Νίκος Λυγερός: Η αλήθεια της σιωπής

- Η σιωπή τι μπορεί να πει;

- Μόνο την αλήθεια.

- Και γιατί;

- Διότι είναι μοναδική.

- Και δεν μπορεί να πει τίποτα άλλο.

- Απλώς αντέχει.

- Πού;

- Μέσα στο χρόνο.

- Για ποιο λόγο;

- Για να ξεπεράσει το θόρυβο της κοινωνίας.

- Για ποιον όμως;

- Πάντα για την ανθρωπότητα.

- Δεν είναι παράξενο.

- Είναι, αλλά όχι παράλογο.

- Πώς το ξέρεις;

- Η παρεξήγηση προέρχεται από τις λέξεις.

- Ενώ η σιωπή επιτρέπει και τη συνεννόηση.

- Περίεργο...

- Περί έργου...

- Έργο;

- Το έργο του Χρόνου και της Ανθρωπότητας.

- Διασχίζει τη σιωπή.

- Διότι μπορεί να το αντέξει.

- Εσύ όμως;

- Θα κάνουμε το ίδιο.

Νοημοσύνη, χαρακτηριστικά προικισμένων παιδίων-μαθητών και προβλήματα στη διάγνωση

Η θεωρία της πολλαπλής νοηµοσύνης του H.Gardner

Ένα από τα κληροδοτήµατα του Gardner είναι το πολύ γνωστό απόφθεγµα: «Μη ρωτάς πόσο έξυπνο είναι ένα παιδί, αλλά µε ποιο τρόπο είναι έξυπνο».

Κατά τη διάρκεια των δυο τελευταίων δεκαετιών, η θεωρία της πολλαπλής νοηµοσύνης έχει χρησιµοποιηθεί για να προωθήσει πολλές αλλαγές σε πρόγραµµα και διδασκαλία στα σχολικά συστήµατα της Βορείου Αµερικής. Στα γραπτά του ο Gardner υποστήριξε ότι οι παραδοσιακές µετρήσεις για την αναγνώριση χαρισµατικών µαθητών στηρίζονται πολύ έντονα σε IQ τεστ προσανατολισµένα στις γλωσσικές και λογικο-µαθηµατικές ικανότητες. Με τη διατύπωση της θεωρίας της πολλαπλής νοηµοσύνης, στην Αµερική κυρίως, τα σχολεία καταφεύγουν όλο και περισσότερο στη θεωρία αυτή, ως µία εναλλακτική µέθοδο για την αναγνώριση των χαρισµατικών παιδιών. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί να παραµένει πρόβληµα αυτής της προσέγγισης η ανάπτυξη µεθόδων που να µπορούν να µετρήσουν αξιόπιστα και έγκυρα καθένα από τα είδη νοηµοσύνης που αυτή πρεσβεύει .

Βέβαια, καµία συζήτηση για τις θεωρίες πολλαπλής νοηµοσύνης δεν είναι ολοκληρωµένη χωρίς την αναφορά στη γενική ιδέα του Daniel Goleman για τη συναισθηµατική νοηµοσύνη. Στο βιβλίο του συνοψίζει την εντυπωσιακή ανακάλυψη στην κατανόηση της ισχυρής επιρροής που έχουν τα συναισθήµατα στην ανάπτυξη και τη µάθηση. Τα συναισθήµατα αλληλεπιδρούν µε σκοπό να καθορίσουν το πώς βλέπουµε τον κόσµο, καθώς µεγαλώνουµε και να προωθήσουν ή να καθυστερήσουν τη µάθηση. Σύµφωνα µε το Goleman, ένας άνθρωπος που µπορεί να χρησιµοποιεί τα συναισθήµατά του µε αποτελεσµατικό τρόπο έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνει ένας πετυχηµένος και παραγωγικός πολίτης.

Το 1983, στο βιβλίο "Τα πλαίσια του νου", o Gardner διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοηµοσύνης. Θέτει υπό αµφισβήτηση την έννοια της νοηµοσύνης ως µιας σταθερής παραµέτρου που µπορεί να µετρηθεί µε κάποιο τεστ και εντάσσει τη θεωρία του στις πολυπαραγοντικές θεωρίες. Σύµφωνα µε αυτήν, η νοηµοσύνη είναι ένα κράµα από νοητικές ικανότητες που είναι διακριτές και ανεξάρτητες, αλλά δρουν αλληλοσυµπληρωµατικά και έτσι µόνο καθιστούν το άτοµο ικανό να επιλύει προβλήµατα και να κατασκευάζει προϊόντα. Οι ικανότητες λοιπόν που συµπράττουν στη λειτουργία της νοηµοσύνης είναι πολλές και διακριτές. Όσες µάλιστα πληρούν συγκεκριµένα κριτήρια αποτελούν, κατά τον Gardner, ειδικό τύπο νοηµοσύνης.

Τα κριτήρια αυτά είναι: α) Ύπαρξη αντίστοιχου εγκεφαλικού κέντρου, β) Ύπαρξη ατόµων µε επί µέρους ικανότητες εξαιρετικά ανεπτυγµένες, γ) Ύπαρξη σαφούς πορείας ανάπτυξης της νοητικής ικανότητας και δηµιουργία συγκεκριµένων, προσδιορίσιµων προϊόντων δηµιουργηµάτων, δ) Ύπαρξη εξελικτικής ιστορίας στο ανθρώπινο είδος, ε) Ερευνητική στήριξη από ψυχοµετρικές έρευνες, στ) Ερευνητική στήριξη από την Πειραµατική Ψυχολογία, ζ) Ύπαρξη συνόλου επί µέρους γνωστικών λειτουργιών, η) ∆υνατότητα αποκωδικοποίησης σε ένα συµβολικό σύστηµα.

Με βάση τα παραπάνω κριτήρια ο Gardner έχει µέχρι τώρα αναγνωρίσει οκτώ τύπους νοηµοσύνης:

Α) Γλωσσική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να χειρίζεται αποτελεσµατικά την επικοινωνία του µε τους άλλους, καθώς και τον προφορικό και το γραπτό λόγο, ώστε να πετύχει ορισµένους σκοπούς, όπως να πληροφορήσει, να καθοδηγήσει, να εξηγήσει, να πείσει και να συγκινήσει. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να διαβάζουν, να γράφουν και να διηγούνται ιστορίες. Αντίστοιχα οι µαθητές αυτοί ξεχωρίζουν στο µάθηµα της λογοτεχνίας και της γραπτής έκφρασης εν γένει. Αρέσκονται στις αφηγήσεις, στην αποµνηµόνευση διαφόρων δοµών και µορφών λόγου, στους γλωσσοδέτες και στα λογοπαίγνια. Είναι πολύ πιθανό να χρησιµοποιούν πλούσιο λεξιλόγιο, να έχουν ευκολία στη δηµιουργία ρίµας, να έχουν ικανότητα δηµιουργίας συναρπαστικών ιστοριών και συναρπαστικού τρόπου διήγησης, να χαρακτηρίζονται από κλίση στα γλωσσικά παιχνίδια και στη γλωσσοµάθεια. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που εµπεριέχουν λέξεις, όπως είναι οι αφηγήσεις, οι συζητήσεις, οι διαλεκτικές αντιπαραθέσεις. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν µελέτη κειµένων, σύνθεση γραπτών εργασιών, αφηγήσεις, µονολογικές παρουσιάσεις, συνόψεις, εκθέσεις, απαγγελίες, έµµετρες αποδόσεις κ.λπ. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει λογοτέχνες, δηµοσιογράφους, πολιτικούς, κ.ά.

