα 'φερνε.

Όμως η μοναξιά μου,

που λαχταρούσε λίγη συντροφιά

μ' ανάγκασε το φόβο ν' αποβάλω.

Και τότε,

τρικλίζοντας και παραζαλισμένος

από τον πυρετό που προκαλούσε η αρρώστια

έσπευσα το παράθυρο ν' ανοίξω.

Όρμησε μέσα

στην άδεια κάμαρα μου το κοράκι

που στα γαμψά του νύχια εκρατούσε

ένα φίδι που ακόμα ξεψυχούσε.

Και σαν να είχε ανθρώπινη λαλιά,

αυτά τα λόγια λέει:

Να τι την κάνω τη σοφία σας,

δες την πώς σπαρταρά

στα νύχια μέσα.

Αιώνες τώρα,

από τα χρόνια,

του Θαλή και του Δημόκριτου,

του Πυθαγόρα και του Ιπποκράτη

του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη

αυτό το φίδι

ως τα σήμερα,

μάζευε τη σοφία των Ελλήνων

που εσείς την εκτιμούσατε αφάνταστα

θαυμάζοντας και που χωρίς βιβλία

ήξερε να κατέχει τη σοφία

και πράξεις να την κάνει.

Όμως εγώ ο παντοκράτης κόρακας

τώρα στα νύχια την κρατώ

και έτοιμος να την κατασπαράξω

για ν' ακουστεί στον κόσμο όλο, ότι

Keniza i nada,

στάχτη η σοφία των θνητών

μπροστά στη δύναμη του πλούτου

που ειν' η δική μου δύναμη.

Κείνη την ώρα

γύρισα στο φτωχό μου ανάκλιντρο

κι είδα το άγαλμα της Αθηνάς

που το 'χα πάντα στον απέναντι μου τοίχο

που το 'χα πάντα μόνη συντροφιά μου

σαν να 'ταν ζωντανό,

το δόρυ της να πάλλει.

Αμέσως θάρρεψα

αφανίστηκε η αρρώστια

ο πυρετός κι οι πόνοι

κι έτσι του απάντησα:

Όσους αιώνες κι αν παλεύεις

για να καταστρέψεις

τη σοφία του Eλληνισμού

θα ’χεις απέναντί σου

τη νοημοσύνη του Σωκράτη

του Αρχιμήδη και του Αλέξανδρου

που δεν φοβάται

την εξουσία του κενού

γιατί έχει μελετήσει

το χρυσό σκαραβαίο

και ξέρει όχι μόνο

ότι δεν ξέρει

αλλά κι ότι εσύ

δεν θα ήσουν τίποτα

δίχως την ουσία μας

από τότε που ο Προμηθέας

μαζί με την Αθηνά

ενώθηκαν μέσα στον Χρόνο

για να προστατέψουν

την Ανθρωπότητα

και κανένας γύπας

ή κόρακας δεν μπορεί

να τα βγάλει πέρα

τώρα που τα δεσμά

έγιναν δεσμοί

και που ο βράχος

έγινε δαχτυλίδι

για να δείξει

το μονόπετρο της ανθρωπιάς

που ραγίζει και κόβει

τις προδοσίες

και τους συμβιβασμούς

γι' αυτό κόρακα

μπορείς να έρθεις

όποτε θες εδώ

έχουμε συνηθίσει

να δίνουμε αγώνα

και για τους ραγιάδες μας

διότι ο Ελληνισμός

είναι δώρο

της Ανθρωπότητας

που δεν λυγίζει

την ώρα της μάχης

αλλά που δυναμώνει

την ώρα της ανάγκης

για να σηκώσει

τον ήλιο της δικαιοσύνης

και να έρθει

η μέρα και το φως

που βλέπεις τώρα.

Η επέτειος του Ελληνισμού (video)

Σήμερα,

ο Ελληνισμός δεν είναι πια

μια αφηρημένη έννοια

κι όσοι προσπαθούν

να τον εξοντώσουν

το νιώθουν στο πετσί τους

διότι εδώ και αιώνες

στέκεται όρθιος

δίχως να γονατίζει

ακόμα και όταν είναι πολιορκημένος

και υπό κατοχή

κανένας ζυγός δεν κατάφερε

να τον σκλαβώσει

όσο και να προσπάθησε

έσπασαν όλοι τα μούτρα τους

πάνω στην αντίσταση των Ελλήνων

διότι την ώρα της ανάγκης

όσο δύσκολα και να ήταν τα πράγματα

πάντα βρέθηκαν

δάσκαλοι του γένους

ήρωες και αγωνιστές

για να προστατέψουν

τους δικούς μας

και την πατρίδα μας

δίχως να υπολογίσουν

το προσωπικό κόστος

γιατί ήξεραν όλοι τους

ότι σημασία είχε μόνο

η μνήμη μέλλοντος

και όχι οι τοπικές διαφωνίες

γιατί πάντα είχαμε ραγιάδες

και αναζητούσαμε

την ελευθερία μας

και γι’ αυτούς

διότι ο Ελληνισμός

είναι δώρο Ανθρωπότητας

κι όσοι το συνειδητοποιούν

επινοούν το ρόλο τους

και προσπαθούν πάση θυσία

να προσφέρουν σε όλους μας

αλλιώς η ζωή τους

δεν θα ήταν ένα παράδειγμα για μας

και τώρα

που η πατρίδα μας παλεύει

για να τα βγάλει πέρα

πρέπει ακόμα περισσότερο

να είμαστε ενωμένοι

για να παραμείνουμε ελεύθεροι

ενάντια στη βαρβαρότητα

γιατί ξέρουν και οι ξένοι

ότι οι ήρωες παλεύουν σαν τους Έλληνες.

Νίκος Λυγερός - Η επέτειος του Ελληνισμού

Ο αναπάντεχος ρόλος της διασύνδεσης στη συνεργασία

Η φυσική επιλογή είναι μια αδυσώπητη διαδικασία. Μόνο τα «αρμοστικότερα» άτομα επιβιώνουν και καταφέρνουν να αναπαραχθούν και να μεταβιβάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά. Αυτό δημιουργεί έναν γρίφο όσον αφορά τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Ας υποθέσουμε ότι έχετε την τάση να μοιράζεστε την τροφή σας με φίλους με τους οποίους δεν έχετε συγγένεια εξ αίματος. Αν η τροφή σπανίζει, τότε η γενναιοδωρία σας θα βοηθήσει τους φίλους σας να γίνουν ισχυρότεροι. Συνεπώς, θα κάνει εσάς λιγότερο ισχυρούς (λιγότερο ικανούς να επιβιώσετε). Έτσι, τα γονίδια που συμβάλλουν στην επιθυμία σας να μοιράζεστε την τροφή σας έχουν λιγότερες πιθανότητες να μεταβιβαστούν στις επόμενες γενιές συγκριτικά με τα γονίδια που θα σας έκαναν να κρατήσετε όλη την τροφή για τον εαυτό σας. Από πού λοιπόν προέρχεται το μοίρασμα της τροφής;

Αυτό είναι το αίνιγμα της συνεργασίας και του αλτρουισμού: φαίνεται ότι όσοι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τους άλλους θα έπρεπε να έχουν λιγότερες πιθανότητες επιβίωσης από εκείνους που ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους. Σύμφωνα με την ορολογία της θεωρίας παιγνίων, οι συνεργάσιμοι, που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν ένα προσωπικό τίμημα για να βοηθήσουν μια ομάδα ατόμων, έχουν λιγότερες πιθανότητες να επιβιώσουν απ' ό,τι οι τσαμπατζήδες, που δεν πληρώνουν κανένα προσωπικό τίμημα, αλλά επωφελούνται από τις προσπάθειες της ομάδας. Για παράδειγμα, όταν οι άνθρωποι έμαθαν να κυνηγούν μεγάλα θηράματα, εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν, αυτό προσέδωσε ένα πλεονέκτημα αρμοστικότητας στις ομάδες που ήξεραν να το κάνουν. Αν όμως είναι επικίνδυνο να κυνηγήσεις ένα μαστόδοντο, τότε γιατί να μην αφήσεις κάποιον άλλο να το κάνει; Αν είσαι το πιο εγωιστικό άτομο στην ομάδα σου, τότε θα έπρεπε να έχεις τις περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης.

