Iq test Λογικής Ανάλυσης

[Εισαγωγή από το βιβλίο "Μέτρησε τη νοημοσύνη σου" Χανς Τζ. Αιζνκ Τέταρτι Εκδοση] ...

<<Ας στρέψουμε τήν προσοχή μας σέ μερικά ερωτήματα αναγνωστών μας. Τό πρώτο απ αυτά, καί τό πιο  επαναλαμβανόμενο, αφορούσε το πρόβλημα των πολλών (εναλλακτικών) απαντήσεων στό ίδιο ερώτημα. Σέ τόνους οργής ή θλίψης, περιφρόνησης ή συγκατάβασης, πολλοί αναγνώστες τόνισαν ότι πολλά πρόβλήματα έχουν καί άλλες απαντήσεις πού τίς βρήκαν μόνοι τους. 'Αλλοι αναγνώστες, μάλιστα, προσπάθησαν νά διατυπώσουν τίς θεωρητικές αρχές μέ βάση τίς οποίες θά μπορούσε νά γίνει η επιλογή ανάμεσα σέ διαφορετικές απαντήσεις άλλοι δήλωσαν ότι η όλη υπόθεση ήταν απάτη καί απογοήτευση .

Είναι ίσως περίεργο αλλά έχει ερευνηθεί επιστημονικά σέ ικανοποιητικό βαθμό τό πρόβλημα αυτό, μολονότι τό αντιμετωπίζουμε από τά πρώτα τέστ νοημοσύνης πού φτιάχτηκαν. 'Ισως βοηθηθούμε άν ρίξουμε πρώτα μιά ματιά στό ζήτημα πότε ακριβώς παρουσιάζονται εναλλα­ κτικές (διαφορετικές) απαντήσεις στό ίδιο πρόβλημα. Μπορούμε νά παρουσιάσουμε ένα πρόβλημα Δ.Ν . μόνο μέ δύο βασικούς τρόπους. Ο πρώτος είναι νά παρουσιά­σουμε τό πρόβλημα μαζί μέ μερικές διαφορετικές απαντή­ σεις. Όταν ενεργούμε έτσι, είναι εύκολο νά βεβαιωνόμα­στε ότι, εκτός από τή μία σωστή απά'ντηση, όλες οι άλλες είναι λαθεμένες. Αλλά κι εδώ υπάρχουν ορισμένες προϋ­ ποθέσεις πού, ενώ μπορεί νά μήν διατυπώνονται καθαρά, κατανοούνται όμως από όλους. Μία από ουτές, πραγματι­ κά η πιό. σημαντική, είναι ότι θά πρέπει νά χρησιμοποιή­σουμε όλες τίς πληροφορίες (δοσμένα στοιχεία) πού δίνονται στό πρόβλημα καί ότι η λύση πού βασίζεται σ αυτή τή μέθοδο είναι καλύτερη από κάθε άλλη λύση πού χρησιμοποιεί μόνο μερικά από τά δοσμένα στοιχεία τού προβλήματος. Ωστόσο, ποτέ δέν υπάρχει πραγματική δυσκολία στά προβλήματα πού παρουσιάζονται μέ αυτό τόν τρόπο, εκτός άν ο συντάκτης τού τέστ είναι απρόσε­κτος ή άν ο διορθωτής τών δοκιμίων άφησε νά τού ξεφύγουν τυπογραφικά λάθη.

Υπάρχει, όμως, ένα άλλο είδος προβλήματος όπου ο εξεταζόμενος τού τέστ δέν παίρνει μία σωστή καί μερικές λαθεμένες απαντήσεις, αλλά όπου πρέπει νά σκεφτεί μόνος του τή λύση . Τό είδος αυτό ονομάζεται συχνά «ανοιχτό»πρόβλημα. Υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί «α­νοιχτού» πού κορυφώνονται σ 'έναν τύπο προβλήματος όπου δέν υπάρχει απλώς μιά σωστή λύση, αλλά πολλές καί όπου η νοημοσύνη τού εξεταζόμενου απΘδείχνεται από τόν αριθμό τών σωστών απαντήσεων πού δίνει σέ μιά δοσμένη χρονική περίοδο. 'Ας πάρουμε ένα ανοιχτό πρόβλημα καί άς δούμε τί αρχές μπορούμε ν •ανακαλύ­ ψουμε. Νά τό πρόβλημα:

-Ενας νάνος κατοικεί στό εικοστό πάτωμα ενqς ουρανοξύστη. Κάθε πρωί μπαίνει στό ασανσέρ, πατάει τό σωστό κουμπί καί κατεβαίνει στό ισόγειο• πηγαίνει στή δουλειά του καί γυρίζει τό απόγευμα . Μπαίνει στό ασανσέρ, πατάει τό κουμπί καί ανεβαίνει στό δέκατο πάτωμα- μετά, ανεβαίνει τά υπόλοιπα πατώματα από τή σκάλα . Τό ερώτημα είναι: Γιατί δέν πηγαίνει στό εικοστό πάτωμα μέ τό ασανσέρ;

'Αν θέλετε, δοκιμάστε ν 'απαντήσετε στό ερώτημα μόνος σας, ή δώστε το σέ άλλους. Μερικές από  τις πιό συχνές απαντήσεις πού θά πάρετε είναι οι ακόλουθες:

- Τό κάνει γιά άσκηση .