Β) Λογικοµαθηµατική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου για λογική και συστηµατική σκέψη. Είναι η ικανότητα κατανόησης και χρήσης αφηρηµένων σχέσεων για την περιγραφή, εξήγηση και αποτίµηση γεγονότων και προβληµάτων. Έκφραση της λογικοµαθηµατικής νοηµοσύνης αποτελούν οι θεωρητικές και οι θετικές επιστήµες και στο καθηµερινό επίπεδο η άνεση του ατόµου να επιλύει αποτελεσµατικά διάφορα προβλήµατα. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να πειραµατίζονται, να διατυπώνουν υποθέσεις και να προσπαθούν να τις επαληθεύσουν, να δουλεύουν µε αριθµούς και να κάνουν ερωτήσεις. Οι µαθητές αυτοί ξεχωρίζουν στα µαθήµατα των φυσικοµαθηµατικών, διακρίνονται για την αναλυτική σκέψη τους και τον τεκµηριωµένο λόγο, την κατανόηση συµβολικών µεγεθών και του συµβολικού τρόπου απόδοσής τους. Αρέσκονται στη λογική τεκµηρίωση των πραγµάτων. Προτιµούν παιχνίδια όπως το σκάκι, έχουν την τάση να διατυπώνουν µε εξισώσεις και µαθηµατικούς τύπους φαινόµενα που βλέπουν γύρω τους, ζητούν πάντα από τους συνοµιλητές τους να αποδείξουν αυτό που υποστηρίζουν, αναζητούν πάντα ορθολογικές ιδέες και διαδικασίες.

Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που εµπεριέχουν διαδικασίες επαγωγικών, απαγωγικών και αναλυτικών συλλογισµών. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν ποσοτικοποιήσεις, µαθηµατικούς υπολογισµούς αξίας, µεγέθους, βάρους, απόστασης, χρόνου, κατηγοριοποιήσεις, γενικεύσεις, υποθέσεις, αιτιολογήσεις, συµπερασµούς.
Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει επιστήµονες, προγραµµατιστές ηλεκτρονικών υπολογιστών, µαθηµατικούς, ντετέκτιβ κ.ά.

Γ) Χωρική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να προσλαµβάνει χωρικές, σχηµατικές και χρωµατικές πληροφορίες µε ακρίβεια και να δηµιουργεί µε αυτές νοητικές εικόνες τις οποίες µετέπειτα µπορεί να τις εκφράζει µε αρχιτεκτονικές κατασκευές και εικαστικές συνθέσεις. Είναι πιο ανεπτυγµένη σε όσους έχουν καλή οπτική µνήµη και ικανότητα να θυµούνται τις διαστάσεις και τα σχήµατα των αντικειµένων. Η σπουδαιότητα της χωρικής νοηµοσύνης είναι µεγαλύτερη από ό,τι της αναγνωρίζεται συνήθως, καθώς αποτελεί µαζί µε τη γλωσσική τις δύο κύριες πηγές πληροφόρησης.

Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να ζωγραφίζουν, να κατασκευάζουν, να σχεδιάζουν, να δηµιουργούν νέα πράγµατα, να ονειροπολούν, να κοιτάζουν φωτογραφίες, να παρακολουθούν ταινίες. Είναι επίσης επιδέξια στο να λύνουν λαβυρίνθους και puzzles, να διαβάζουν χάρτες και γραφικές παραστάσεις. Οι µαθητές µε αυτή τη νοηµοσύνη είναι οπτικοί τύποι και ξεχωρίζουν στις εικαστικές τέχνες. Μαθαίνουν καλύτερα όταν εµπλέκεται η φαντασία τους και όταν δουλεύουν µε χρώµατα και εικόνες. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που χρησιµοποιούν έντονα εποπτικές προσεγγίσεις, εννοιολογικούς χάρτες και κάθε άλλη µορφή γραφικών αναπαραστάσεων, τρισδιάστατα µοντέλα, µεταφορικές εικόνες, κ.ά. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνόυν µοντελοποιήσεις, εικαστικές αποδόσεις κ.ά. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει αρχιτέκτονες, διακοσµητές, καλλιτέχνες, µηχανικούς, εφευρέτες, κυνηγούς, οδηγούς, πιλότους, χειρουργούς, κ.λ.π.

∆) Κιναισθητική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να χρησιµοποιεί το σώµα ή µέλη του προκειµένου να εκφράσει ιδέες, πληροφορίες και συναισθήµατα ή να κατασκευάσει χρηστικά αντικείµενα, ή να λύσει προβλήµατα. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι η κιναισθητική νοηµοσύνη δε συµβάλλει µόνο στην αξιοποίηση της κατεχόµενης γνώσης, αλλά αποτελεί και άριστο µέσο νοητικής ανάπτυξης και µάθησης. Οργανισµοί που δεν κινούνται δεν αναπτύσσουν εγκέφαλο. Η εξάσκηση είναι πρωταρχικό στοιχείο της κιναισθητικής νοηµοσύνης και γίνεται όχι µόνο όταν επαναλαµβάνουµε µια κίνηση, αλλά και όταν παρακολουθούµε κάποιον άλλο να την κάνει. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να κινούνται, να αγγίζουν, γενικά να χρησιµοποιούν τη γλώσσα του σώµατος. Οι µαθητές ξεχωρίζουν στις κατασκευές, εµπλέκονται σε αθλητικές δραστηριότητες και χορευτικοθεατρικές παραστάσεις, συνοδεύουν το λόγο τους µε παραστατικές κινήσεις και αρέσκονται σε επικίνδυνα παιχνίδια κίνησης. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν δραµατοποιήσεις, κατασκευές, συναρµολογήσεις, πρακτική αξιοποίηση υλικών, γενικότερα αισθησιοκινητικές δραστηριότητες. Αντιστοιχούν ιδίου τύπου µαθησιακές δραστηριότητες.
Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει χορευτές, αθλητές, µίµους, τεχνίτες, ηθοποιούς, χειρουργούς κ.ά.

Ε) Μουσική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να συλλαµβάνει, διακρίνει και µετασχηµατίζει µουσικά σχήµατα και εκφράζεται µε συνθέσεις ή αποδόσεις µουσικών έργων. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που αναπτύσσεται από πολύ νωρίς. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να τραγουδούν, να ακούνε µουσική, να παίζουν κάποιο όργανο. Οι µαθητές συµµετέχουν σε χορωδιακές εκδηλώσεις, σιγοτραγουδούν, σφυρίζουν, κτυπούν ρυθµικά χέρια ή πόδια στο θρανίο, θυµούνται µελωδίες, αναγνωρίζουν από τις πρώτες νότες συνθέτη και ερµηνευτή, µελετούν µε συνοδεία µουσικής, µεταφράζουν τους ήχους που ακούνε σε µουσική αίσθηση, θυµούνται περασµένες καταστάσεις και τις συνδέουν µε ήχους, παρατηρούν τον τόνο κα το ρυθµό της φωνής στην οµιλία των άλλων, χρησιµοποιούν συχνά µεταφορικές εκφράσεις από τον κόσµο της µουσικής.

Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που επιχειρούν τη διάχυση της µουσικής, και µάλιστα σε όλα τα µαθήµατα. Αντίστοιχες µαθησιακές δραστηριότητες είναι οι ηχητικές επενδύσεις, οι µουσικές αποδόσεις εννοιών ή και καταστάσεων, καθώς και οι ρυθµικές εκφράσεις. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει συνθέτες, µουσικούς, αλλά και τους λάτρεις της µουσικής και όσους απολαµβάνουν το ρυθµό και τη µουσικότητα της γλώσσας.

ΣΤ) Ενδοπροσωπική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να συνειδητοποιεί, διακρίνει, ονοµατίζει, ελέγχει τα συναισθήµατά του, να οικοδοµεί ακριβή εικόνα για τον εαυτό του και να ασκεί µεταγνωστικό έλεγχο στις νοητικές λειτουργίες του. Είναι η ικανότητα του «γνώθι σ’αυτόν».

Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης καταλαβαίνουν καλύτερα τον εαυτό τους, τις επιθυµίες, τους φόβους, τις διαθέσεις τους και χρησιµοποιούν αυτές τις πληροφορίες για να ρυθµίζουν τη ζωή τους. Η ικανότητα να αποφασίζει κάποιος ποιος θέλει να είναι, ποιο επάγγελµα να διαλέξει, ποιον να παντρευτεί, είναι σηµαντικότατη για τη ζωή. Τα άτοµα αυτά µαθαίνουν καλύτερα µε το να δουλεύουν µόνα τους, στο δικό τους χώρο, έχουν αυτοπειθαρχία και µπορούν να εργασθούν χωρίς τη συνεχή στήριξη κάποιου άλλου προσώπου. Γνωρίζουν τα όριά τους, φέρονται καλά στον εαυτό τους, χωρίς να τον επικρίνουν ή να τον µειώνουν χωρίς λόγο, κάνουν το καλύτερο ακόµα και όταν δεν τους ελέγχει κανείς. Οι µαθητές αυτοί έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν τον εαυτό τους και µπορούν να ολοκληρώσουν ατοµικά έργα χωρίς να έχουν ανάγκη από τη συνεχή στήριξη και παρότρυνση του δασκάλου ή της µαθητικής οµάδας. Γνωρίζουν πότε να χαλαρώνουν, µπορούν και ρυθµίζουν έντονες αρνητικές καταστάσεις του θυµικού όπως το άγχος, η θλίψη ή η οξυθυµία.Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες µε τη µορφή προγραµµάτων εξατοµικευµένης διδασκαλίας, καθώς και διδακτικές παρεµβάσεις που επιχειρούν να ενισχύσουν το αυτο-συναίσθηµα, την αυτο-ρυθµιζόµενη µάθηση και τον αυτο-έλεγχο.Είναι ο τύπος της νοηµοσύνης που χαρακτηρίζει ψυχοθεραπευτές, φιλοσόφους, αλλά και αυτοδηµιούργητους ανθρώπους.

Ζ) ∆ιαπροσωπική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να αντιλαµβάνεται τα συναισθήµατα, τις προθέσεις, τις διαθέσεις και τις επιθυµίες τρίτων, να κατανοεί την οπτική θεώρησης των πραγµάτων που υιοθετούν άλλοι, να επικοινωνεί και να συνεργάζεται µαζί τους, χωρίς συνεχείς τριβές. Όποιος έχει την ικανότητα της ενσυναίσθησης (empathy) είναι πιο ευαίσθητος στα ασαφή µηνύµατα που αποκαλύπτουν έµµεσα τις ανάγκες και τις επιθυµίες των άλλων. Η ενδοπροσωπική και η διαπροσωπική νοηµοσύνη µοιάζουν ως προς το περιεχόµενό τους, αλλά η πρώτη αφορά στο ίδιο το άτοµο, ενώ η δεύτερη στους άλλους. Συνδέονται άµεσα µεταξύ τους, γιατί µόνο γνωρίζοντας τον εαυτό µας και τα συναισθήµατά µας µπορούµε να κατανοήσουµε τον κόσµο που µας περιβάλλει. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να έχουν πολλούς φίλους, να µιλούν σε ανθρώπους, να γίνονται µέλη σε διάφορες οµάδες ατόµων. Ηγούνται, οργανώνουν, διαλέγουν το σωστό άτοµο για τη σωστή θέση, επικοινωνούν, χειρίζονται και διευθετούν συγκρούσεις µεταξύ ατόµων, οι άλλοι απολαµβάνουν τη συνεργασία µαζί τους. Γενικά έχουν ικανοποιητική σχέση µε τους συντρόφους τους.

Οι µαθητές µε αυτό το είδος νοηµοσύνης προτιµούν τις οµαδικές εργασίες, είναι αποδεκτοί από τους συµµαθητές τους, πρωτοστατούν σε οµαδικές δραστηριότητες και µεσολαβούν για επίλυση διαπροσωπικών διαφορών. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που σχετίζονται µε τις αρχές της αλληλοδιδακτικής και της οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας. Αντιστοιχούν µαθησιακές δραστηριότητες που περιλαµβάνουν συλλογικές διαδικασίες, οµαδικές εργασίες, διαχείριση κρίσεων. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που ταιριάζει σε πολιτικούς, εκπαιδευτικούς, διευθύνοντες, ψυχοθεραπευτές κ.ά.

Η) Νατουραλιστική νοηµοσύνη

Αφορά στην ικανότητα του ατόµου να αντιλαµβάνεται το γεωφυσικό χώρο, να κάνει διακρίσεις στη χλωρίδα και πανίδα, αλλά και να διακρίνει κοινά στοιχεία και κυρίαρχα µοτίβα, όπως αντικείµενα και διαδικασίες, που αφορούν κοινωνικοπολιτιστικές δραστηριότητες, όπως είναι ο τρόπος οµιλίας, το στιλ της ένδυσης και µε βάση αυτά να αναγνωρίζει και να κατατάσσει πρόσωπα στις οµάδες από τις οποίες προέρχονται. Τα άτοµα µε αυτό το είδος νοηµοσύνης αρέσκονται στο να αναγνωρίζουν και να κατηγοριοποιούν αντικείµενα, παρόλο που ο προσδιορισµός και η κατηγοριοποίηση αυτή δεν αναφέρεται πάντοτε στο φυσικό περιβάλλον. Οι µαθητές διακρίνονται στις πάσης φύσεως ταξινοµικές δραστηριότητες και συχνά ασχολούνται µε συλλογές, είναι ιδιαίτερα παρατηρητικοί στις σχολικές εκδροµές, από τις οποίες συχνά επιστρέφουν µε δείγµατα πετρωµάτων, καρπών, λουλουδιών. Σε αυτά τα άτοµα ταιριάζουν διδακτικές δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη συστηµατική παρατήρηση, τις συλλογές, τις ταξινοµήσεις και την αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης των χαρακτηριστικών που έχουν τα επιµέρους φυσικά υλικά. Είναι ο τύπος νοηµοσύνης που είναι ιδιαίτερα ανεπτυγµένη στους βιολόγους, βοτανολόγους, γεωργούς, κυνηγούς, εµπόρους πολύτιµων λίθων κ.λ.π. Ο Gardner υποστηρίζει ότι είναι πολύ πιθανόν να διακριθούν και άλλα είδη νοηµοσύνης. Ήδη δύο νέοι τύποι νοηµοσύνης, η υπαρξιακή και η πνευµατική, βρίσκονται υπό µελέτη.