Σε μία από τις πιο δοξαστικές εισόδους στον ναό του σύγχρονου μυθιστορήματος, ο Άγγλος συγγραφέας Ίαν Μακ Γιού­ αν, στο έργο του Enduring Love (Έμμονη αγάπη), περιγράφει γλαφυρά το πρόβλημα της συνεργασίας. Ένα αερόστατο αιωρείται κοντά στο έδαφος σε ένα πράσινο αγγλικό λιβάδι, απειλούμενο από τον δυνατό άνεμο. Κουρνιασμένο μέσα στο καλάθι κάθεται ένα τρομαγμένο αγόρι, ενώ έξω, κρεμασμένος από το σκοινί, βρίσκεται ο παππούς του, που προσπαθεί απεγνωσμένα να συγκρατήσει το αερόστατο πριν το παρασύρει ο αέρας. Καλεί βοήθεια και καταφθάνουν πέντε άνδρες. Ο καθένας από τους έξι άνδρες τώρα κρατά ένα σκοινί δεμένο στο αερόστατο, αλλά κανείς δεν συντονίζει τις κινήσεις τους. Φθάνει ένα νέο κύμα αέρα, που σηκώνει το αερόστατο τρία μέτρα από το έδαφος, παρασέρνοντας τους άνδρες και σηκώνοντάς τους στον αέρα. Αν κρατηθούν όλοι, θα επιστρέψουν γρήγορα ασφαλείς στο έδαφος. Ένας όμως από αυτούς αφή­νει το σκοινί, και το αερόστατο σηκώνεται ακόμη ψηλότερα. Αμέσως οι υπόλοιποι αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα. Άλλος ένας αφήνει το σκοινί, και μετά ακόμη ένας, αυξάνοντας την πίεση στους υπόλοιπους να ακολουθήσουν, και έτσι απομένει μόνο ένας. Αυτός ο άνδρας, ένας πραγματικά καλός άνθρωπος, που μέσα του «η φλόγα του αλτρουισμού [...] έκαιγε λίγο πιο δυνατή», συνεχίζει να κρατά το σκοινί. Παρασύρεται από το αερόστατο, που υψώνεται σαν χαρταετός, ώσπου, προς φρίκη και όνειδος των ανδρών που τον κοιτάζουν, δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αφήσει το σκοινί, εκατό μέτρα από το έδαφος, και να πέσει βρίσκοντας τραγικό θάνατο. Όπως γράφει ο Μακ Γιούαν, αυτοί οι έξι άνδρες, καθώς κρέμονταν λίγα μέτρα από το έδαφος, «αναπαράστησαν το αρχαίο, ανεπίλυτο ηθικό δίλημμα: εμείς ή εγώ;»

Τα καλά νέα είναι ότι οι άνθρωποι πολύ συχνά αγνοούν τις εγωιστικές τάσεις τους όταν αλληλεπιδρούν με ανθρώπους με τους οποίους συνδέονται . Στο Survivor, η Τίνα θα μπορούσε να αναγκάσει τον Κιθ να συνεχίσει να στέκεται στη δοκό, αλλά συνεργάστηκε και πήδηξε στο νερό όταν της το ζήτησε. Και σε πάρα πολλά εργαστηριακά πειράματα που μελετούν διλήμματα συνεργασίας και αλτρουισμού, οι άνθρωποι επιλέγουν να βοηθήσουν τους άλλους περίπου στις μισές περιπτώσεις ακόμη και άτομα τα οποία δεν θα συναντήσουν ποτέ ξανά. Φαίνεται λοιπόν ότι θα ήταν λάθος να εφαρμόσουμε απλοϊκά την εξελικτική θεωρία για να καταλάβουμε αν είναι λογικό ή όχι να βοηθάμε τους άλλους. Ο εγωισμός δεν είναι πάντοτε αποδοτικός. Αν ήταν, όλοι θα ήμαστε εγωιστές.

Στον πραγματικό κόσμο όμως, έξω από το εργαστήριο, υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες -διότι ζούμε σε ένα δίκτυο αλληλεπιδράσεων και οι αλληλεπιδράσεις αυτές είναι συχνά επαναλαμβανόμενες ή διαρκείς. Ίσως η Τίνα να παραιτήθηκε επειδή ήξερε ότι θα βρισκόταν αντιμέτωπη με τον Κιθ σε μελλοντικές δοκιμασίες και θα χρειαζόταν τη βοήθειά του. Οι εξελικτικοί επιστήμονες το ονομάζουν αυτό άμεση αμοιβαιότητα. Αν έχετε πολλές ευκαιρίες να συνεργαστείτε με το ίδιο άτομο, ένας τρόπος να διασφαλίσετε τη βοήθειά του είναι να υποσχεθείτε μια μελλοντική συνεργασία .

Σε μια έξυπνη και πασίγνωστη μελέτη που σχεδιάστηκε για να εξετάσει την αμοιβαιότητα, ο πολιτικός επιστήμονας Robert Axelrod έδειξε ότι η στρατηγική συνεργασίας που ονομάζεται «μία σου και μία μου» είναι συχνά πιο αποτελεσματική από τη διαρκή συνεργασία ή τον διαρκή εγωισμό.4 Στη στρατηγική «μία σου και μία μου» συνεργάζεστε την πρώτη φορά που γνωρίζετε κάποιον, και έκτοτε απλώς αντιγράφετε και επαναλαμβάνετε τη συμπεριφορά του κατά την τελευταία σας αλληλεπίδραση. Αυτή η στρατηγική είναι στην ουσία το αντίστροφο του Χρυσού Κανόνα της ηθικής: να φέρεσαι στους άλλους όπως σου φέρθηκαν και εκείνοι. Αν κάποιος συνεργαστεί, τότε ανταποδίδουμε τη συνεργασία στον επόμενο γύρο. Αν δεν συνεργαστεί, τον τιμωρούμε την επόμενη φορά, αρνούμενοι τη συνεργασία. Απλό, αλλά αποτελεσματικό.

Σε έναν κόσμο γεμάτο ανθρώπους που χρησιμοποιούν τη στρατηγική «μία σου και μία μου», η συνεργασία συμβαίνει παντού και πάντα• αλλά σε έναν κόσμο αποτελούμενο μόνο από εγωιστικά άτομα, εκείνοι που χρησιμοποιούν τηv εν λόγω στρατηγική δεν βγαίνουν κερδισμένοι. Αν χρησιμοποιείτε τον κανόνα «μία σου και μία μου», την πρώτη φορά που θα συναντήσετε ένα εγωιστικό άτομο, θα συνεργαστείτε μαζί του, αλλά εκείνος δεν θα συνεργαστεί μαζί σας. Θα πάρετε το μάθημά σας, και στο μέλλον δεν θα τον εμπιστευθείτε• ωστόσο, χάρη . σε εκείνη την πρώτη συνάντησή σας, εκείνος θα είναι ελαφρώς πιο ενισχυμένος, αφού θα έχει κερδίσει κάτι από εσάς, ενώ εσείς όχι. Αν δεν γνωρίσετε άλλους ανθρώπους που θα είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν μαζί σας, τότε εσείς και τα γονίδιά σας θα έχετε χάσει το παιχνίδι.

Αυτή η κατάσταση οδήγησε τον μαθηματικό Chris Hauert και τους συνεργάτες του να εξετάσουν άλλη μία πιθανότητα σε , ένα σημαντικό εξελικτικό μοντέλο που δημοσιεύθηκε το 2002 στο Science.s Στη μελέτη του Axelrod και στα περισσότερα προηγούμενα θεωρητικά μοντέλα, τα άτομα ήταν αναγκασμένα να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Αν όμως επέλεγαν να μην αλληλεπιδράσουν; Αντί να επιχειρήσει κανείς να συνεργαστεί, αναλαμβάνοντας το ρίσκο της εξαπάτησης, θα μπορούσε να κοιτάξει τον εαυτό του. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να δια­ κόψει τις σχέσεις του με τους άλλους στο δίκτυο. Ο Hauert ονόμασε τα άτομα που υιοθετούν αυτή τη στρατηγική «μονόχνοτους».