- Τό κάνει γιατί θέλει νά χάσε ι βάρος, ,

- Επισκέπτεται κάποιο φίλο στό δέκατο πάτωμα. (Μερικοί εξωστρεφείς χαρακτήρες θά πούν «φιλενάδα»).

Λοιπόν, αυτές καί πολλές άλλες απαντήσεις μπορούν νά είναι πιθανές . Γιατί όμως όλες 'αυτές είναι λαθεμένες; Καί γ,ιατί σωaτή είναι μόνο η απάντηση ότι «δέν μπορεί νά φτάσει πιό ψηλά από τό δέκατο κουμπί;» Η απάντηση, φυσικά, είναι απλά ότι οι λαθεμένες απαντήσεις δέ χρησιμοποιούν όλα τά στοιχεία (δοσμένα) τού προβλήμα­ τος, Θά μπορούσαν νά ταιριάζουν τόσο γιά ένα γίγαντα όσο καί γιά ένα νάνο. Είναι ολοφάνερο ότι η λύση πρέπει νά χρησιμοποιεί τό γεγονός ότι ο άνθρωπος τού ασανσέρ είναι νάνος. Διαφορετικά, γιά ποιό λόγο νά τό αναφέρου­ με στό πρόβλημα; φυσικά, αυτό δέν είναι πολύ καλό πρόβλημα, αλλά βλέπετε γιατί ανάμεσα από τίς πολλές • λύσεις, πού είναι λίγο-πολύ σωστές (γιατί χρησιμοποιούν μερικά από τά στοιχεία τού προβλήματος) μία, καί μόνο μία, λογαριάζεται πρaγματικά σάν σωστή . Στήν περίπτω • ση αυτή, είναι ολοφάνερο ποιά από τίς πολλές λύσεις είναι η σωστή• ωστόσο, μερικές φορές, οι άνθρωποι έχουν τή διάθεση ν 'αμφισβητήσουν τήν άποψη αυτή. 'Ας εξετά­ σουμε ένα άλλο πρόβλημα, τού τύπου «βρέίτε τό άσχετο» ανάμεσα σέ μερικά στοιχεία. Σάς δίνονται πέντε πόλεις καί σάς ζητούν νά βρείτε τήν άσχετη . Οι πέντε πόλεις είναι ΡΑΝΑΜΑ, LONDON, DULUTH, CAMBRIDGE, EDSELE.

Λοιπόν, η κάθε πόλη απ' αυτές θά μπορούσε νά θεωρηθεί η άσχετη γιά μιά σειρά λόγους. Η πόλη EDSELE είναι η μόνη ανατολικά τού Γκρήνγουϊτς, ενώ η ΡΑΝΑΜΑ είναι η μόνη λέξη όπου σύμφωνα καί φωνήεντα είναι διαδοχικά . Η CAMBRIDGE είναι η μόνη πόλη πού έχει τά παγκόσμιας φήμης πανεπιστήμια καί στίς δύο πλευρές τού Ατλαντικού . Η DULUTH είναι η μόνη πού λήγει σέ ΤΗ. Θά μπορούσατε νά συνεχίσετε έτσι διαλέγοντας τήν πιό βορεινή πόλη, τήν πιό νότια, τήν πιό δυτική, τήν πιό μεγάλη σέ πληθυσμό ή τήν πιό •μικρή σέ πληθυσμό . Μ 'άλλα λόγια, υπάρχουν πολλοί τρόποι γιά νά χαρακτη­ ρίσου με μιά πόλη μοναδική, ξεχωριστή από τίς άλλες καί νά τή θέωρήσουμε σάν τήν «άσχετη»(λέξη πού ζητάει τό πρόβλημα). Ωστόσο, η σωστή απάντηση θά είναι ολοφά­ νερη σέ πολλούς είναι η λέξη CAMBRIDGE, δίότι όλες οι άλλες λέξεις έχουν ένα μόνο φωνήεντα πού επαναλαμβά­ νεται δύο ή περισσότερες φορές, ενώ η CAMBRIDGE έχει τρία διαφορετικά φωνήεντα .