Δέκα χαρακτηριστικά και συµπεριφορές που µπορεί να εµποδίσουν τη διάγνωση της χαρισµατικότητας ενός παιδιού

• Βαριούνται πολύ εύκολα τη ρουτίνα της τάξης. Μερικοί µπορεί να το εκφράσουν µεγαλόφωνα. Κάποιοι άλλοι µπορεί να κλειστούν στον εαυτό τους και να µη µιλούν.

• Μπορεί να εργάζονται εντατικά σε ένα µάθηµα και να παραµελούν τις εργασίες και τη µελέτη σε κάποια άλλα.

• Μπορεί να χρησιµοποιήσουν το ανεπτυγµένο τους λεξιλόγιο για να "κοροϊδέψουν" αυτούς που δεν έχουν αναπτυχθεί τόσο πολύ λεκτικά.

• Μπορεί να παθιαστούν τόσο πολύ µε τη συζήτηση ενός θέµατος που τους ενδιαφέρει, ώστε να µονοπωλήσουν τη συζήτηση ή να αρχίσουν το "κήρυγµα" ακόµα και στο δάσκαλο.

• Μπορεί να ενθουσιαστούν µε ένα συγκεκριµένο θέµα, αλλά όταν ικανοποιηθεί το αρχικό τους ενδιαφέρον αρνούνται να κάνουν την επιπλέον δουλειά που σχετίζεται µε το θέµα. Ο βαθµός προσκόλλησής τους στα µαθήµατα είναι µικρός.

• Μπορεί να αρνούνται ή να δυσανασχετούν όταν πρέπει να συνεργαστούν µε άλλους που δεν έχουν τόσο ανεπτυγµένες ικανότητες και µπορεί να εκφράσουν τη διαφωνία τους µε λέξεις ή µε ενδείξεις.

• Μπορεί να κατέχουν πολλές γνώσεις γύρω από πολλά θέµατα και ενδέχεται να διορθώνουν τους ενηλίκους (και τους συνοµηλίκους τους) θεωρώντας ότι τους δίνουν λανθασµένες ή ηµιτελείς πληροφορίες.

• Μπορεί να χρησιµοποιήσουν την ανεπτυγµένη αίσθηση του χιούµορ και της πονηριάς τους για να εκφοβίσουν, να χρησιµοποιήσουν ή να ντροπιάσουν τους άλλους.

• Μπορεί να είναι σίγουροι και παθιασµένοι µε τις απόψεις τους σχετικά µε συγκεκριµένα πολιτικά, κοινωνικά ή ηθικά ζητήµατα και να εκφράζουν τις απόψεις τους ανοιχτά αποµακρύνοντας τους εαυτούς τους από τους συµµαθητές τους, που δε συµµερίζονται (ή δεν ενδιαφέρονται) για αυτά τα θέµατα.

• Μπορεί να προτιµούν να δουλεύουν αυτόνοµα και να αντιπαθούν κάθε ενήλικο που θέλει να τους "βάλει σε µια σειρά" ακολουθώντας µια διαδικασία µε την οποία διαφωνούν.

Ορισµένες από αυτές τις αρνητικές συµπεριφορές µπορεί να οφείλονται στο ότι τα χαρισµατικά και ταλαντούχα αυτά παιδιά έχουν συναισθηµατικές ή πνευµατικές ανάγκες που δεν καλύπτονται στο σπίτι ή το σχολείο. Παρότι η αλαζονική συµπεριφορά δεν πρέπει να γίνει ανεκτή και η ακαδηµαϊκή αδιαφορία δεν πρέπει να αγνοηθεί, είναι καλό οι εκπαιδευτικοί να γνωρίζουν ότι πηγή αυτών των προβληµάτων µπορεί να είναι η απογοήτευση και όχι κάποια συναισθηµατική διαταραχή.

Κατάλογος µαθησιακών και συµπεριφοριστικών χαρακτηριστικών των χαρισµατικών και ταλαντούχων παιδιών

Ως προς τη µάθηση:

• µαθαίνει γρήγορα, αντιλαµβάνεται εύκολα προχωρηµένα θέµατα

• δείχνει διορατικότητα και φαντασία για τις σχέσεις αιτίου-αποτελέσµατος

• επιµένει στην ολοκλήρωση καθηκόντων

• αντιλαµβάνεται το πρόβληµα εύκολα και παίρνει πρωτοβουλία

• µαθαίνει τις βασικές δεξιότητες γρήγορα και µε λίγη εξάσκηση

• δείχνει απροθυµία να εξασκήσει δεξιότητες που έχει ήδη κατακτήσει, θεωρώντας την εξάσκηση µάταιη

• ακολουθεί εύκολα σύνθετες οδηγίες

• δοµεί και χειρίζεται υψηλού επιπέδου αφηρηµένες έννοιες

• µπορεί να ασχοληθεί µε περισσότερες από µία ιδέες τη φορά

• διαθέτει ισχυρές δεξιότητες κριτικής ανάπτυξης και κάνει αυτοκριτική

• έχει εκπληκτική αντίληψη και έντονη διορατικότητα

• είναι παρατηρητής σε εγρήγορση, παρατηρεί τη λεπτοµέρεια και αντιλαµβάνεται γρήγορα τις οµοιότητες και διαφορές

• δείχνει φυσική και πνευµατική ανησυχία, είναι σπάνια παθητικός µαθητής, όταν του δοθεί ενθάρρυνση

• έχει αξιοθαύµαστες γενικές (ή ειδικές) γνώσεις σε µία ή περισσότερες περιοχές

• έχει εκτεταµένες γενικές γνώσεις (συχνά ξέρει περισσότερα από το δάσκαλο) και βρίσκει την τάξη επιφανειακή

• διερευνά ποικίλα και ειδικά ενδιαφέροντα, συχνά σε µεγάλο βάθος

• µαθαίνει και θυµάται πληροφορίες γρήγορα, φαίνεται ότι δε χρειάζεται επανάληψη και δεν αντέχει την επανάληψη

• µαθαίνει να διαβάζει γρήγορα, θυµάται αυτό που διαβάζει µε λεπτοµέρεια

• έχει προχωρηµένη κατανόηση και χρήση της γλώσσας, αλλά µερικές φορές διστάζει όταν η σωστή λέξη χρησιµοποιείται περιστασιακά

• δίνει πολύ µεγάλη σηµασία σε µια ιστορία ή ένα έργο και συνεχίζει την ιστορία

• δείχνει πλούσια φαντασία στην καθηµερινή γλώσσα και σε καταιγισµό ιδεών

• µπορεί να κάνει ασυνήθιστες (ακόµα και αµήχανες) ερωτήσεις ή να κάνει ασυνήθιστες παρατηρήσεις σε συζητήσεις µέσα στην τάξη

• κάνει προκλητικές, "ψαγµένες" ερωτήσεις που δεν µοιάζουν µε τις ερωτήσεις άλλων µαθητών της ίδιας ηλικίας

• έχει ιδιαίτερη περιέργεια και θέλει συνέχεια να ξέρει τους λόγους

• του αρέσουν τα πνευµατικά παιγνίδια, έχει φαντασία, είναι γρήγορος στις συνδέσεις εκ πρώτης όψεως µη οµοειδών πραγµάτων, εννοιών κ.λ.π.