Χρησιμοποιώντας όμορφα μαθηματικά, ο Hauert και οι συνεργάτες του έδειξαν ότι σε έναν κόσμο γεμάτο μονόχνοτους είναι εύκολο να αναπτυχθεί η συνεργασία, διότι δεν υπάρχουν άτομα που θα εκμεταλλεύονταν όσους συνεργάσιμους πιθανόν παρουσιαζόνταν. Οι μονόχνοτοι φροντίζουν για τον εαυτό τους, ενώ οι συνεργάσιμοι σχηματίζουν, ενώ οι συνεργάσιμοι σχηματίζουν δίκτυα μεταξύ τους. Οι συνεργάσιμοι σύντομα επικρατούν στον πληθυσμό, αφού πάντοτε τα καταφέρνουν καλύτερα από τους μονόχνοτους. Μόλις όμως ο κόσμος γεμίσει από συνεργάσιμους, είναι πολύ εύκολο να παρασιτήσουν οι τσαμπατζήδες, απολαμβάνοντας τους καρπούς της συνεργασίας χωρίς να συνεισφέρουν . Καθώς οι τσαμπατζήδες γίνονται ο κυρίαρχος τύπος στον πληθυσμό, δεν υπάρχουν πλέον άτομα τα οποία να μπορούν να εκμεταλλευθούν• τότε, κυριαρχούν και πάλι οι μονόχνοτοι καθότι δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση, φέρ' ειπείν, με εκείνους τους απατεώνες . Εν ολίγοις, η συνεργασία αναδύεται επειδή μπορούμε να κάνουμε περισσότερα μαζί παρά χώρια. Ωστόσο, εξαιτίας του προβλήματος του παρασιτισμού των τσαμπατζήδων, η επιτυχία της συνεργασίας δεν είναι εγγυημένη.

Για να αντιμετωπιστούν οι τσαμπατζήδες , απαιτείται ένα άλλο είδος ατόμων : οι τιμωροί. Όλοι νιώθουμε την επιθυμία να προστατεύσουμε τους κοινωνικούς κανόνες όταν παραβιάζονται . Κάποιοι κορνάρουν όταν ένας οδηγός παραβιάζει την προτεραιότητά τους, μολονότι το κορνάρισμα δεν αλλάζει τίποτε . Άλλοι διακινδυνεύουν έναν καβγά ζητώντας από τους καπνιστές να μην καπνίζουν στους χώρους των μη καπνιζόντων . Και πολλές φορές οι αυτόπτες μάρτυρες είναι διατεθειμένοι να καταθέσουν στο δικαστήριο, παρότι αυτό θα μπορούσε να τους εκθέσει στον κίνδυνο της εκδικητικής συμπεριφοράς. Αυτοί οι άνθρωποι πληρώνουν ένα μικρό κόστος οι ίδιοι για να επιβάλουν ένα κόστος σε κάποιον που αρνείται να συνεργαστεί. Και αυτή είναι μια διαφορετικού είδους σύνδεση. Οι συνεργάσιμοι συνδέονται με τους άλλους για να αυξήσουν τα συνολικά οφέλη• οι τσαμπατζήδες συνδέονται για να απομυζήσουν εκείνους που παράγουν• και οι τιμωροί συνδέονται για να διώξουν τους τσαμπατζήδες.

Θεωρίες της τιμωρίας έχουν προταθεί προ πολλού, αλλά πάντα αδυνατούσαν να εξηγήσουν πως θα μπορούσε να έχει προκύψει αρχικά μια τέτοια συμπεριφορά. Σε έναν κόσμο τσαμπατζήδων, ένας τιμωρός θα πρέπει να αναλώνει διαρκώς ενέργεια για να διορθώνει κάθε παράβαση (κάτι προφανώς εξαντλητικό), οπότε σύντομα θα βρεθεί σε μειονεκτική θέση.

Σε έναν κόσμο αποσυνδεδεμένων μονόχνοτων, όμως, οι τιμωροί δεν θα χρειάζονταν να τιμωρήσουν κανέναν. Με βάση αυτή τη λογική, δημιουργήσαμε το δικό μας μοντέλο και δείξαμε ότι οι μικρές ομάδες διασυνδεδεμένων, αλληλεπιδρώντων συνεργασίμων και τιμωρών θα μπορούσαν να συνεξελίσσονται μέσα σε έναν κόσμο που, κατά τα άλλα, φροντίζει για τον εαυτό του, και αυτό θα ωθούσε ολόκληρο τον πληθυσμό σε ανώτερα επίπεδα συνεργασίας και σύνδεσης.

Ο Hauert και οι συνεργάτες του αργότερα επεξέτειναν το μοντέλο μας, δείχνοντας ότι υπό γενικές συνθήκες θα οδηγούσε σ’ έναν μεικτό πληθυσμό ατόμων που συνεργάζονται και παρασιτούν και ατόμων που συνδέονται και αποσυνδέονται. Έδειξαν, επίσης, ότι ο πληθυσμός βρισκόταν _συχνά σε μεταβατικό στάδιο, το οποίο σημαίνει ότι σε κάθε δεδομένη στιγμή θα μπορούσαμε να βρούμε διαφορετικές αναλογίες ατόμων από κάθε κατηγορία . Σε αντίθεση με τα μοντέλα που προβλέπουν πολύ μεγάλη ή πολύ μικρή συνεργασία, το επεκτεταμένο μοντέλο έδειξε ότι η συνεργασία θα λαμβάνει χώρα συχνά σε έναν κόσμο στον οποίο θα ήταν εφικτό να εντοπιστούν και να τιμωρηθούν τα «παράσιτα» και στον οποίο θα υπήρχε ποικιλομορφία ως προς την τάση των ανθρώπων να εντάσσονται σε ομάδες. Με λίγα λόγια, το μοντέλο προέβλεπε δύο πράγματα: ορισμένοι άνθρωποι θα συνεργάζονται, ενώ άλλοι όχι• και ορισμένοι άνθρωποι θα είναι καλά συνδεδεμένοι στο κοινωνικό δίκτυο, ενώ άλλοι -οι μονόχνοτοι- όχι.

Νίκος Λυγερός: Η συμβολή των εξαιρέσεων στη διαχείριση του κανόνα (video)

"Το θέμα μας είναι πώς να καταλάβουμε γιατί οι εξαιρέσεις μπορούν να βοηθήσουν τον κανόνα.

0:03:48 Στο Μόναχο έγινε μια πυρκαγιά στο αεροδρόμιο και κατάλαβαν ότι όλες οι πινακίδες που είχαν ζωγραφίσει, όταν έχει καπνό δεν φαίνονται καθόλου! Ενώ χωρίς καπνό ήταν οι καλύτερες όσον αφορά τον χρωματισμό. … Βλέπετε ότι αυτή κατάσταση κρίσης η οποία σε ένα αεροδρόμιο παρουσιάζεται πολύ σπάνια, … τελικά θα θεωρήσουμε ότι είναι ο κανόνας και θα έχει επίπτωση να τα βλέπουμε έτσι και στην κανονική κατάσταση … διότι υπάρχει μεγάλο κόστος.

0:05:05 Το θέμα είναι ότι στην εκπαίδευση αυτές οι ακραίες καταστάσεις όσον αφορά τα παιδιά, δεν μας επηρεάζουν γιατί είναι μια πολύ μικρή μειοψηφία. Το λέω ωμά αλλά είναι έτσι τα πράγματα. Το κακό είναι ότι δεν ξέρουμε τον κανόνα 80-20. Το 80-20 το ξέρει ο οποιοσδήποτε βιβλιοθηκάριος, ξέρει ότι το 80% του πληθυσμού διαβάζει το 20% των βιβλίων που βρίσκονται στη βιβλιοθήκη και αντίστροφα …

0:05:51 Τα παιδιά που αφήνουμε στις άκρες … στην πραγματικότητα αυτά τα παιδιά που βγάζετε, είναι αυτά που παράγουν το περισσότερο έργο. …

0:07:13 Όταν στην εκπαίδευση λέμε ότι ασχολούμαστε με την εξέλιξη της ανθρωπότητας και το έργο, είναι αλήθεια; Ή ασχολούμαστε με το να περάσουμε μία τάξη και να την δώσουμε πακέτο στην επόμενη τάξη; με τα προβλήματα που έχει … κι εμείς θεωρούμε ότι τον δικό μας τον ρόλο τον κάναμε.

