Ν. Λυγερός: Η σοφία της ευφυϊας

Το ερώτημα αν μπορούν οι λίγοι, οι μικρές ομάδες εδώ και τώρα να τροποποιήσουν το περιβάλλον τους, λυτρώνοντας τον κάθε άνθρωπο επιτέλους από τη μανιώδη ανάγκη των πόθων, μπορεί να ενσωματωθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο το οποίο είναι δράση των ολίγων. Με άλλα λόγια, ποιος δημιουργεί την εξέλιξη των ανθρώπων;

Από τη μια πλευρά υπάρχει το σύστημα και η μάζα και από την άλλη οι ιδιομορφίες. Τα πρώτα δημιουργούν τη συνέχεια, τη ροή, η οποία βασίζεται και στη λειτουργικότητα και στην αδράνεια. Τα δεύτερα, τις αλλαγές με τη ριζοσπαστική τους έννοια. Και τα δύο είναι σημαντικά για τη γενική εξέλιξη δίχως όμως αυτό να σημαίνει ότι έχουν τον ίδιο ρόλο. Διότι έχουμε τους ηθοποιούς και τους σκηνοθέτες.

Ο Προμηθέας αποτελεί αρχέτυπο της ιδιοφυίας δηλαδή ανήκει στις ιδιομορφίες, που είναι ικανές να αλλάξουν τον κόσμο. Ενώ ο Δίας συμβολίζει το σύστημα. Και δεν υπάρχει στην ουσία, διαφορά πνεύματος μα διαφορά όντος. Διότι ο Δίας αντιπροσωπεύει την αιωνιότητα ενώ η οντολογία του Προμηθέα είναι η θεολογία του. Και δεν είναι μια μάχη της σοφίας ενάντια της ευφυίας, αλλά συστήματος και ιδιομορφίας.

Το παράδοξο προέρχεται από τη συνύπαρξη του εφήμερου και του αιώνιου στο χώρο του όντος και του έργου. Το σύμβολο του Προμηθέα ως Τίτανας πριν την καθοριστική του συνάντηση με τον Κένταυρο όσον αφορά στο θέμα της αθανασίας, είναι εκείνου του εφήμερου που δημιουργεί αιωνιότητα. Ως ον ο Προμηθέας ζει μέσα σε έναν πεπερασμένο χώρο ενώ παίρνει την πραγματική του διάσταση μέσω του χρόνου ως έργο.

Παρόλα αυτά τον κυρίαρχο ρόλο τον παίζει πάντοτε το σύστημα ακόμα και ο ρόλος της ιδιομορφίας είναι ο μόνος που είναι όντως σημαντικός. Με άλλα λόγια ακόμα και αν η μάζα ακολουθεί το σύστημα, στην ουσία είναι οι λίγοι που πράττουν για τους πολλούς. Άρα το θέμα δεν είναι αν όντως οι λίγοι μπορούν να τροποποιήσουν το περιβάλλον τους εφόσον αυτό είναι θέμα ορισμού. Οι λίγοι υπάρχουν μόνο και μόνο για αυτόν τον λόγο. Είναι το έργο τους που δικαιολογεί την ύπαρξή τους. με αυτό μπορούμε να επινοήσουμε τους λίγους ως τους επόμενους ανθρώπους με την έννοια ότι η νοημοσύνη είναι εγκλωβισμένο μέλλον μέσα στο παρελθόν. Και η σοφία τους προέρχεται από αυτή τη γνώση.

Η δράση των ιδιομορφιών έχει όμως ανάγκη και από συντονισμό μέσω της ύπαρξης ενός δικτύου που επιτρέπει και εξασφαλίζει τη μετάδωση πληροφοριών που παραμένουν άγνωστες ή που δεν αξιοποιούνται από άλλους. Διότι η απομονωμένη δράση ακόμα και αν είναι αναγκαία είναι πολύ δύσκολη και σπάνια αποτελεσματική εξαιτίας της αδράνειας της μάζας και της λειτουργίας του συστήματος. Η δικτύωση των ιδιομορφιών είναι λοιπόν μια πρόκληση για όλη την ανθρωπότητα.

Ν. Λυγερός: Περί μονοτονίας

«Ποιο είναι το δηλητήριο της σύγχρονης βιομηχανικής ζωής μας; Αναμφίβολα η μονοτονία -μονοτονία της εργασίας και της ανούσιας κοινωνικής και κοινοτικής ζωής.» 