• συχνά έχει ασυνήθιστες, παρά τυπικές σχέσεις

• µπορεί να παράγει πρωτότυπη και µε φαντασία εργασία, αν και στερείται σε τεχνική ακρίβεια (π.χ. προβληµατική οµιλία και γράψιµο)

• θέλει να αναλύει θέµατα σε µεγαλύτερο βάθος

• η πνευµατική του ταχύτητα είναι µεγαλύτερη από την ικανότητα του στο γράψιµο, για αυτό είναι συχνά απρόθυµος να γράφει σε µάκρος

• προτιµά να µιλάει παρά να γράφει και µιλάει µε ταχύτητα, και ευφράδεια

Ως προς τη συµπεριφορά

• θέτει πολύ υψηλούς προσωπικούς στόχους και µπορεί να είναι τελειοµανής

• κυνηγά την επιτυχία και διστάζει να επιχειρήσει κάτι στο οποίο µπορεί να αποτύχει

• έχει αίσθηση του χιούµορ και του αρέσουν τα λογοπαίγνια

• µπορεί να υστερεί σε σχέση µε τους συνοµηλίκους του σε δεξιότητες λεπτής και αδρής κινητικότητας, και ως εκ τούτου να αποθαρρύνεται

• µπορεί να έχει µια αρνητική αντίληψη για τον εαυτό του και να υποφέρει από µειωµέ-

νη κοινωνική αποδοχή από τους συνοµηλίκους του

• αφαιρείται και φαίνεται χαµένος σε άλλον κόσµο

• ακούει ένα µόνο µέρος της εξήγησης και φαίνεται να έχει µερικές φορές έλλειψη συγκέντρωσης, αλλά όταν τον ρωτούν, συνήθως γνωρίζει την απάντηση

• προτιµά συχνά τη συντροφιά των µεγαλύτερων µαθητών και των ενηλίκων

• όταν βρίσκει ενδιαφέρον, απορροφάται για µεγάλες περιόδους

• εµµένει στις δικές του πεποιθήσεις

• δείχνει ευαισθησία και αντιδρά έντονα σε θέµατα που του προκαλούν άγχος ή αδικία

• δείχνει ευαισθησία, κατανόηση και συµπάθεια στους άλλους και αναλαµβάνει ηγετικό ρόλο

• δείχνει ασυνήθιστο ενδιαφέρον σε προβλήµατα ενηλίκων, όπως σηµαντικά σύγχρονα θέµατα (εθνική ή παγκόσµια εξέλιξη, δικαιοσύνη, το σύµπαν κ.λ.π.)

Επειδή η τελειοµανία είναι ένα συνηθισµένο χαρακτηριστικό των χαρισµατικών και ταλαντούχων παιδιών, αναφέρουµε ιδιαίτερα µερικές παραµέτρους της συµπεριφοράς τους.

Πώς λειτουργεί ο τελειοµανής:

• κρίνει υπερβολικά αυστηρά τον εαυτό του

• σπάνια αναθέτει δουλειά σε άλλους

• δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις

• θέλει πάντα να έχει τον έλεγχο

• αγωνίζεται σθεναρά

• έρχεται αργοπορηµένος γιατί είχε να κάνει µία ακόµη δουλειά

• κάνει επανάληψη πάντα την τελευταία στιγµή

• παρασύρεται από τις λεπτοµέρειες

• ποτέ δεν είναι ικανοποιηµένος από τη δουλειά του

• κρατά συνεχώς απασχοληµένο τον εαυτό του µε κάτι

• ασκεί συχνά κριτική στους άλλους

• αρνείται να ακούσει κριτική για τον εαυτό του

• δίνει µεγαλύτερη βαρύτητα στα αρνητικά παρά στα θετικά σχόλια

• ελέγχει τη δουλειά των άλλων

• αποκαλεί τον εαυτό του "ηλίθιο" όταν δεν κάνει κάτι άψογα

• χρονοτριβεί

Τι σκέφτεται ο τελειοµανής:

• "Εάν δε µπορώ να το κάνω τέλεια, ποιο το νόηµα; "

• "Πρέπει να είµαι τέλειος σε ό,τι κάνω."

• "Πρέπει να είµαι πάντα µπροστά από τους άλλους."

• "Κάθε λεπτοµέρεια της δουλειάς πρέπει να είναι τέλεια."

• "Τα πράγµατα πρέπει να γίνονται σωστά από την πρώτη φορά."

• "Υπάρχει µόνο ένας σωστός τρόπος για να κάνω τα πράγµατα."

• "Είµαι ένας υπέροχος άνθρωπος όταν πετυχαίνω, είµαι απαίσιος όταν αποτυγχάνω."

• "Ποτέ δεν είµαι αρκετά καλός."

• "Είµαι βλάκας."

• "∆ε µπορώ να κάνω τίποτα σωστά."

• "Είµαι αντιπαθής."

• "∆εν πρέπει να κάνω λάθος εδώ, γιατί οι άνθρωποι θα νοµίσουν ότι δεν είµαι πολύ (έ-

ξυπνος, καλός, ικανός). "

• "Όταν κάνω µία γκάφα, κάτι δεν πάει καλά µε εµένα."

• "Οι άνθρωποι δεν πρέπει να µου ασκούν κριτική."

• "Τα πάντα πρέπει να είναι άσπρο ή µαύρο. Το γκρι είναι σηµάδι µπερδεµένης σκέψης."

Πώς νιώθει ο τελειοµανής:

• βαθιά ντροπιασµένος για τα λάθη που κάνει

• αηδιασµένος ή θυµωµένος µε τον εαυτό του όταν του ασκείται κριτική

• ανήσυχος όταν εκφράζει την άποψή του στους άλλους

• ανησυχεί εξαιρετικά για τις λεπτοµέρειες

• θυµωµένος εάν του διαταράξουν τη ρουτίνα

• νευρικός όταν τα πράγµατα τριγύρω του είναι ακατάστατα

• γεµάτος φόβο ή αγχωµένος τον περισσότερο καιρό

• βασανίζεται από εχθρότητα για τον εαυτό του

• φοβισµένος µήπως φανεί χαζός

• φοβισµένος µήπως φανεί ανάξιος

• φοβισµένος µήπως τον απορρίψουν

• ντροπιασµένος όταν νιώθει φόβο

• αποθαρρηµένος

• ένοχος µήπως απογοητεύσει τους άλλους

Πρώιµα χαρακτηριστικά και δεξιότητες χαρισµατικότητας

(τα χαρακτηριστικά αναφέρονται µε βάση την περιγραφή των γονιών για την ανάπτυξη των παιδιών τους τούς πρώτους 36 µήνες)