0:07:51 Πόσοι από σας βλέπουν μετά από είκοσι χρόνια τα παιδιά που έχουνε φτιάξει; Για να δουν πώς τους βλέπουν, πως σας βλέπουν, με ποια αγάπη, ή με ποια …. άλλη λέξη …

0:08:35 Η διάγνωση για τον καλό δάσκαλο πότε γίνεται; Γίνεται στη διάρκεια της χρονιάς; Στο τέλος της χρονιάς; Στο τέλος της δεκαετίας; Γι’ αυτό νομίζω ότι υπάρχουν οι άνθρωποι που λέγονται, Δάσκαλοι του Γένους. Νομίζω ότι υπάρχουν και αξιολογήσεις που είναι και εικοσαετίας και πιο πέρα ακόμα. Άρα το θέμα είναι ποιος είναι ο στόχος.

Αν φαντασθείτε ότι η εκπαίδευση είναι μια τεράστια σκυταλοδρομία … βέβαια έχει σημασία αν η σκυτάλη πέσει, πολύ σημαντικό. Μερικές φορές όμως προσέχουμε τόσο πολύ να μη πέσει η σκυτάλη που νομίζουμε ότι ο όλος στόχος της σκυταλοδρομίας είναι να μη πέσει η σκυτάλη, και ξεχνάμε ότι πρέπει να φτάσουμε και γρήγορα στο τέλος. Άρα … παίρνουμε προσεκτικά την σκυτάλη την κρατάμε σαν να είναι λαμπαδοδρομία αλλά είναι σβησμένη βέβαια γιατί δεν χρειαζόμαστε το φως, στο σκοτάδι είμαστε, και περπατάτε πολύ σιγά-σιγά μέχρι να φτάσετε στον επόμενο, στον οποίο φτάνετε σε ένα χρόνο. Στο ενδιάμεσο βέβαια σε άλλες χώρες οι άλλοι τρέχουν. Εσείς δεν ξέρετε για ποιο λόγο, λέτε δεν είναι προσεκτικοί, δεν προσέχουν τα παιδιά τους, δεν βάζουν κάγκελα γύρω από τα Νηπιαγωγεία. Και μετά από χρόνια ανακαλύπτετε ότι τελικά η σκυτάλη ήταν απλώς μία λεπτομέρεια της όλης διαδικασίας.

0:11:14 Οι Ψυχολόγοι μας, για λόγους ψυχολογικούς βέβαια, μας ανακοινώνουν ψυχολογικά προβλήματα διπλωματικά. Δηλαδή αν ανοίξω τα δύο μου δάκτυλα και μου πέσει ο στυλός, ο Ψυχολόγος θα μου πει ότι έπεσε κατά λάθος. Είναι το «κατά λάθος» που φταίει, δεν φταίνε τα δύο δάχτυλα. Τι εννοώ: μερικές φορές στην πραγματικότητα λειτουργούν με εργαλεία αληθινά τα οποία είναι σοβαρά, αλλά έχουμε ένα μικρό πρόβλημα με αυτά τα εργαλεία, είναι ότι δεν πρέπει να λέμε πως ονομάζονται. Γιατί μόλις το λέμε, αυτός που δεν ξέρει τι είναι αυτό το εργαλείο, σου λέει, «ωχ, είναι τόσο σοβαρό;» Άμα δώσετε, ας πούμε, ένα σφυρί σε κάποιον που δεν ξέρει καθόλου σε τι χρησιμεύει και το δει, το πρώτο πράγμα που θα πει είναι ότι είναι επικίνδυνο … εγώ δεν ξέρω οικοδομές που φτιάχνονται χωρίς σφυριά.

0:14:24 Ένα παράδειγμα. Σε κάποια φάση έρχονται οι γονείς με ένα παιδί, τον Δήμο, ο οποίος έχει IQ 67. Είναι ένα παιδί που έχει πολλά προβλήματα στη Τάξη, θα έπρεπε να είναι στην Τετάρτη Δημοτικού και τον έχουν βάλλει στη Πρώτη. Γιατί στη Πρώτη πάνω-κάτω παρακολουθεί. Σχετίζεται με κλασική νοητική υστέρηση. Έρχονται οι γονείς και μου εξηγούν το εξής πρόβλημα: Έχουν πάρει μια ειδική καθηγήτρια που ασχολείται ειδικά με τη Πρώτη, και μετά όταν ξαναέκαναν ένα IQ τεστ μετά από 4 μήνες ο βαθμός ήταν πιο κάτω. … Στο έργο Forrest Gump ήταν γύρω στα 70 και η μάνα του προσπαθούσε να το ανεβάσει λίγο γιατί στον αμερικάνικο στρατό δεν μπορείτε να μπείτε αν έχει δείκτη νοημοσύνης κάτω από 80, … διότι οι μελέτες έχουν δείξει ότι ένας γύρω στο 80 κάνει πέντε φορές περισσότερο χρόνο να καταλάβει ένα πράμα από κάποιον που είναι γύρω στο 100. Άρα ο αμερικάνικος στρατός λέει γιατί εγώ να απασχολήσω κάποιον που θα κάνω 5 φορές περισσότερο χρόνο να του μάθω κάτι. Τόσο απλοϊκά. Εδώ είμαστε γύρω στο 67. Κοιτάζω λοιπόν το διάγραμμα του παιδιού … οι γονείς δεν είχαν δει ποτέ το διάγραμμα διότι ο ψυχολόγος τους εξηγούσε διπλωματικά ότι είναι ….. τέλος πάντων. Στο διάγραμμα βλέπω ότι στη Γεωμετρία δηλαδή και στη χωροαντιληπτική ικανότητα γενικότερα, αλλά και στη Γεωμετρία ειδικά, έχει ένα δείκτη νοημοσύνης 125. Το 130 είναι το προικισμένο παιδί. Άρα έχετε ένα παιδί που έχει κατά μέσο όρο νοητική στέρηση κι έχει σε έναν τομέα 125. Τι έγινε; Η κυρία ειδικός, βλέποντας που μειονεκτεί το παιδί προσπάθησε να το ενισχύσει στη λεκτική σκέψη. Τι έγινε όμως, μια και δεν έκαμνε καθόλου Γεωμετρία και καθόλου χωροαντιληπτική, οτιδήποτε αφορά τον χώρο, όταν ξαναέγινε το τεστ ο δείκτης 125 κατέβηκε πολύ, κατά συνέπεια ο μέσος όρος κατέβηκε πολύ ενώ είχαν ανεβεί λίγο τα άλλα, ήταν όμως τόσο ελάχιστη η αντιστάθμιση που τελικά κατέβηκε. Κάνω μερικές ερωτήσεις στο παιδί … μιλάμε για ένα παιδί που δυσκολεύεται να μιλήσει, και το ρωτάω: Όταν πηγαίνεις στο σχολείο με τον πατέρα σου, με το αυτοκίνητο, υπάρχουν δρόμοι που δεν πηγαίνεις με το αυτοκίνητο ποτέ; Εξηγεί βέβαια ο πατέρας ότι αυτό δεν του το έχω μάθει, δεν το ξέρει. Ο μικρός όμως λέει: Εννοείτε εκεί που έχει ένα κόκκινο στρόγγυλο με μία παύλα λευκή; Ο πατέρας γουρλώνει τα μάτια και μου λέει: Δηλαδή τώρα το παιδί μου έχει αναγνωρίσει το απαγορευτικό ενώ εγώ δεν του έχω ποτέ ότι δεν πηγαίνουμε εκεί; Μετά κάνω ένα δεύτερο τεστ, βάζω το παιδί να ζωγραφίσει μερικές εικόνες … και ξαφνικά του λέω ζωγράφισε τι είναι επάνω στη γραβάτα (του πατέρα του). Ζωγραφίζει το παιδί, κοιτάζει ο πατέρας, σου λέει τη γραβάτα μου τη ξέρω … είναι το πρόβλημα που έχετε με τους γονείς που είναι και δάσκαλοι … είναι οι πιο εύκολοι!!! Θυμάστε … δηλαδή ο γονιός μόλις ξαναμπεί στο δικό του το πλαίσιο έχει αξιολόγηση, όταν είναι εκτός σου λέει, εντάξει ο άλλος ξέρει τη δουλειά του … μετά, δεν την ξέρει πια τη δουλειά του, εφόσον είναι τομέας που τον ξέρω εγώ. Άρα σου λέει ο πατέρας, τη γραβάτα τη ξέρω. Κοιτάζει λοιπόν τη ζωγραφιά του παιδιού και βλέπει ότι δεν είναι καλά ζωγραφισμένη, μου κάνει μία παρατήρηση, ότι του έβαλα δύσκολη άσκηση και ότι δεν έχει συνηθίσει ο Δήμος να κάνει τέτοιες ζωγραφιές και εγώ τον ρωτάω, αν φοράει γυαλιά … λέει, ναι, αλλά τι σχέση έχει αυτό; Λέω, βάλτε τα και κοιτάξτε τη γραβάτα σας … το παιδί είχε ζωγραφίσει λεπτομέρειες που ο πατέρας δεν είχε δει ποτέ στη γραβάτα του, ποτέ! … Ξαφνικά ο πατέρας αντιλήφθηκε ότι το παιδί του, έχει, τουλάχιστον στο θέμα της εικόνας, κάποιες ικανότητες που δεν είχε υποψιαστεί ότι τις έχει και παθαίνει ένα ψυχολογικό σοκ! … Μετά κάναμε μια νέα μεθοδολογία όπου βασιζόταν ειδικά στη γεωμετρία … δηλαδή δεν μαθαίναμε τις λέξεις ως λέξη, αλλά ως σχήμα, ήταν ένας κώδικας.