Γιατί η λύση αυτή είναι «Καλύτερη» από τίς άλλες; 'Αν πούμε ότι ο λόγος είναι φανερός μέ τή διαίσθηση θά ήταν ασφαλώς αλήθεια, αλλά αυτό δέ μάς εξηγεί καί πολλά πράγματα. Γιά νά τό διατυπώσουμε μέ λόγια, θά μπορού­ σαμε νά πούμε τά εξής: Σάς έδωσαν ένα πρόβλημα. Τό πρόβλημα πρέπει νά περιέχει όλες τίς πληροφορίες πού χρειάζονται γιά τή λύση του καί ο συντάκτης τού προβλήματος πρέπει βέβαια νά έχει δίαλέξει τίς πέντε λέξεις πολύ προσεχτικά έτσι ώστε ο συνδυασμός τους νά καθοδηγεί πρός μιά μοναδική σωστή απάντηση. Ασφα λώς, σέ κάθε σειρά πέντε πόλεων, κάποια θά είναι η μεγαλύτερη, κάποια η μικρότερη, κάποιο η πιό βορεινή, κάποιο η πιό νότιο, κάποια μέ τά πιό πολλά γράμματα καί κάποια μέ τά πιό λίγα. Καμιά μοναδική λύση δέ μπορεί νά βρεθεί σ •αυτές τίς κατευθύνσεις, γιατί θά ταίριαζε σέ οποιαδήποτε τυχαία εκλογή πόλεων. Αλλά υπάρχει κάτι καθαρά μοναδικό καί όχι .τυχαίο στό γεγονός ότι στίς τέσσερις πόλεις από τίς πέντε επαναλαμβάνεται τό ίδιο φωνήεντα. Αυτό δέν θά συνέβαινε κατά τύχη ούτε μιά φορά στίς χίλιες καί, επομένως, πρέπει νά είναι σκόπιμο . Συνεπώς, η απάντηση πού δίνουμε σάν σωστή ξεχώρίζει απ•όλες τίς άλλες διότι χρησιμοποιεί ένα στοιχείο τού προβλήματος πού δεν χρησιμοποιείται καθόλου στίς άλλες εναλλακτικές απαντήσεις.>>

Iq Test Λογικής ανάλυσης

IQ and Aptitude Tests - Philip Carter

Το τεστ αποτελείται από 10 ερωτήματα. Κάθε ερώτημα αποτελείται από τρεις κάθετες εξισώσεις. Καλείστε να ανακαλύψετε τη λογική σχέση που συνδέει τις δυο πρώτες λυμένες εξισώσεις, ώστε να συμπληρώσετε το κατάλληλο σχήμα (A, B, C, D ή E) που λείπει από την τρίτη εξίσωση. Δίδετε σαν παράδειγμα το αριστερό σχήμα.

Σημειώστε τις απαντήσεις σ'ένα χαρτί αφού ολοκληρώσετε την δοκιμασία ευφυίας, καταχωρήστε στο αντίστοιχο κουτάκι ερώτησης την κατάλληλη απάντηση (ακολουθούν παρακάτω).