Χαρακτηριστικά

Χαρισµατικά παιδιά  - Μη χαρισµατικά παιδιά

µεγάλη ετοιµότητα 67% -42%

έντονη προσοχή 31% -- 3%

εξαιρετική µνήµη 67% -- 27%

ταχεία µάθηση 58% -- 13%

προχωρηµένο λεξιλόγιο 87% -- 34%

µεγάλη παρατηρητικότητα 64% -- 34%

µεγάλη περιέργεια 58% -- 40%

περισσότερους από έναν φανταστικούς συντρόφους στο παιχνίδι 50% -- 9%

ζωηρή φαντασία 46% -- 22%

πολύ µεγάλη δηµιουργικότητα 66% -- 8%

∆εξιότητες

Χαρισµατικά  - Μη χαρισµατικά

αναγνωρίζουν γράµµατα στην ηλικία των 2 56% -33%

αναγνωρίζουν την πρώτη λέξη στην ηλικία των 2 31% -- 15%

φωτογραφική ανάγνωση βιβλίων απλού επιπέδου στην ηλικία των 4 50% -- 22%

προφέρουν νέες λέξεις στην ηλικία των 4 42% --  13%

φτιάχνουν ένα παζλ στην ηλικία των 3 81% -- 49%

ενδιαφέρονται για το χρόνο στην ηλικία των 2 24% -- 5%

λένε την ώρα στην ηλικία των 5 61% -- 28%

µετράνε µέχρι το ∆έκα στην ηλικία των 3 52% -- 24%

αντιλαµβάνονται τα Μαθηµατικά σε µεγάλο βαθµό 40% -- 8%

Ενδιαφέροντα

Χαρισµατικά   - Μη χαρισµατικά

έντονο ενδιαφέρον για βιβλία 46% -10%

ενδιαφέρον για µαθηµατικά παιχνίδια 48% -- 16%

ενδιαφέρον για παζλ 91% -- 64%

ενδιαφέρον για κοµπιουτεράκια 36% -- 13%

ενδιαφέρον για υπολογιστές (και όχι µόνο videogames) 90% -- 47%

πολλά ταλέντα 16% -- 3%

πολλά ενδιαφέροντα 74% -- 50%

διάθεση να αφιερώνουν χρόνο στα ενδιαφέροντά τους 49% -- 19%

Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και της κοινωνικότητας των χαρισµατικών και µη-χαρισµατικών παιδιών

Χαρισµατικά  - Μη χαρισµατικά

εκλεπτυσµένο χιούµορ 64% -- 40%

έντονη αντίδραση στη frustration µαταίωση 51% -- 24%

Τελειοµανής 56% -- 21%

επιλέγει µεγαλύτερους για παρέα 31% -- 12%

του αρέσει να παίζει µόνος του 37% -- 10%

τον ενδιαφέρει η ηθική και η δικαιοσύνη 36% -- 8%

είναι ώριµος για την ηλικία του 77% -- 37%

έντονα ανταγωνιστικός 23% -- 13%

µεγάλη ικανότητα για συντονισµό 36% -- 16%

Αν το παιδί εµφανίζει πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά, τις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντα που αναφέραµε παραπάνω, πρέπει να γίνει πρώιµη διάγνωση της χαρισµατικότητας. Λόγω της προχωρηµένης πνευµατικής τους ανάπτυξης τα χαρισµατικά παιδιά πρέπει να ασχολούνται από νωρίς µε παιχνίδια και δραστηριότητες που προορίζονται για µεγαλύτερα παιδιά και να δουλεύουν σε περιβάλλοντα που θα αναδείξουν τη µοναδικότητά τους. Αυτά τα παιδιά πρέπει να επικοινωνούν µε συνοµηλίκους που τους µοιάζουν.

Η χαρισµατικότητα δεν πρέπει ούτε να κρύβεται, γιατί αυτό οδηγεί σε ατροφία των ικανοτήτων τους, ούτε να επιδεικνύεται γιατί οδηγεί σε κοινωνικο-συναισθηµατικά προβλήµατα. Η πρώιµη διάγνωση και η καλλιέργεια της χαρισµατικότητας αυξάνει τις πιθανότητες ικανοποίησης και ευτυχίας του παιδιού στη µετέπειτα ζωή του.

• Προικισμένο 'παιδί' και κοινωνία ... Συγγνώμη που υπάρχω ...

• Γνώρισε τη νοημοσύνη σου. Iq test χωροαντιληπτικής ικανότητας
• Δοκιμασία ευφυίας: Το European IQ Test
• Βρισκεται σε φορμα ο εγκεφαλος σας; Τεστ νοημοσύνης για μικρούς και μεγάλους
• Μετρήστε το δείκτη νοημοσύνης σας - Το Raven IQ Test
• Ασκήσεις ευφυΐας για την αύξηση της λογικής κρίσης - Τεστ 30 ερωτήσεων

Νίκος Λυγερός: Γενοκτονίες και Ανθρωπότητα

"...Χωρίς οικογένεια, χωρίς ελπίδα, αναζητούσαν τη ζωή μέσα στο

θάνατο, μα δεν έβρισκαν παρά το θάνατο μέσα στη Ζωή..."

"... για να μην μπορούν πια τα συστήματα της βαρβαρότητας να σε πείσουν σιωπηλά ότι τίποτα δεν υπήρξε ..."

"... Εδώ έχουμε μία κηδεία από 1,5 εκατομμύρια άτομα και δεν είναι άτομα που χάθηκαν, είναι άνθρωποι που γενοκτονήθηκαν. Πρέπει να χρησιμοποιούμε συστηματικά αυτή τη λέξη. Είναι μόνο αυτή η λέξη που έχει μια βαρύτητα. Όλες οι άλλες που χρησιμοποιούμε όπως σφαγιάστηκαν, εξοντώθηκαν, εξολοθρεύτηκαν, εκτοπίστηκαν είναι γελοίες..."

"... Πρέπει να δείξεις την βαρβαρότητα του δήμιου.

Αλλιώς το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας δεν είναι παρά έγκλημα. ..."

"... Γιατί δεν με κοιτάζει κανείς; Ενώ κοιτάζουν όλοι τα πάντα. Μάλλον δεν ξέρουν για τη δική μου γενοκτονία... Σιωπή. Πώς Οα μπορούσα λοιπόν να τους αγγίξω ..."

"... Οι Αρμένιοι γενοκτονήθηκαν από τους Τούρκους.

Οι Εβραίοι ως γενοκτονημένοι των Ναζί.

Οι Πόντιοι δεν πέθαιναν στο κρύο, γενοκτονήθηκαν.

Οι Ουκρανοί δεν πέθαναν από πείνα, γενοκτονήθηκαν. ..."

"... Εφτά εκατομμύρια θύματα δεν επαρκούν για μία αναγνώριση;

Τι άλλο θέλουμε;

Αν δεν αναγνωρίζουμε κι εμείς τη γενοκτονία που έχουν υποστεί άλλοι λαοί, ποιος θα αναγνωρίσει τη δική μας;... ”

"... Η αναγνώριση δεν επαρκά για να καταπολεμηθεί η γενοκτονία της μνήμης. Η αναγνώριση είναι απλώς το πρώτο βήμα της διαδικασίας διόρθωσης..."