Halford Mackinder 

Για την κοινωνία, η εξέλιξη της ανθρωπότητας δεν πρέπει να είναι σταθερή και ακόμη λιγότερο μονότονη. Το πρέπον της κοινωνίας είναι η μονοτονία που αποτελεί το επακόλουθο του οράματός της, δηλαδή η αθανασία του παρόντος. Κατά συνέπεια, όλο το σύστημά της είναι βασισμένο στην ιδέα ότι η ζωή είναι απλώς μία ημέρα που επαναλαμβάνεται. Όλη η ουσία για τα άτομα της κοινωνίας είναι πώς να περάσει η ημέρα. Δεν υπάρχουν επιπτώσεις που αγγίζουν το αύριο. Το παίγνιο έχει μόνο μία αρχή, την αρχή της επανάληψης. Και οι κανόνες αφορούν μόνο την ημέρα. Σε αυτό το πλαίσιο, ούτε η θρησκεία δεν έχει νόημα, εκτός αν συμπίπτει με την έννοια της καθημερινότητας. Όσο πιο απλοϊκή είναι η θρησκεία τόσο το καλύτερο, διότι έτσι είναι εύκολη η εφαρμογή της. Η κοινωνία μετατρέπει τα έργα σε διαφημιστικά, τα τραγούδια σε ρεφρέν, τα συνθήματα σε σλόγκαν. Έτσι οι διανοούμενοι είναι άχρηστοι, όχι μόνο ως άνθρωποι αλλά και μέσω του έργου τους, που δεν έχει καμιά αξία. Η κοινωνία δίνει σημασία στο γραφείο, μόνο αν υπάρχει καρέκλα. Μόνο στην τουαλέτα επιτρέπει να μην έχει καρέκλα, διότι έχει την ίδια λειτουργία. Η βιομηχανική επανάσταση δεν αφαίρεσε εργασίες, όπως νομίζουν μερικοί ειδικοί. Πιο απλά, έδωσε χρόνο σε πολλά άτομα να δουν τον εαυτό τους όπως είναι στην πραγματικότητα. Πώς ένα άτομο δίχως ανθρωπιά θα μπορούσε ποτέ να γίνει άνθρωπος; Η κοινωνία έμαθε στα άτομά της ότι μόνο η ύπαρξη έχει νόημα και ότι η ζωή είναι απλώς μία ουτοπία. Επιπλέον, με την πάροδο του χρόνου, τα άτομα ανακαλύπτουν ή μάλλον ακριβέστερα, η κοινωνία τούς το αποκαλύπτει, ότι αυτή η συγκεκριμένη ουτοπία είναι επικίνδυνη, διότι μπορεί να μετατραπεί σε ιδεώδες για το οποίο οι άνθρωποι μπορεί να θυσιαστούν. Αυτή η θυσία αποκαλέστηκε από την κοινωνία, αυτοκτονία. Κατά συνέπεια, ερμηνεύτηκε ως μία προσβολή του συστήματος. Τα άτομα δίχως ιστορία δεν μπορεί να έχουν προβλήματα. Κι όπως δεν ξέρουν ότι δεν έχουν μέλλον, θεωρούν τους οραματιστές ως επικίνδυνους για τη διάσωση της κοινωνίας. Μετά την εξόντωση οποιασδήποτε αντίστασης, η διάσωση μετασχηματίζεται σε συντήρηση. Η ανατροφοδότηση του συστήματος είναι απόλυτα κυκλική και έχει μία αποκλειστική αποστολή. Πρέπει να εξασφαλίσει ότι η κοινωνία θα παραμείνει η ίδια. Αν και αυτή η αποστολή φαίνεται παράδοξη με την αναπόφευκτη εξέλιξη της τεχνολογίας, το παράλογο δεν αργεί να εμφανιστεί. Μια απλή κοινωνιολογική προσέγγιση αρκεί για να αποδείξει πόσο ισχυρά είναι τα κοινωνικά συμπλέγματα. Είναι, επιπλέον, σταθερά σαν την ημέρα. Όπως η κοινωνία περιορίζει τη δράση της μνήμης στο χρονικό διάστημα της ημέρας, κανένα άτομο δεν μπορεί να κάνει οποιαδήποτε σύγκριση. Και δίχως πλαίσιο σύγκρισης, δεν υπάρχει πεδίο εξέλιξης. Σε αυτή την κοινωνία ακόμα και τα βιβλία έχουν μετατραπεί σε περιοδικά και τα περιοδικά σε εφημερίδα, αλλιώς δεν παύει η επικινδυνότητά τους, ακόμα και αν δεν τα διαβάζουν τα άτομα. Διότι ένας άνθρωπος αρκεί, όπως το κερί που φωτίζει το σκοτάδι. Έτσι τα βιβλία είναι αφιερωμένα, όλο και περισσότερο, στα αθλήματα, στη μαγειρική, στο αυτοκίνητο, στο σπίτι, δηλαδή στα μοναδικά συστατικά της εξέλιξης της ημέρας, η οποία είναι η μόνη που επιτρέπει η κοινωνία στην ανθρωπότητα. Παρόλα αυτά, η ανθρωπότητα ζει και γι’ αυτό η θυσία μας είναι απαραίτητη.