Αντικειμενικά δεδομένα και κοινωνικές ερμηνείες

Τα ανθρώπινα λάθη θεωρούνται ως καταδικαστικά μέσω των κοινωνικών ερμηνειών. Και ως έχει, οι άνθρωποι είναι επιφυλακτικοί με τα άτομα, αλλά ακόμα και με ανθρώπους. Δεν αντιλαμβάνονται, όμως, ότι και αντικειμενικά δεδομένα μπορεί να προκαλέσουν την ίδια αντίδραση εκ μέρους της κοινωνίας. Βέβαια, αυτό είναι κατανοητό όταν αυτά δεν είναι πολιτικά σωστά όπως ο δείκτης νοημοσύνης και θεωρείται φυσιολογικό να καταδικάζει η κοινωνία τα προικισμένα παιδιά εφόσον η ίδια τους η ύπαρξη αμφισβητεί την ιεραρχία της. Μας ξαφνιάζει, όμως, όταν οι κοινωνικές ερμηνείες ασκούν κριτική σε αντικειμενικά δεδομένα όπως το εύρος του λεξιλογίου του Victor Hugo, ο αριθμός πινάκων του Pablo Picasso, ο αριθμός συγγραμμάτων του Pαl Erdős. Για την πρώτη περίπτωση, η κοινωνία εκτιμά ότι ο Victor Hugo προσπαθούσε με τεχνάσματα να μεγαλώσει τον αριθμό των λέξεων των έργων του. Για τη δεύτερη, η κοινωνία δεν αξιολογεί με τον ίδιο τρόπο τα έργα του Pablo Picasso και κατά συνέπεια, ο «πραγματικός» αριθμός τους είναι πολύ μικρότερος. Και για την τρίτη, όπως ο Pαl Erdős ασχολήθηκε μόνο με προβλήματα συνδυαστικής και θεωρίας αριθμών, η κοινωνία ερμηνεύει το έργο του ως μη σημαντικό διότι θα προτιμούσε να είχε ασχοληθεί με ένα πρόβλημα πιο σοβαρό.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι πάντα υπάρχει τρόπος για την κοινωνία να ερμηνεύει αρνητικά ακόμα και αντικειμενικά δεδομένα. Άρα, δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιούμε τις ερμηνείες της για να εκτιμήσουμε αν ένα έργο είναι σημαντικό ή όχι. Αποτελεί μια ανούσια παράμετρο, η οποία είναι εξ αρχής αρνητική μόλις εκδηλώνεται το σπάνιο και το αξιόλογο. Αυτό σημαίνει, με άλλα λόγια, ότι όταν λαμβάνουμε δημιουργικές αποφάσεις, δεν πρέπει να δίνουμε σημασία στις αναμενόμενες κοινωνικές ερμηνείες και αντιδράσεις. Το ίδιο ισχύει και για την παιδεία των προικισμένων παιδιών. Διότι αν θέλουμε πραγματικά όχι μόνο να ζήσουν, αλλά και να εκφραστούν μέσα στην ανθρωπότητα, δεν πρέπει να επηρεάζονται από το φαινόμενο της μόδας που ονομάζεται κοινωνία. Σε κάθε περίπτωση, μόλις το παιδί αναδειχθεί, θα γίνει στόχος ζήλειας, σαρκασμού και φθόνου. Δεν υπάρχει πεδίο αντιμετώπισης. Κατά συνέπεια, αν το παιδί είναι εκτός πλαισίου, βρίσκεται σε καλύτερη θέση διότι δεν θα δώσει μια μάχη την οποία είναι καταδικασμένο να χάσει. Με αυτόν τον τρόπο, ακολουθεί ένα στρατηγικό νοητικό σχήμα εφόσον πολλές από τις μεγαλύτερες νίκες με την πολεμολογική έννοια, γίνονται και όχι επιτυγχάνονται, δίχως μάχη. Αν ο Victor Hugo, ο Pablo Picasso ή ο Pαl Erdős είχαν δώσει μια μάχη με την κοινωνία για τις ερμηνείες της, δεν θα τους γνωρίζαμε καν. Θα ήταν απλώς θύματα μιας βαρβαρότητας. Ενώ τώρα αποτελούν φάρους για την ανθρωπότητα.

Στρες, άγχος και αυτογνωσία

της Ιωάννας Χ. Τσαγκαράκη.

Η έννοια του στρες έχει δεχτεί πολλές ερμηνείες (Γεωργογιάννης Π. κ.ά τόμ.9, 2009, σ.22837). Σε όλες όμως το κοινό είναι η μεταβολή της κατάστασης ενός οργανισμού που προκαλείται από παράγοντες ψυχολογικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς ή/και από το φυσικό του περιβάλλον. Αν αυτή η μεταβολή παραταθεί, προκαλούνται βλάβες στον οργανισμό και διαταραχές της ψυχικής του ισορροπίας.

Για να μην υπάρχει καμμία σύγχυση ως προς τους όρους stress και άγχος (Γεωργογιάννης ό.π. σ.17889), επειδή συχνά ταυτίζονται στην καθημερινή επικοινωνία, θα πρέπει να τους διακρίνουμε. Το άγχος αφορά σε συναισθηματικές καταστάσεις τέτοιας έντασης, που φτάνουν σε απόγνωση το άτομο, από την εντύπωση ενός μεγάλου κινδύνου λιγότερο ή περισσότερο πραγματικού, φυσικού ή ψυχικού. Δηλαδή το άγχος προέρχεται από εσωτερικές συγκρούσεις λόγω εσωτερικών ασυμφωνιών. Ενώ το στρες αναφέρεται κυρίως σε φορτίσεις από εξωτερικά αίτια, όπως είναι οι ανάγκες της σύγχρονης ζωής, οι επαγγελματικές συνθήκες, η ανεργία η οικονομική κρίση, η ηλικία, οι παντός είδους εξετάσεις υγείας, επαγγέλματος, σπουδών, το άγχος αναφέρεται σε εσωτερικά αίτια. Και τα δύο αποτελούν ασταθή χαρακτηριστικά του ανθρώπου.

Έρευνες δείχνουν ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι αναμφισβήτητα σημαντικός παράγοντας διαφοροποίησης του στρες. Και επειδή αυτό που μπορούμε να ελέγξουμε και να αλλάξουμε είναι κυρίως ο εαυτός μας, υπάρχουν στο internet εκτιμήσεις του άγχους, με αυτοαξιολόγησή του και μετρήσεις της ευαισθησίας του ατόμου στο άγχος. Έτσι γρήγορα και αξιόπιστα μπορεί κανείς να πληρο φορηθεί, αν βρίσκεται σε κατάσταση έντονου ή όχι άγχους και να λάβει αντίστοιχα μέτρα αντιμετώπισής του, όπως είναι η συζήτηση με το περιβάλλον του οικογενεια κόφιλικό, η απασχόλησή του με την τηλεόραση, το διάβασμα, τη γυμναστική ή η παροχή βοήθειας από ειδικό, ώστε να διατηρήσει το άτομο την σωματική και την ψυχική του υγεία.