"...Ποιος ήξερε ότι θα γίνει κάτι ακριβώς το '15, το '18, το '22, το '23, το '55, το '64, το '74;

Το πρόβλημα, με αυτές τις ημερομηνίες είναι ότι υπάρχουν, θέλετε δεν θέλετε, θέλετε δεν θέλουν..."

"Είμαστε οι νεκροί που μιλούν. Είμαστε οι ζωντανοί που σκοπούν. Είμαστε αυτοί που δεν θα έπρεπε να είναι. Γεννηθήκαμε αθώοι και πεθαίνουμε αθώοι Διότι δεν μας πρόλαβαν..."

"To σύστημα μπορεί να βάλει τα θύματα να εποπτεύουν τα θύματα, να καρφώνουν τα θύματα, να παίζουν μουσική για να μην ακούγονται οι κραυγές των θυμάτων. Να ανταγωνίζονται γενικότερα με τα θύματα για την επιβίωσή τους, να τρώνε τα θύματα ..."

"... Κάθε αναγνώριση, κάβε ποινικοποίηση δεν είναι μόνο μία νίκη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δείχνει και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια κάθε κράτους που αναγνωρίζει μία γενοκτονία και ποινικοποιεί τη μη αναγνώριση."

"... Αν τα άτομα δεν ήταν η δύναμη του συστήματος, Αν τα κτήνη δεν ήταν τα εργαλεία του συστήματος, ποιος Θα έβρισκε χρήσιμα τα τέρατα;..."

"... Ο Κεμάλ είναι ένας γενοκτόνος. Κεμάλ, ο γενοκτόνος. Αυτό είναι το όνομά του και κανένα άλλο και όσο δεν το αποδέχεται η Τουρκία τόσο συμμετέχει στη γενοκτονία της μνήμης. Τα Θεμέλια του κεμαλικού κράτους είναι τα κόκαλα τωv Αρμενίων και με το αίμα τους έδεσε το τούρκικο ατσάλι..."

"... Μαζί μου δημιούργησε ένα έργο για τους άλλους, για την ανθρωπότητα. Μαζί βοηθάμε την πληγωμένη ανθρωπότητα. Σιωπή. Ευχαριστώ που μας σκέφτηκες..."

Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να ασπαστούν μια γνώμη μόλις πειστούν πως είναι κοινώς αποδεκτή

Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε σαν θέσφατο μια κοινή προκατάληψη, διότι οι περισσότεροι άνθρωποι συντάσσονται με τη θέση του Αριστοτέλη ότι μπορούμε να ισχυριστούμε ως σωστό αυτό που πιστεύουν οι πολλοί.

Η τέχνη του να έχεις πάντα δίκιο - Arthur Schopenhauer

Δεν υπάρχει γνώμη, όσο παράλογη κι αν είναι που οι άνθρωποι να μην είναι έτοιμοι να την ασπαστούν μόλις πειστούν πως είναι κοινώς αποδεκτή. Το παράδειγμα των άλλων επηρεάζει τόσο τη σκέψη τους όσο και τις πράξεις τους. Είναι σαν πρόβατα που ακολουθούν τον αρχηγό του κοπαδιού όπου τους οδηγήσει. Θα προτιμούσαν να τον ακολουθήσουν στο θάνατο παρά να σκεφτούν από μόνοι τους.

Είναι πολύ περίεργο που η γενική απήχηση μιας γνώμης έχει για τους ανθρώπους τόση βαρύτητα. Η ίδια τους η εμπειρία είναι σε θέση να τους διδάξει πως η αποδοχή μια γνώμης γίνεται ακριτα και είναι αποτέλεσμα μίμησης. Παρόλα αυτά οι ίδιοι δεν το αντιλαμβάνονται ποτέ, καθώς δεν κατέχουν αυτογνωσία . μόνο οι εκλεκτοί σύμφωνα με τον Πλάτωνα : ‘ τις πολλοίς πολλά δοκεί» , που σημαίνει πως ο κόσμος μπορεί να σκέφτεται αμέτρητες ανοησίες, και δεν είναι δυνατό ν ασχοληθούμε με όλες.

Για να μιλήσουμε με σοβαρότητα η γενική απήχηση μιας γνώμης δεν αποτελεί απόδειξη. Στην πραγματικότητα, δεν καθιστά καν πιθανή την ορθότητά της.

Όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο πρέπει να λάβουν υπόψη τους τα παρακάτω:

1. Σε βάθος χρόνου μια κοινώς αποδεκτή γνώμη χάνει την ισχύ της, διαφορετικά θα έπρεπε να αποκαταστήσουμε όλες τις παλαιότερες λανθασμένες απόψεις που κάποτε θεωρούνταν ως κοινά αποδεκτές αλήθειες. Για παράδειγμα θα έπρεπε να επαναφέρουμε το σύστημα του Πτολεμαίου ή να καθιερωθεί ξανά ο καθολικισμός στις προτεσταντικές χώρες.
2. Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η φυσική απόσταση, αλλιώς μια συναφής κοινώς αποδεκτή γνώμη των υποστηρικτών του βουδισμού, του χριστιανισμού και του Ισλάμ, θα τους έφερνε σε δύσκολη θέση.

Αν εξετάσουμε το θέμα διεξοδικά , θα δούμε πως αυτό που αποκαλούμε κοινώς αποδεκτή γνώμη δεν είναι παρά η γνώμη 2 ή 3 ατόμων. Αν μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε την πραγματική διαδικασία γέννησης μιας γνώμης, δεν θα είχαμε γι αυτό την παραμικρή αμφιβολία.

Θα ανακαλύπταμε ότι δεν είναι παρά 2 ή 3 άνθρωποι που δέχτηκαν, προώθησαν και υποστήριξαν την άποψη την 1η φορά, κι ότι οι υπόλοιποι πίστεψαν αφελώς πως οι 2-3 αυτοί άνθρωποι την είχαν εξετάσει εξονυχιστικά προτού τη διαδώσουν. Ύστερα αποδέχτηκαν τη γνώμη αυτοί μερικοί επιπλέον, οι οποίοι ήταν πεπεισμένοι εξαρχής πως οι άνθρωποι που την διέδωσαν είχαν την απαραίτητη κατάρτιση. Στη συνέχεια σ αυτούς βασίστηκαν πολλοί άλλοι , που από οκνηρία προτίμησαν να πιστέψουν κάτι χωρίς δεύτερη σκέψη παρά να κοπιάσουν εξετάζοντας οι ίδιοι το ζήτημα. Έτσι ο αριθμός των νωθρών και εύπιστων υποστηρικτών μεγάλωσε μέρα με τη μέρα. Μόλις η συγκεκριμένη άποψη κέρδισε ευρεία υποστήριξη , οι υπόλοιποι που αποφάσισαν να την ενστερνιστούν απέδωσαν τη μεγάλη της απήχηση στην ορθότητά της . Τότε όσοι είχαν απομείνει αναγκάστηκαν να αποδεχτούν ότι ήταν πλέον κοινώς αποδεκτό, προκειμένου να μην θεωρηθούν ταραξίες που απαρνιούνται τις γενικώς παραδεδεγμένες απόψεις, ή θρασείς , που θεωρούν ότι είναι πιο έξυπνοι απ όλους τους άλλους.