Νίκος Λυγερός: Νοημοσύνη και Άνθρωπος (video) +Italian Translate

"Θα μιλήσουμε λοιπόν για τον άνθρωπο και την νοημοσύνη. … θεωρείτε όλοι ότι είσαστε και άνθρωποι και ότι έχετε νοημοσύνη, μπορεί μετά από μία ώρα να αναρωτιέστε και για το ένα και για το άλλο. … νοημοσύνη θα είναι αυτό που έχετε χωρίς να έχετε μάθει τίποτα. Άρα αυτόν που έχει μόνο νοημοσύνη θα τον ονομάσουμε ΗΛΙΘΙΟ. Ο ηλίθιος θα είναι ο έξυπνος που δεν έχει γνώσεις. Άρα ηλίθιος δεν είναι ο βλάκας. Βλάκας είναι αυτός που δεν έχει καν την νοημοσύνη. … Αν έχετε μόνο νοημοσύνη έχετε ένα πρόβλημα γιατί δεν έχετε μνήμη. Φανταστείτε ότι μετά από πέντε λεπτά δεν θυμάστε τι έχετε κάνει. Φανταστείτε λοιπόν να έχετε μνήμη μόνο για πεντάλεπτο. Το χρυσόψαρο μέσα στη γυάλα έχει τόσο μικρή μνήμη που την ώρα που κάνει τον γύρο δεν βλέπει ότι είναι ο ίδιος γύρος. Άρα συνεχώς ταξιδεύει. Το χρυσόψαρο δεν βαριέται γιατί βλέπει συνεχώς κάτι νέο. Άμα δεν έχετε μνήμη βλέπετε συνεχώς κάτι νέο. Άρα δεν είναι απαραίτητα καλό. Ζούμε σε μια εποχή όπου πρέπει να είμαστε νέοι και όμορφοι … Εμείς επειδή είμαστε από την μεριά των γέρων θα προσπαθήσουμε να είμαστε ωραίοι. Αν δεν είσαστε όμορφος, πρέπει να είσαστε ωραίος … Φανταστείτε ότι σας έχουν περιορίσει στο πεντάλεπτο. Το ερώτημα που πρέπει να θέσετε στον εαυτό σας είναι κατά πόσο είσαστε άνθρωπος. Θα δυσκολευτείτε να μπείτε στον τομέα της αξιολογίας (που έχει σχέση με τις αξίες) και να αποδείξετε ότι είσαστε άνθρωπος. Χρειαζόσαστε ένα μεγαλύτερο πάχος χρόνου, μεγαλύτερη μνήμη. Για έναν άνθρωπο που έχει μόνο αυτή τη μνήμη δεν αλλάζουν οι μέρες, δεν αλλάζει η εβδομάδα, ούτε ο μήνας, ούτε ο χρόνος και ζει συνεχώς στο ίδιο παρόν. Στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με το μοντέλο του κοινωνικού ατόμου.

0:05:32 Αν μεγαλώσουμε λίγο το βάθος της μνήμης τότε θα μπορούμε να εντάξουμε μερικά στοιχεία από αυτό που ονομάζουμε ανθρωπότητα. Άτομο είναι το στοιχείο που ανήκει στην κοινωνία. Άνθρωπος είναι το στοιχείο που ανήκει στην ανθρωπότητα. … Όταν δεν έχετε μνήμη μπορούν να σας χειραγωγήσουν. Στην ηλικία που είστε, είστε το ιδανικό κοινό για δικτατορίες γιατί; Πρώτα απ’ όλα δεν τις έχετε ζήσει. Άρα θα είναι κάτι νέο. Εφόσον θα είναι κάτι νέο θα έχετε και ενθουσιασμό. Θα είσαστε από τους πρώτους που θα παλέψουν γι’ αυτόν τον «ιερό αγώνα» γιατί οι γέροι θα είμαστε οι συντηρητικοί. Αν διαβάσετε στην ιστορία θα δείτε ότι κάθε φορά που υπήρχε ένα δικτατορικό καθεστώς ο πρώτος στόχος ήταν η παιδεία, γιατί είσαστε τα καλύτερα θύματα. Εφόσον δεν έχετε μνήμη όταν σας δίνουν δεδομένα δεν μπορείτε να τα συγκρίνετε.

0:09:33 Γενικά όλοι οι νέοι είστε πολύ καλοί στην ταχύτητα. Πάτε πιο γρήγορα από τους γέρους. Έχετε ένα μικρό ελάττωμα, δεν ξέρετε που να πάτε! Αλλά πάτε γρήγορα. Άρα το θέμα είναι ο στόχος. Ο γέρος που δεν μπορεί να τρέξει γρήγορα θα ψάξει πρώτα τον στόχο. Μετά μπαίνει το πλαίσιο της τεμπελιάς. Η τεμπελιά είναι πολύ καλή γιατί αυτό είναι το διαχωριστικό στοιχείο μεταξύ της εξυπνάδας ή όχι. Αν δεν είσαστε καθόλου τεμπέληδες πολύ συχνά είστε μόνο βλάκες, γιατί η τεμπελιά είναι το απαραίτητο στάδιο της νοημοσύνης. Αν δεν είσαστε τεμπέλης δεν σας πειράζει να κάνετε το ίδιο πράγμα. Όπως συχνά δεν έχετε μνήμη έχετε την εντύπωση ότι κάμνετε κάτι καινούργιο. Άρα η ιδέα είναι να θυμηθείτε ότι το έχετε κάνει.

0:11:52 Το θέμα των νέων γενικότερα είναι ότι δεν έχετε πολλές αντοχές. Η ταχύτητα πάει με τη λήθη. Ότι κάμνετε γρήγορα το ξεχνάτε γρήγορα. Να το θυμάστε και για τις σχέσεις σας … Το διάβασμα δεν πάει γρήγορα, αυτό λέγεται πέρασμα, συνήθως είμαστε στα περάσματα … το μάτι σας πέρασε από πάνω από πού ήταν να διαβάσετε … αυτό που περνάτε το λέτε διαβάζω, αυτό που διαβάζετε το λέτε μελετάω, αυτό που λέτε μελετάω λέτε το έμαθα. Η ταχύτητα πάει με τη λήθη, η βραδύτητα πάει με τη μνήμη. Είναι μερικά παιδιά που είναι πιο αργά, αντέχουν περισσότερο και μετά θυμώνουν-θυμούνται. Το θέμα είναι, να θυμάστε ή να μην ξεχνάτε; Ποια είναι η διαφορά.