Οι σχέσεις είναι οι άνθρωποι που είναι μαζί σας ακόμα κι όταν είναι μακριά σας

του Νίκου Λυγερού. 

Υπάρχουν βιβλία, που έχουν γραφτεί εδώ και αιώνες και μπορούν να μας επηρεάζουν, τα διαβάζουμε και μας αγγίζουν. Είμαστε μέσα σε αυτήν τη συνέχεια της Ανθρωπότητας, ενώ νομίζουμε ότι αυτά που μας επηρεάζουν είναι μόνο τοπικά, πολύ κοντινά, δίπλα μας. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό που είναι δίπλα μας, δεν είναι πάντα μαζί μας. Ενώ, αυτό που είναι μακριά μας, δεν είναι ποτέ δίπλα μας, αλλά μπορεί να είναι μαζί μας. Άρα, είναι η διαφορά μεταξύ της επαφής και της σχέσης. Η παιδεία μας μαθαίνει σιγά-σιγά ότι αυτό που έχει σημασία δεν είναι η επαφή, αλλά η σχέση. Η σχέση πρέπει να έχει δύο στοιχεία, τα οποία είναι τα εξής: άμα δεν έχετε τη διπλή σχέση, τότε η σχέση δεν υπάρχει, ενώ η επαφή υπάρχει. Οι σχέσεις είναι οι άνθρωποι που είναι μαζί σας ακόμα κι όταν είναι μακριά σας, είναι μια χούφτα ανθρώπων. Οι επαφές είναι πάρα πολλές. Οι σχέσεις είναι δύσκολες. Οι επαφές είναι εύκολες. Οι επαφές χάνονται εύκολα. Οι σχέσεις χάνονται δύσκολα. Είναι δύσκολο να έχουμε καλές σχέσεις. Γιατί χρειάζονται παιδεία, χρειάζονται γνώση, χρειάζονται μοιρασιά της γνώσης και χρειάζονται μια συνοχή σκέψεων, κατά συνέπεια είναι ελάχιστες. Αλλά είναι αυτές που μας χαρακτηρίζουν. Μερικές φορές λένε «πες μου ποιος είναι ο πατέρας σου και θα σου πω ποιος είσαι». Αυτό είναι άδικο. Στην πραγματικότητα το καλύτερο είναι να σας πουν «πες μου ποιες είναι οι σχέσεις σου και θα σου πω ποιος είσαι». Ενώ, άμα πείτε ποιες είναι οι επαφές δεν έχετε ιδέα ποιος είστε, γιατί είναι πάρα πολλοί που έχουν ακριβώς τις ίδιες επαφές με εσάς και δεν είναι εσείς. Το έργο χρειάζεται γνώση, οι γνώσεις παίζουν με τις σχέσεις, ενώ η εργασία χρειάζεται επαφές και δεν έχει ανάγκη από γνώσεις, έχει ανάγκη από γνωριμίες. 

Ν. Λυγερός: Μια Κυριακή

Μια Κυριακή 

σαν Πασχαλιά 

θα ξανανθίσει 

ο κόσμος 

γιατί πιστεύει 

στην αυτοθυσία 

και το λουλούδι 

που γεννήθηκε 

όταν το φως 

έλαμψε 

για δεύτερη φορά 

την ώρα 

της ανάγκης 

όταν πια 

κανείς 

δεν πίστευε 

στην Κυριακή 

την επόμενη 

ενώ ήρθε!

Ν. Λυγερός: Μικρά και Μεγάλα Κατεχόμενα

Αν μερικοί από εσάς θεωρούν ότι υπάρχουν κατεχόμενα να ξέρουν ότι είναι μικρά κατεχόμενα, υπάρχουν και μεγάλα. Η Κωνσταντινούπολη είναι η μόνη πόλη στην Ελληνισμό που λέγεται Πόλη, έχει μεγάλη σημασία γιατί είναι μία μορφή ανωνυμίας. Είναι ανωνυμία αλλά επειδή είναι μοναδική ξέρουμε ακριβώς ότι είναι ονομασία. Αυτή η Πόλη κατάφερε σε διάρκεια να αποτελέσει το κέντρο μιας Αυτοκρατορίας που είναι η πιο μακρόχρονη του κόσμου.