Όταν μια γνώμη φτάνει σ αυτό το βαθμό αποδοχής η συγκατάνευση αποτελεί πλέον καθήκον. Από το σημείο αυτό και στο εξής οι λίγοι που είναι ικανοί να κρίνουν θα σιωπήσουν. Μιλούν μόνο όσοι είναι παντελώς ανίκανοι να σχηματίσουν οποιαδήποτε γνώμη ή κρίση , αφού παπαγαλίζουν απλώς τις απόψεις των άλλων. Ωστόσο υπερασπίζονται τις συγκεκριμένες απόψεις με υπερβάλλοντα ζήλο και μισαλλοδοξία, καθώς αυτό που απεχθάνονται στους ανθρώπους με διαφορετικό τρόπο από το δικό τους δεν είναι τόσο οι διαφορετικές τους κρίσεις, όσο η τόλμη να θέλουν να σχηματίσουν τη δική τους άποψη. Εν ολίγοις , ελάχιστοι είναι ικανοί να σκεφτούν, όλοι όμως θέλουν να έχουν άποψη. Συνεπώς δεν απομένει παρά να ενστερνιστούν έτοιμες απόψεις άλλων αντί να σχηματίσουν τις δικές τους.

Εφόσον αυτό συμβαίνει, τι αξία έχει μια γνώμη, ακόμη κι αν έχει εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές; Δεν είναι περισσότερο τεκμηριωμένη από ένα ιστορικό γεγονός καταγεγραμμένο από 100 ιστορικούς, οι οποίοι αποδεικνύεται πως έχουν αντιγράψει ο ένας από τον άλλο, η άποψη στο τέλος μπορεί ν αποδοθεί σ ένα και μόνο άτομο. Άλλα θα πω εγώ, άλλα εσύ κι άλλα κάποιος άλλος. Δεν πρόκειται για τίποτα περισσότερο από μια σειρά ισχυρισμών.

Νίκος Λυγερός: Η έννοια της γνώσης στις επιστήμες

Μία από τις κυριότερες βάσεις των επιστημών είναι η έννοια της γνώσης. Πιο γενικά, οι γνώσεις αποτελούν το πρώτο πρίσμα της επιστήμης με το οποίο ασχολείται η μελέτη που θα οδηγήσει στην ερμηνεία τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο, βλέπουμε ότι υπάρχει μία αναλογία με το στόχο στον τομέα της στρατηγικής. Και οι γνώσεις και οι στόχοι, τουλάχιστον παραδοσιακά, είναι οι αρχές μιας θεωρίας και κατά κάποιο τρόπο δεν ανήκουν σ’ αυτήν. Η εξέλιξη της θεωρίας είναι μεταγενέστερη και δεν μετατρέπει την αρχική γνώση, αν και η ερμηνεία της είναι όντως διαφορετική. Αυτή η ιδέα είναι όμως αληθινή;

Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επισημάνουμε ότι κατανοούμε μόνο ό,τι μπορούμε και προπαντός βλέπουμε μόνο ό,τι κατανοούμε. Το ίδιο αντικείμενο μπορεί όχι μόνο να ερμηνευτεί διαφορετικά, αλλά είναι όντως διαφορετικό όταν το κοιτάζουν διαφορετικά άτομα: η γνώση του αντικειμένου εξαρτάται από το επίπεδο του ερευνητή. Κοιτάζοντας την ίδια φόρμουλα, δεν βλέπουμε τα ίδια πράγματα. Και μ’ αυτή την έννοια, αντιλαμβανόμαστε τη μη αντικειμενικότητα της γνώσης. Και υπάρχει συσχετισμός με τον όρο θεωρία. Το τι θεωρώ είναι αυτό που ερμηνεύω. Άρα, η γνώση είναι ένα πολύπλοκο κατασκευαστικό σύμπλεγμα ερμηνειών. Διότι υπάρχει μια συστηματική οργάνωση του συνόλου. Και σ’ αυτό το σύνολο ανήκει και η αντίληψή μας διότι διαμορφώνεται κι αυτή με την εξέλιξη των γνώσεων. Αν αρχικά η γνώση μας είναι αλγοριθμική, στο τέλος της διαδικασίας μπορεί να γίνει ολική ή ακόμα και ολιστική, αν καταλάβουμε την ουσία της δομής που μελετούμε.

Η έννοια της γνώσης δεν είναι χρονικά αμετάβλητη, είναι απόλυτα σχετική. Το ίδιο φαινόμενο δεν αποτελεί μία και μόνο γνώση, μα ένα σώμα γνώσεων. Η αρχική έννοια της γνώσης, η παραδοσιακή, είναι μόνο ένα μέρος αυτού του σώματος. Ενώ η δομή του είναι πιο βαθιά κρυμμένη.

Μία από τις πιο κοινές και απλές γνώσεις είναι το φως. Όλος ο κόσμος το γνωρίζει. Ποιος όμως το καταλαβαίνει; Ξέρουμε όλοι την ιστορική εξέλιξη της έννοιάς του από την αρχαιότητα έως την κβαντική θεωρία και τη θεωρία της σχετικότητας. Και μπορούμε όλοι να φανταστούμε ότι στο μέλλον με τη μεγάλη ενοποίηση των δυνάμεων, η έννοια του φωτός θα εξελιχθεί. Το φως παραμένει το ίδιο, όχι όμως η σχετική μας γνώση. Το ίδιο προκύπτει και με την έννοια της μάζας και πιο γενικά της βαρύτητας. Κάθε νέα θεωρία διαμορφώνει το βλέμμα μας μ’ έναν επαναστατικό τρόπο. Διότι η εξέλιξη της επιστήμης συμπίπτει με την αναθεώρηση των γνώσεων.

Η έννοια της γνώσης δείχνει, λοιπόν, ότι η τελευταία δεν αποτελεί κάτι το απόλυτο. Είναι μόνο μια θεωρητική υπόθεση που δεν έχει άμεση σχέση με την αντικειμενικότητα αλλά με την πληροφορία. Η ίδια η πληροφορία είναι το αποτέλεσμα της νοητικής μας ικανότητας, έχει μια γνωστική βάση. Διότι προέρχεται από τα συμπεράσματα που βγάζουμε. Μ’ αυτή την έννοια, βλέπουμε ότι η πληροφορία είναι μόνο μια ένδειξη και οι προεκτάσεις της είναι όλα τα συμπεράσματά μας.

Όμως, όπως το είπε ο Einstein, δεν υπάρχει μέθοδος που οδηγεί από το πείραμα στη θεωρία. Κι εδώ συνειδητοποιούμε τη συμβολή της δημιουργικότητας που είναι η μόνη ικανή να ερευνήσει το μέλλον της έννοιας της γνώσης. Τελικά, πρέπει ν’ αναγνωρίσουμε την απλοϊκότητα της αρχικής έννοιας της γνώσης στις επιστήμες και να δεχτούμε τη συμβολή στην ορολογία της όχι μόνο της νοητικής μας ικανότητας, μα και της δημιουργικότητας της σκέψης μας. Ανήκουμε στον κόσμο κι ο κόσμος ανήκει στη σκέψη μας. Οι γνώσεις μας είναι το γνωστικό μας βλέμμα του κόσμου.