0:16:34 Υπάρχουν μερικοί από σας που δεν έχουν παρέες; Αυτό που θα εξηγήσουμε για τις παρέες να μην το πείτε στην παρέα σας. Τα άτομα ψάχνουν τις παρέες για να βρουν τον εαυτό τους. Είσαστε με μια παρέα και σας λέει κάποιος τι κάνατε; Λέτε, τίποτα περάσαμε καλά. Αυτός είναι ο στόχος της παρέας. Όταν βγαίνετε με κάποιον για μια παρέα είναι για να βρεθείτε με κάποιον που σας μοιάζει για να μην κάνετε τίποτα και να το ευχαριστηθείτε. Αυτός είναι ο στόχος της παρέας. Ο στόχος της ομάδας είναι να βρείτε ανθρώπους που σας συμπληρώνουν για να κάνετε ένα έργο. Εδώ έχετε ένα ανθρώπινο πλαίσιο που είναι πιο δύσκολο. Στις παρέες οι δείκτες νοημοσύνης σχετίζονται. Το πιο ωραίο βέβαια είναι ότι ο καθένας μέσα στη παρέα θεωρεί ότι είναι ο πιο έξυπνος της παρέας, αλλά ξεχνάει ότι είναι ο καθένας. … Το ωραίο στις παρέες είναι ότι επιπλέον συμφωνείτε. Τα δικτατορικά καθεστώτα το πρώτο πράγμα που κάνουν όταν πιάνουν ένα νέο είναι να πιάσουν την παρέα του γιατί είναι του ίδιου τύπου, όπως επηρεάζουν αυτόν θα επηρεάσουν και την παρέα του. Εκτός αν αντιστέκονται.

0:32:24 Η έννοιες που έχουν αξίες είναι συχνά πολύπλοκες ως δομή και είναι απλές. Τι είναι μια εκκλησία; Αν σας πω περιγράψτε μου μια εκκλησία τότε θα αρχίσετε να δυσκολεύεστε …

0:43:57 Ο καθηγητής θέλει να είναι αποδεκτός, ο δάσκαλος δέχεται την αμφισβήτηση. Εδώ ακόμα κι ο Χριστός τη δέχτηκε, δηλαδή, έδειξε τα χέρια του στον Θωμά. Ο δάσκαλος γιατί δέχεται την αμφισβήτηση; Γιατί η αμφισβήτηση είναι η πρώτη μορφή διαλόγου. Η μίμηση είναι η πρώτη μορφή θαυμασμού. Ο κανονικός καθηγητής θέλει οι φοιτητές να είναι σαν αυτόν. … θέλει να απαντήσετε όπως θα απαντούσε αυτός. Ο δάσκαλος θέλει από σας απλώς να βρείτε μια λύση. Μπορεί να είναι μια διαφορετική, δεν μας πειράζει. Ο δάσκαλος θα σας πει να διασταυρώσετε αυτά που σας λέει, να μην τα πιστεύετε, να θεωρείτε ότι είναι λάθος.

0:46:20 Πρέπει να δώσεις χρόνο στον άλλον, να σε αμφισβητήσει, να πει δεν μπορεί να είναι σωστό αυτό που λες, να το βρει και αν το βρει προχωράει στο επόμενο. Αν σου πει, δάσκαλε δεν το κατάλαβα, του εξηγείς. Αλλά δεν του εξηγείς πριν. Οι καθηγητές σας εξηγούν πριν νιώσετε την δυσκολία, γιατί είναι ο τρόπος για να επιβληθούν πιο γρήγορα.

0:52:27 Δεν υπάρχει πλαίσιο εμπιστοσύνης μεταξύ δασκάλου και μαθητή διότι ο δάσκαλος δεν του κρύβει κάτι. Πάει ανάποδα. Ενώ εσείς λέτε, πρέπει να τον εμπιστεύεσαι τον δάσκαλο. Όχι, γιατί άμα το κάνετε αυτό όταν θα σας πει κάτι το οποίο είναι λανθασμένο θα συμφωνήσετε.

0:57:57 Για να αντισταθείς, θες αντοχή, θες κότσια, θες ανθεκτικότητα, είναι δύσκολο. Για να αντιδράσεις, σου λεν κάτι αντιδράς αμέσως. Η αντίσταση είναι μια έννοια που είναι πολύ σημαντική για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος είναι το άτομο που αντιστέκεται, και γιατί αντιστέκεται; Γιατί θυμάται. Αν θυμάστε τότε η νοημοσύνη σας έχει κομμάτια ανθρωπότητας. Το πιο χαρακτηριστικό κομμάτι της ανθρωπότητας που έχει η νοημοσύνη σας είναι η μνήμη, την οποία σιγά-σιγά θα την μετατρέψετε σε συλλογική μνήμη, δηλαδή δεν θα είσαστε πια μόνος, δεν θα έχετε ένα φαινόμενο σολιψισμού, θα έχετε ένα διαχρονικό σημείο.

1:10:13 Τη νοημοσύνη την έχετε ή δεν την έχετε. Η σκέψη είναι αυτό που σας διδάσκει ο δάσκαλος. Η σκέψη πάνω στην σκέψη είναι η συνείδηση. Ξέρεις ότι σκέφτεσαι. Οι υπολογιστές σκέφτονται αλλά δεν το ξέρουν. … Πολύ συχνά στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδος ποντάρουμε πολύ στην ταχύτητα, διευκολύνει τους γρήγορους μαθητές και βέβαια τους κόπανους που απαντάν από αντίδραση. Δεν βάζουνε δύσκολες ερωτήσεις. Άμα βάζαμε δύσκολες ερωτήσεις θα έπρεπε να περιμέναμε ένα τέταρτο μέχρι να έχουμε τη πρώτη απάντηση. … Η αποθέωση του μαθητή προέρχεται από την ταχύτητα της απάντησης.

1:16:13 Αυτό που έχει ξετινάξει το σύστημα της εκπαίδευσης είναι ότι πρέπει να βρούμε ψυχολογικά προβλήματα, να τον δικαιολογήσουμε, να του πούμε, ξέρεις, είσαι κόπανος αλλά δεν πειράζει θα τα καταφέρεις. Ενώ εγώ θεωρώ ότι δεν είναι κόπανος και του δίνω τη δυνατότητα να το σκεφτεί. … Άμα δεν τον σεβόμουνα θα του έλεγα, πήγαινε. … Πες μου γιατί η ερώτησή του («μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις πράξεις μία φορά αναγκαστικά ή όχι;» Εγώ τώρα ξέρω ότι δεν το έχεις βρει – με τους αριθμούς 1, 3, 4, 6 βρείτε το 24 χρησιμοποιώντας τις τέσσερεις μαθηματικές πράξεις) μου αποδεικνύει ότι δεν έχει βρει την απάντηση; Είναι πολύ κακό που έχουμε στην εκπαίδευση το να μην πειράξουμε τον μαθητή. Η διδασκαλία είναι να πειράζω. Άμα δεν πειράζω ο άλλος δεν εξελίσσεται.

1:18:48 Ο Πλάτωνας ήταν μαθητής του Σωκράτη. Ο Αριστοτέλης ήταν μαθητής του Πλάτωνα. Ο Αλέξανδρος ήταν μαθητής του Αριστοτέλη. Δεν με ενδιαφέρει γιατί οι άλλοι δεν έγιναν έτσι. Εμένα αυτό που με αγγίζει είναι ότι αυτή η τετράδα υπάρχει. Μ’ αγγίζει ο άνθρωπος, μ’ αγγίζει το σπάνιο. Δεν με ενδιαφέρει οι άλλοι αν δεν θέλουν να το κάνουν. Ας μη το κάνουν.

Νίκος Λυγερός: Παιδεία, στρατηγική και νοημοσύνη (video)

"Θα μιλήσουμε για παιδεία, για στρατηγική και νοημοσύνη. Δεν θα μιλήσω για εκπαίδευση.