Δυστυχώς το θέμα δεν είναι light. Αν ήταν, μερικές απλές συμβουλέςσυντα γές, θα ήταν αρκετές, για να καταναλώνονται ελάχιστα ψυχοφάρμακα, για να είναι ελάχιστα τα διαζύγια, για να είναι ελάχιστες οι αυτοκτονίες, για να είναι άριστες οι διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων και για να είμαστε έτσι απλά, όλοι ευχαριστημένοι και ευτυχισμένοι. Αν και υπάρχουν πάρα πολλοί ειδικοί της ψυχικής υγείας , αυτό είναι υπαρκτό;

Και η αυτογνωσία αλλά και οι επιτυχημένες ανθρώπινες σχέσεις (προσωπικές και εργασιακές) περνούν μέσα από μια διαδικασία μάθησης. Αν ανακαλύψουμε τις δυνατότητες και τις δυνάμεις μας, αν αποκτήσουμε καλές διαπροσωπικές σχέσεις, εκτιμάμε τον εαυτό μας πολύ περισσότερο. Η αυτογνωσία είναι μια λέξη, που όλοι αν και ακούμε ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, για τους περισσότερους είναι μια ασαφής, θεωρητική έννοια, που δεν είναι εύκολο να την συνδέσουμε με την καθημερινή μας ζωή (Βασιλειάδης, Γρ. Ψυχοθεραπεία 18/10/2005). Αυτογνωσία είναι η εμπειρική γνώση και η συνειδητή πρόσβαση σε άγνωστες μέχρι χθες περιοχές της σκέψης, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς μας.

Δεν μπορεί κανείς μόνος του να το πετύχει αυτό με μικρή προσπάθεια, χωρίς οδηγούς και κυρίως χωρίς ισχυρή επιθυμία, πρόθεση και σκληρή δουλειά με τον εαυ το του. Αντίθετα είναι μια βιωματική διαδικασία, που συνήθως απαιτεί ισχυρή επιθυμία να γνωρίσουμε καλύτερα και βαθύτερα τον «πυρήνα» του εαυτού μας, την πολυπλοκότητά του, τις αστείρευτες δυνάμεις του και τις αφανείς αδυναμίες του.

Η αυτογνωσία είναι στην πραγματικότητα μια εκπαίδευση σε έναν καινούργιο τρόπο σκέψης, εμπειρίας και δράσης. Μια βιωματική εμπειρία εξερεύνησης των τεράστιων πνευματικών και συναισθηματικών δυνατοτήτων που όλοι έχουμε. Ο δρόμος προς την αυτογνωσία προϋποθέτει αυτοπαρατήρηση, δηλαδή να στρέψουμε την προσοχή μας σε σκέψεις, συναισθήματα και επιθυμίες μας και στη συνέχεια καταγραφή τους μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.

Η όλο και μεγαλύτερη απόκτηση συνειδητότητας αποκτάται όσο περισσότερο στρέφουμε την προσοχή μας στις καθημερινές μας ανάγκες και την ευχαρίστηση ή δυσαρέσκεια που βιώνουμε μέσω των σημαντικών ή ασήμαντων επιλογών μας. Μαθαίνοντας λοιπόν να παρατηρούμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας, ερχόμαστε σε επαφή με τη βούληση της ψυχής μας, τον ανώτερο εαυτό μας, που πάντα γνωρίζει τι χρειαζόμαστε για να είμαστε χαρούμενοι και υγιείς.

Σε αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή αγνοούμε τα «μηνύματα» που μας στέλνει η ψυχή μας, τότε αρχίζουν να εμφανίζονται ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, που γίνονται εντονότερες, αν συνεχίζουμε να τα αγνοούμε, επηρεάζοντας αρνητικά την υγεία και την ψυχική μας διάθεση.

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην ίαση της ψυχοσωματικής μας οντότητας, με την αποδοχή του αληθινού μας Εαυτού και τη συνειδητή απόφασή μας να συμπορευτούμε με τις πραγματικές του επιδιώξεις και επιθυμίες, χωρίς βέβαια να αποκλείεται και η αυτοίαση, μέσα από την ατομική δυναμική προσπάθεια και απόφαση για την επίτευξη αυτού του σκοπού.