Η Κωνσταντινούπολη είναι σημείο αναφοράς διαχρονικό, ξέρετε κάτι αν θέλετε να δώσετε ραντεβού σε κάποιον σε εκατό χρόνια, μπορεί μερικοί από εσάς να πουν στο σπίτι μου, στη γειτονιά μου. Θα δείτε ότι το πιο εύκολο και το πιο αποτελεσματικό είναι οι εκκλησίες για καλό ραντεβού. Από όλες αυτές τις εκκλησίες υπάρχει μία που είναι πιο ιδανική για τέτοια ραντεβού. Στην Κωνσταντινούπολη έχετε όλοι ένα ραντεβού με το μέλλον και το παρελθόν είναι η Αγία Σοφία. Η Αγία Σοφία δεν είναι η Αγία Σοφία, είναι η σοφία του Χριστού. Το εντυπωσιακό για μας είναι ότι σας λέει ο Ναός ότι δεν έχει ξεχάσει τίποτα. Η δομή του Ναού, η θέση του Ναού, η θέση της Κωνσταντινούπολης μέσα στον Ελληνισμό και στον Χριστιανισμό δεν είναι μία λεπτομέρεια και αν το σκεφτείτε ότι το οικουμενικό πατριαρχείο παραμένει εκεί, ενώ θα μπορούσε πολύ εύκολα να μετακινηθεί. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι παραμένει.

Υπάρχει άλωση της Κωνσταντινούπολης από το 1453, 29 Μαΐου την Τρίτη το πρωί κι εμείς οι Έλληνες μιλάμε ακόμα για αυτήν το 2014, αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε ικανοί να μην ξεχνάμε. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν γεννήθηκαν Έλληνες, δεν έζησαν Έλληνες, δεν πέθαναν Έλληνες κι όμως παρέμειναν Έλληνες. Είναι μερικοί που άντεξαν όλα αυτά και παρ' όλα αυτά έχουν μείνει εκεί συνεχίζουν την παράδοση, συνεχίζουν την Χριστιανοσύνη, συνεχίζουν τον Ελληνισμό και δεν έχουν ξεχάσει τίποτα. Το θέμα είναι αν το ξεχνάμε εμείς. Όσο πιο πολύ θα πηγαίνουν στην Κωνσταντινούπολη τόσο πιο ζωντανή θα είναι. Γιατί υπάρχουν δικοί μας άνθρωποι εκεί πέρα. Μπορεί να τους ονομάζεται μόνο Κωνσταντινοπολίτες ενώ στην πραγματικότητα είναι εγκλωβισμένοι. Θα ήθελα να σκεφτείτε ότι ένας τρόπος να τροφοδοτήσουμε αυτήν την συνέχεια του Χρόνου, αυτήν την υπερχορδή στην Κωνσταντινούπολη είναι να πηγαίνουμε εκεί πέρα αλλά ως Αποστολή. Αυτή η αποστολή είναι αυτό που εμπνέει τους άλλους. Μερικές φορές κάνουμε πράγματα χωρίς να ξέρουμε τον λόγο, άλλοι κάνουν λιγότερα επειδή ξέρουν τους λόγους, άλλοι κάνουν πράγματα επειδή είναι σπάνιος ο λόγος. Στην Κωνσταντινούπολη η Χριστιανοσύνη είναι το σημείο αναφοράς. Η Κωνσταντινούπολη είναι ένα γνήσιο μάθημα για τον Ελληνισμό και την Χριστιανοσύνη γιατί στην πραγματικότητα είναι ένας τόπος ιερός όπως είναι οι Άγιοι Τόποι, είναι μία καλή προετοιμασία για τους επόμενους. Ο συνδυασμός του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού βρίσκεται στην Πόλη. Είναι πολύ καλό να πηγαίνουμε εκκλησία την Κυριακή, είναι εύκολο όμως. Είναι ακόμα καλύτερο αν βοηθάμε εκκλησίες να λειτουργούν κατά συνέπεια το φαινόμενο της Κωνσταντινούπολης είναι το πιο μακρόχρονο που έχει ο Χριστιανισμός, ο Ελληνισμός σε συνδυασμό και παρ' όλα τα προβλήματα είναι εδώ.