Είσαστε σε μία φάση ανάπτυξης της νοημοσύνης. Μη νομίζετε ότι είναι σταθεροποιημένη, θα εξελιχθεί μέχρι τα είκοσι χρόνια σας. Η νοημοσύνη είναι αυτό που έχετε όταν δεν έχετε τίποτα. Η νοημοσύνη είναι αυτό που σας επιτρέπει να εντοπίζετε τα προβλήματα κι όχι απαραίτητα να τα λύνετε. Ανάλογα με το μέγεθος της νοημοσύνης σας μπορεί να τα εντοπίζετε ή πιο γρήγορα ή πιο αργά. Η νοημοσύνη πάνω στη νοημοσύνη είναι η σκέψη. Η σκέψη πάνω στη σκέψη είναι η συνείδηση.

Όποιος έχει μια εξειδίκευση μπορεί να φαίνεται ότι έχει ένα ταλέντο αλλά πολλές φορές αν του αλλάξετε το παίγνιο δεν ξέρει να το διαχειριστεί. Ειδικά στο Σχολείο έχετε μια τάση να δίνετε έμφαση στην ταχύτητα. Το θέμα δεν είναι να είσαστε γρήγοροι, γιατί πολύ συχνά στο θέμα της νοημοσύνης και της στρατηγικής αυτοί που είναι γρήγοροι είναι στο τέλος αργοί γιατί έχουν κάνει λάθη. Άμα μαθαίνετε ένα πράγμα πολύ γρήγορα το ξεχνάτε και πολύ γρήγορα. Πρέπει να μπει και μια διαδικασία. Αυτό θα το δείτε και στις ανθρώπινες σχέσεις. Σχέσεις που είναι πολύ γρήγορες τελειώνουν και πολύ γρήγορα. Π.χ. αν σας πω «τι είναι πιο γρήγορο το αυτοκίνητο ή ο άνθρωπος;» όσοι απαντήσατε «το αυτοκίνητο» δεν προσέξατε ότι δεν είπα ότι το αυτοκίνητο έχει οδηγό … Έχουμε μια τάση να βάζουμε άλλες υποθέσεις που δεν υπάρχουν στην εκφώνηση. Οι Αμερικανοί λένε «όταν έχετε χαθεί να διαβάζετε τις πινακίδες». Αυτό ακούγεται χαζό, αλλά, όταν χάνεστε είναι επειδή δεν διαβάσατε τις πινακίδες, γιατί ΝΟΜΙΖΑΤΕ ΟΤΙ ΞΕΡΑΤΕ που πάτε. Σε κάποια φάση χάνεστε. Τότε πρέπει να αποδεχτείτε ότι κάνατε λάθος. Όταν αποδέχεστε ότι κάνατε λάθος λέτε «που είναι η βοήθεια;» Τότε κοιτάζετε τις πινακίδες. Οι πινακίδες όμως υπήρχαν σε όλη τη διαδρομή.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της νοημοσύνης είναι να εντοπίζει πηγές οι οποίες είναι αξιόπιστες. Ένας τομέας που έχετε τώρα μια δυσκολία που δεν την είχαμε παλιά είναι το Διαδίκτυο. Παλιά λέγαμε «αυτό που είναι γραμμένο σε βιβλίο είναι σοβαρό». Δεν έστεκε πάντα, υπήρχαν και αηδίες, αλλά, λιγότερες. Τώρα, οποιοσδήποτε, μπορεί να γράψει, οτιδήποτε, οπουδήποτε. Άρα, έχετε τώρα ένα πρόβλημα της αξιόπιστης πηγής. Ότι λέμε δεν είναι για να το πάρετε «της μετρητής» αλλά να προβληματιστείτε. Θα μου πείτε «γιατί να προβληματιστείτε αφού δεν έχετε προβλήματα». Άμα δεν έχετε προβλήματα δεν θα τα έχετε μέχρι να τα έχετε … Το θέμα είναι τι θα κάνετε όταν θα τα έχετε. Να θυμάστε αυτό το ανέκδοτο: Κάποιος πέφτει από την πολυκατοικία και σε κάθε όροφο λέει «ως εδώ καλά …» κι έχει ένα «μικρό» πρόβλημα στον πάτο! Κάτι που σχετίζεται με τη στρατηγική είναι ότι ακόμα και να πέφτετε δεν πειράζει αρκεί να έχετε αλεξίπτωτο … Αυτά που λέμε για τη νοημοσύνη είναι σαν να μαθαίνουμε πώς να διπλώνουμε το αλεξίπτωτο. Υπάρχει μια ειδική διαδικασία όταν εκπαιδεύεστε στα αλεξίπτωτα. Σας λένε να το διπλώσετε για να χωρέσει σε μια θήκη μικρή που όταν τη βλέπετε λέτε «είναι απλό, δεν χωράει»! Είναι θέμα εγκεφάλου. Όταν βλέπετε το άλλον να το διπλώνει και να χωράει λέτε «γίνεται». Αλλά μετά, εφόσον το διπλώσετε, σας λένε το δικό σας το αλεξίπτωτο να το δώσετε στον φίλο σας κι εσείς να πάρετε το δικό του! Έχετε φίλους τους οποίους εμπιστευόσαστε. Νομίζετε ότι τους εμπιστεύεστε. Αν κάνετε αυτό το τεστ με τα αλεξίπτωτα ξαφνικά θα δείτε ότι έχετε πολύ λιγότερους φίλους. Γιατί άμα δεν ανοίξει μετά τι να πεις; «Ήταν παλιόφιλος …» Άρα το θέμα της αξιοπιστίας είναι βασικό στοιχείο. Αυτό γίνεται στο επίπεδο της νοημοσύνης. Με τη νοημοσύνη εντοπίζουμε τα εμπόδια.

Θα ήθελα να αρχίσω αυτό το ειδικό μάθημα έχοντας στο μυαλό μου τα, εκατόν δέκα μέτρα με εμπόδια. Πώς να μάθουμε να τρέχουμε εκατόν δέκα μέτρα με εμπόδια. Αρχικά θα πείτε μοιάζει με το κατοστάρι, απλώς έχουμε βάλει δέκα μέτρα παραπάνω. Η κλασική προσέγγιση, η σχολική, είναι: πρώτα θα βγάλουμε τα εμπόδια, μετά θα βάλουμε ένα εμπόδιο, άρα θα φάνε τα μούτρα τους μερικοί, μετά θα βάλουμε το δεύτερο εμπόδιο … και αφού τα βάλουμε όλα, είναι μερικοί που θα καταφέρουν να φτάσουν στο τέρμα. Μετά θα μετρήσουμε το ποσοστό. Αν το ποσοστό είναι αρκετά μεγάλο ήταν μια χαρά το μάθημα! Τώρα κοιτάξτε πως το κάνουμε λίγο πιο σοβαρά: ο προπονητής σας, σας λέει πρώτα από όλα ότι τα εμπόδια είναι στημένα και δεν πρόκειται να βγουν. Το πρώτο πράγμα που κάνει είναι ότι σας βάζει να τρέχετε δίπλα από τα εμπόδια. Θα πείτε, είναι εντελώς ΑΧΡΗΣΤΟ εφόσον δεν τα πηδάμε. Ναι, αλλά το μάτι σας αρχίζει να εντοπίζει σε ποια απόσταση είναι το ένα με το άλλο. Αυτός ο εντοπισμός σχετίζεται με τη νοημοσύνη. Σιγά σας λέει να πλησιάζετε το εμπόδιο και μετά σας ζητάει να περνάτε πάνω από το κάθε εμπόδιο μόνο το ένα σας πόδι με λυγισμένο το γόνατο. Θα σκεφτείτε πάλι ότι αυτό είναι ΠΑΡΑΛΟΓΟ εφόσον κανένας δεν τρέχει έτσι. Το θέμα είναι ότι το πόδι πρέπει να μάθει πρώτα απ’ όλα να περνάει το εμπόδιο χωρίς να δυσκολεύει την πορεία. Δηλαδή ο στόχος είναι πώς να κάνω κάτι ενώ φαίνεται ότι δεν το κάνω. Το επόμενο στάδιο θα είναι να περνάνε και τα δύο πόδια πάνω από το εμπόδιο. Όλη αυτή η διαδικασία μπορεί να σας φαίνετε εντελώς τεχνητή (και άχρηστη). Είναι της τεχνητής νοημοσύνης. Δηλαδή ο στόχος στα «εμπόδια» είναι να τρέχετε σαν να μην υπάρχουν εμπόδια, αλλά, γνωρίζοντας ότι υπάρχουν!