Είναι καλό να θυμόμαστε ότι στη ζωή δεν έρχονται πάντα τα πράγματα όπως τα περιμένουμε και υπάρχουν πολλοί λόγοι για να μην καταφέρουμε κάτι που θέλουμε, όσο και αν προσπαθήσουμε. Εμπόδια υπάρχουν πολλά και αν δεν εκτιμάμε τον εαυτό μας, βάζουμε από μόνοι μας ακόμα ένα... Εξάλλου η πολύ χαμηλή ή η πολύ υψηλή αυτοπεποίθηση, λένε οι ειδικοί, πολλές φορές δεν ανταποκρίνεται σε ρεαλιστικά κριτήρια και μπορεί να είναι επιζήμια για τον ίδιο μας τον εαυτό, ή και για τους άλλους.

Λογικό, ορθολογικό και φυσιολογικό

Σε κοινωνικό πλαίσιο αναφερόμαστε συχνά στην έννοια της κοινής λογικής, για να εκφράσουμε την άποψη της πλειοψηφίας. Επί του πρακτέου, όμως, η κοινή λογική δεν έχει καμιά σχέση με τη λογική. Στην πραγματικότητα για να καταλάβουμε πόσο επικίνδυνη είναι η κοινή λογική αρκεί να θυμηθούμε την πρόταση του Ionesco: «Όταν βρίσκομαι στην πλειοψηφία, ανησυχώ.» Διότι η πλειοψηφία, αν και παράγει ένα δημοκρατικό πλαίσιο, δεν εφαρμόζεται αποτελεσματικά ως δομή στο πεδίο της γνώσης. Διότι συχνά για τα πολύπλοκα προβλήματα η πλειοψηφία που αντιπροσωπεύει τη μάζα της κοινωνίας δεν έχει άποψη. Στην πορεία όμως, αυτό ονομάζεται φυσιολογική κατάσταση, διότι πάνω κάτω όλοι συμφωνούν ότι έχουν την ίδια άποψη για ένα θέμα, ακόμα και αν αυτή η άποψη είναι άσχετη. Έτσι αυτό που ονομάζουμε το φυσιολογικό είναι αυτό που δεν έχει αποκλίσεις. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι ιδέες που αποτελούν καινοτομίες είναι εκ φύσης ιδέες που αποκλίνουν από το μέσο όρο. Στην θεωρία παιγνίων δίνουμε έμφαση στο ορθολογικό όσον αφορά στην συμπεριφορά των παικτών σε φάση παιγνίου και γενικότερα μιλούμε για ορθολογική συμπεριφορά. Κάποτε πρέπει να αντιληφθούμε ότι μόνο το ορθολογικό και το λογικό μπορούν να παράγουν ένα έργο καινοτόμο. Και στον τομέα της επιστήμης αλλά και στον τομέα της τέχνης το φυσιολογικό παράγει απλώς τον συντηρητισμό και παίζει με την επανάληψη του παρόντος, γιατί δεν επιδιώκει την καινοτομία μέσω των μη αναστρέψιμων πράξεων. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να υπάρξει εξέλιξη, διότι οι αλλαγές φάσεων είναι παντελώς απούσες. Σε αυτό το πεδίο μπορούμε να αντιληφθούμε πόσο μη φυσιολογικοί είναι ο "Ηλίθιος" κι ο "Μικρός Πρίγκιπας" σε σχέση με το περιβάλλον και πόσο η δράση τους είναι καινοτόμα και αλλάζει ριζικά τα δεδομένα, ακόμα κι αν ο Πρίγκιπας δεν είναι προετοιμασμένος για να εξελιχθεί. Η ύπαρξή τους είναι αντίσταση αλλά αυτό δεν επαρκεί για να δημιουργήσει ανθρώπινη επανάσταση και κατά συνέπεια αναζητούν, επιθυμούν και πετυχαίνουν διαλόγους ανθρώπινους και οριακούς, διότι αποτελούν ακραίες ανθρώπινες σχέσεις. Χάρη σε αυτούς οι ήρωες μπορούν ν’ αλλάξουν τα πάντα αν αποφασίσουν ότι μπορούν να το κάνουν, διότι δεν είναι φυσιολογικοί, αλλά αποκλειστικά λογικοί με τα δεδομένα της επόμενης πραγματικότητας.