Συνέντευξη του Νίκου Λυγερού στον Γιώργο Κιούση, Ελευθεροτυπία 3/3/13

«Όποιος δεν έχει κρίση, αφήνεται στο έλεος άλλων».

«Η ευφυΐα είναι η σύζυγος, η φαντασία είναι η ερωμένη και η μνήμη είναι η υπηρέτρια» συνήθιζε να λέει ο Βικτόρ Ουγκό. Για τον Τσαρλς Μπουκόφσκι, «ιδιοφυΐα ίσως είναι η δυνατότητα να πεις κάτι πολύ βαθυστόχαστο με απλό τρόπο».

Τι κρύβεται πίσω από ένα ταπεινά διατυπωμένο βιογραφικό; Στρατηγικός σύμβουλος και καθηγητής Γεωστρατηγικής και Τοποστρατηγικής στην Αστυνομική Ακαδημία, στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας, στη Σχολή Στρατολογικού, στη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας και στη Σχολή Εθνικής Άμυνας  στο Τμήμα Επαγγελματικής Μετεκπαίδευσης Επιτελών - Στελεχών στην Ελλάδα, καθώς και στο Κέντρο Διπλωματικών και Στρατηγικών Μελετών (CEDS).

Πολυπράγμων

Ένας πολυτάλαντος 42χρονος, Βολιώτης στην καταγωγή, με ένα σωρό αριθμητικές υπεροχές: δημιουργός πολλών γνωστών τεστ ευφυΐας, όπως τα G-test, Eureka Test και Archimedes Test, ιδρυτής της οργάνωσης «The Pi Society» στην οποία εγγράφονται όσοι το IQ τους ξεπερνά το 176, ειδικός καθηγητής προικισμένων παιδιών, τεχνικός διερμηνέας, ζωγράφος, ποιητής, σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων. Ο Νίκος Λυγερός μας μιλά για τη χαρισματικότητα, τη μετριότητα, την εξουσία, την κρίση, τη στρατηγική.

Πώς θα ζωγραφίζατε την εποχή μας;

- Θα έβαζα ένα λευκό σταυρό πάνω στο γκρίζο της μιζέριας και θα έβαφα μ' ένα απέραντο γαλάζιο τον ελληνικό λαό για να δει τον ήλιο της Δικαιοσύνης.

Με ποια θεατρική παράσταση ταιριάζει το σημερινό σκηνικό της χώρας μας;

- «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ.

Σε εποχές μέτριων αναστημάτων πώς νιώθει κάποιος με IQ 189;

- Πάντα με τον ίδιο τρόπο, διότι η μετριότητα μας αφήνει αδιάφορους. Σημασία δεν έχουν οι πολλοί που είναι λίγοι, αλλά οι λίγοι που είναι σπάνιοι και που πράττουν το πρέπον έργο για την πατρίδα και την ανθρωπότητα μέσω του χρόνου.

Λένε ότι το μεγαλύτερο πάθος σας είναι το Κυπριακό...

- Το Κυπριακό είναι ένα από τα πάθη μου.

Ποιον θα θέλατε πρόεδρο στην Κύπρο;

- Θα ήθελα κάποιον που είναι νεκρός, αλλά στη θρησκεία μας μόνο ένας έχει την ικανότητα να επανέλθει, κατά συνέπεια δεν περιμένω τίποτα και θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας για τον κυπριακό λαό, μόνο με την ανάγκη.

Επιμένετε στο ότι η βλακεία είναι η κυριαρχία της μάζας;

- Δεν υπάρχει λόγος να επιμένω, η απασχόλησή μας αρχίζει από τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι και μετά, διότι αφορά αποκλειστικά το παρελθόν και το μέλλον και ποτέ το παρόν.

Εξουσία και ουσία

Την ευφυΐα τη φοβάται η εξουσία;

- Η εξουσία όταν είναι ανίκανη φοβάται την ουσία που είναι ο πυρήνας της σκέψης, κατά συνέπεια απαγορεύει τη νοημοσύνη και αυτό είναι διαχρονικό, η αλλαγή, η πολιτική δεν αλλάζει τίποτα, γι' αυτό και συνεχίζουμε ακάθεκτοι το έργο μας.

Θεωρείτε ευφυείς όσους διαφεντεύουν τις τύχες μας σήμερα;

- Όποιος δεν έχει κρίση ποντάρει στην τύχη και αφήνεται στο έλεος των άλλων. Εμείς απλώς ακολουθούμε το νοητικό σχήμα του Καζαντζάκη και κατά συνέπεια λειτουργούμε μόνο στο πλαίσιο της ανάγκης, όπου δεν υπάρχει κανείς αφέντης, μόνο ελεύθεροι άνθρωποι.

Ποια προσωπικότητα θαυμάζετε και γιατί;

- Δεν θαυμάζω μία, αλλά τους σπάνιους. Ο Αρχιμήδης, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο Αϊνστάιν είναι ανθρώπινα μοντέλα - ιδιοφυΐες που δημιούργησαν με το έργο τους την πραγματικότητά μας, διότι κατάφεραν να μετατρέψουν το αδιανόητο σε ουτοπία, αυτή σε όραμα, το οποίο με την πράξη τους έγινε ο κόσμος μας. Κανένας απ' αυτούς δεν ήταν εγκλωβισμένος μέσα στην κοινωνία του, ήταν όλοι ελεύθεροι, διότι είχαν αποφασίσει να εργαστούν για όλη την ανθρωπότητα μέσω του μοντέλου του ελληνισμού και του ουμανισμού.

Υπάρχει μαθηματικό μοντέλο για να βγούμε από την κρίση;

- Το μαθηματικό μοντέλο υπάρχει και έχει νόημα με την έννοια ότι δεν παραμένει θεωρητικό και εφαρμόζεται στην Ελλάδα μας. Σημασία δεν έχει όμως η μορφοκλασματική ανάλυση, η θεωρία των συνόλων μερικής διάταξης και η θεωρία παιγνίων, αλλά το τι προτείνουν όταν αναλύουμε αυτά τα μαθηματικά, και το αποτέλεσμα είναι απλό: αξιοποίηση της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.

«Λαός της μνήμης»

Ως στρατηγικός αναλυτής, πιστεύετε ότι το στρατηγικό μας βάθος είναι ο χρόνος;

- Δεν ήμασταν ποτέ ένας λαός του χώρου, γι' αυτό και ο Ελληνισμός είναι κομμάτι του χρόνου. Είμαστε ένας λαός της μνήμης και της αντίστασης. Και ξέρουμε εκ των έσω ότι ο χρόνος είναι ο χώρος της αντίστασης. Επινοήσαμε τη στρατηγική, για να αντιμετωπίσουμε ως λίγοι τους πολλούς που ήθελαν να μας κατακτήσουν, να μας καταστρέψουν ή να μας γενοκτονήσουν κι έπειτα από αιώνες είμαστε ακόμα εδώ, γκρινιάρηδες, όπως πάντα, αλλά ζωντανοί και ελεύθεροι, ενώ άλλοι έχουν όχι μόνο πεθάνει αλλά και ξεχαστεί. Έχουμε το βάρος της μνήμης, το σκληρό του ήλιου και το μεγάλο της θάλασσας, αλλά και το στρατηγικό βάθος του χρόνου.

Το μέλλον μας είναι η νοημοσύνη μας;

- Το μέλλον μας ήταν πάντα η νοημοσύνη μας και αυτό το αποδεικνύει το παρελθόν μας. Ένας μικρός λαός που παραμένει ζωντανός, ενώ τον πολιορκούν μεγάλες δυνάμεις και αυτοκρατορίες, δεν μπορεί να είναι λίγος, πρέπει να είναι σπάνιος. Και αυτή η σπανιότητα προέρχεται από τη νοημοσύνη μας, γιατί δίχως αυτή δεν θα είχαμε προσφέρει τίποτα στην ανθρωπότητα, ενώ ξέρετε ότι όπου και αν κοιτάξετε θα βρείτε κομμάτια μας. Και ο λόγος είναι απλός: ανθρωπότητας δώρο, ο Ελληνισμός!