Η ψευδαίσθηση του αισθητού κόσμου +video

Αισθήσεις και πραγματικότητα ή μάλλον ανθρώπινες αισθήσεις και το αδιόρατο, ισότροπο και ομογενές Σύμπαν που μας περιβάλλει. Είναι άραγε άμεσο και αληθινό αυτό που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας; Υπάρχουν στην πραγματικότητα όλα αυτά που παρατηρούμε, αγγίζουμε, γευόμαστε και βλέπουμε; Μήπως όλα είναι μια εικονική πραγματικότητα; Μήπως όλα αυτά τα οποία αντιλαμβανόμαστε με τις ατελείς ανθρώπινες αισθήσεις μας αποτελούν, όπως λέμε σήμερα, ένα matrix, δηλαδή μια πλαστή εικόνα, την οποία δημιουργεί η ανθρώπινη φυσιολογία μέσω του εγκεφάλου και των αισθητηρίων οργάνων μας; Είναι γεγονός πλέον ότι οι νέες, πειραματικά επιβεβαιωμένες όμως, επιστημονικές απόψεις για την ύλη και τα παράγωγά της ανατρέπουν, ή πολλές φορές, ενισχύουν δόγματα τόσο επιστημονικά όσο θεολογικά και κοινωνικά. Κατ’ αυτόν τον τρόπο μας οδηγούν σε νέες πολιτισμικές προτεραιότητες τις οποίες θα πρέπει γνωρίσουμε και να ξέρουμε, αφού αυτές πια θα καθορίζουν και θα καθοδηγούν τη ζωή μας.

*     *     *     *     *     *     *

Ένα ερώτημα που βασανίζει τον άνθρωπο εδώ και πολλούς αιώνες είναι η φύση αυτού που ονομάζουμε πραγματικότητα. Είναι αληθινό και υπάρχον ότι αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας ή ένα matrix; δηλαδή μια πλαστή εικόνα που δημιουργεί ανθρώπινη φυσιολογία μέσω του εγκεφάλου και των αισθητηρίων οργάνων; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό καθορίζει ουσιαστικά τη σημασία των όρων: υλη, χρόνος και χώρος οι οποίοι χαρακτηρίζουν την ποιότητα και τις αξιακές προτεραιότητες ενός πολιτισμού. Στο θέμα αυτό είχαν πάρει θέση τόσο η φιλοσοφία όσο και η θεολογία.

Ο Δημόκριτος, δίδασκε ότι υπάρχουν δυο μορφές γνώσης. Μια γνήσια και η άλλη νόθα. Στην νόθα ανήκουν: η όραση, η ακοή, η οσμή, η γεύση και η αφή. Η άλλη μορφή γνώσης αποκτάται μέσω του νου και είναι γνήσια. Στο επίπεδο της θεολογίας ο ομότιμος καθηγητής της θεολογικής σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών Ηλίας Οικονόμου στο βιβλίο του ''Θεολογική οικολογία'' αναφέρει: Ο άκτιστος Θεός βουλήθηκε και η βούληση του υλοποιήθηκε σε αισθητή και μη αισθητή κτίση. Έτσι υπάρχουν οι εξής πραγματικότητες. Η πραγματικότητα του άκτιστου τριαδικού Θεού και η πραγματικότητα της κτίσεως ως αποτέλεσμα της θείας βουλήσεως, η οποία υποδιαιρείτε σε: 1ον μη αισθητή κτήση αθέατου μεγαλείου, 2ον σε αισθητή κτίση τεραστίας διαστάσεως, εκτάσεως, όγκου, ποικιλίας και δυνάμεως και τέλος 3ον σε μεικτή, από αισθητό και μη αισθητό στοιχείο κτίση. Αν αναφερθούμε ειδικότερα στον καταρρέοντα δυτικό πολιτισμό, τον οποίο όλοι βιώνουμε, αυτός έχει ως βασική αξία και στόχο την έννοια της ύλης. Η ύλη για τη σημερινή επιστημονική, κοινωνική και θεολογική δομή αποτελεί ένα αντικειμενικό γεγονός του οποίου την ύπαρξη κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Στο βωμό της θεοποιημένης ύλης και των παραγώγων της, οι δυτικές κοινωνίες θυσιάζουν το σύνολο των ανθρώπινων αξιών τους, όπως τη ελευθερία, τη δικαιοσύνη ακόμη και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Όλα αυτά μέχρι χθες. Σήμερα, η σύγχρονη επιστήμη μέσω της αποδεικτικής πειραματικής διαδικασίας έχει καταλήξει σε εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα για το τι είναι η ύλη και η παραγόμενη απ' αυτήν υλική πραγματικότητα. Για τη σύγχρονη επιστημονική σκέψη, η αισθητή πραγματικότητα σ' οποιοδήποτε επίπεδο αποτελεί ένα matrix, δηλαδή μια ψεύτικη εικόνα την οποία δημιουργεί η ανθρώπινη φυσιολογία μέσω των εγκεφαλικών διαδικασιών. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται φανερή η ουτοπία της θεοποίησης της ύλης και της υπεροχής των υλικών αγαθών απέναντι των ανθρωπίνων αξιών. Η συνειδητοποίηση αυτής της μεγάλης αλήθειας οδηγεί σε κατάρρευση όλο το πολιτισμικό σύστημα σε κοινωνικό, οικονομικό, επιστημονικό και θεολογικό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό γεννιέται η ανάγκη συγκρότησης ενός νέου πολιτισμικού ρεύματος εναρμονισμένου όμως με τα νέα επιστημονικά δεδομένα περί ύλης.

Το ότι είναι όμως ψευδής η εικόνα του σύμπαντος, όπως την αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις και τα όργανα μέτρησης, μπορούμε να το αποδείξουμε και με την κλασική φυσική που έχουμε μάθει στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Ας αναφερθούμε αρχικά στο αισθητήριο όργανο της όρασης, το μάτι μας. Αυτόν τον ατελέστατο δέκτη ακτινοβολιών, ο οποίος υπόκειται σε τρεις περιορισμούς. Ο πρώτος περιορισμός είναι ότι δεν μπορεί να διακρίνει αντικείμενα τα οποία έχουν έκταση μικρότερη από κάποια ελάχιστη. Ο δεύτερος περιορισμός συνίσταται στο ότι δεν μπορεί να διακρίνει ως ανεξάρτητα δυο αντικείμενα τα οποία βρίσκονται πάρα πολύ κοντά το ένα στο άλλο, δηλαδή, όταν έχουν μεταξύ τους μια απόσταση μικρότερη από μια ελάχιστη. Η τρίτη αδυναμία είναι ότι το μάτι μας λειτουργεί σε μια πολύ μικρή και καθορισμένη φασματική περιοχή, του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Βλέπουμε πάρα πολύ καλά το πράσινο και το κίτρινο, δεν βλέπουμε όμως το υπεριώδες ούτε το υπέρυθρο. Αυτό σημαίνει ότι ένας ωκεανός ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας δεν γίνεται αντιληπτός από την όραση μας.

Το μάτι μας, δεν μπορεί να διακρίνει αντικείμενα τα οποία έχουν διάμετρο μικρότερη από μια ελάχιστη. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να δει τους κόκκους σκόνης, τα εκατομμύρια μόρια των πτητικών αρωματικών ενώσεων, όπως και τον τεράστιο αριθμό μικροσωματίων που βρίσκονται μεταξύ των αντικειμένων. Έτσι, έχουμε την αίσθηση του κενού μεταξύ όλων των αντικειμένων, ενώ στην πραγματικότητα ο χώρος γύρω μας είναι ασφυκτικά γεμάτος. Ένας απέραντος υλικός κόσμος τον οποίον δεν αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας απλώνεται παντού. Το πυκνό αυτό υλικό δεν μας χωρίζει αλλά μας ενώνει. Αν η όραση μας, δεν παρουσίαζε αυτή την αδυναμία, θα αντιλαμβανόμαστε ένα πυκνότατο ρευστό που μέσα του θα έπλεαν τα διάφορα αντικείμενα.

Το ότι η διακριτική ικανότητα του ματιού μας, είναι πάρα πολύ μικρή, σημαίνει ότι όταν δυο αντικείμενα είναι πάρα πολύ κοντά το ένα στο άλλο, δεν μπορεί το μάτι μας να τα δει σαν δυο και τα αντιλαμβάνεται σαν ένα. Αν μπορούσαμε να δούμε ανεξάρτητα τα σωμάτια ή τα αντικείμενα, όσο κοντά κι αν αυτά βρισκόταν, δε θα βλέπαμε μεμονωμένα και ξεχωριστά ένα τραπέζι, έναν άνθρωπο, ένα άλλο αντικείμενο. Θα μπορούσαμε να δούμε τα μόρια τους σαν ανεξάρτητα μεταξύ τους. Δεν θα βλέπαμε μόνο τα μόρια τους αλλά και τα άτομα των μορίων και ακόμα πάρα πέρα, θα βλέπαμε τα ηλεκτρόνια, τα πρωτόνια, τα νετρόνια αλλά και τα στοιχειώδη σωμάτια που απαρτίζουν αυτή την ενότητα. Επειδή όμως τα στοιχειώδη σωμάτια είναι ρεύματα ενέργειας θα βλέπαμε όλο το σύμπαν σαν ένα χυλό ενέργειας. Τίποτα δεν θα διακρινόταν από το άλλο γιατί τα στοιχειώδη σωμάτια που φτιάχνουν ένα τραπέζι, είναι ομοειδή με τα στοιχειώδη σωμάτια που φτιάχνουν όλα τα άλλα αντικείμενα. Όλο το σύμπαν θα ήταν ένας χυλός τεράστιας κοχλάζουσας ενέργειας και μέσα σ' αυτόν το χυλό, αυτό που σήμερα ονομάζουμε αντικείμενο, θα ήταν πιθανότατα ένας χώρος ελάχιστα πιο μεγάλης πυκνότητας, ενιαίος όμως.

Μετά απ' όλες αυτές τις νέες ιδέες της σύγχρονης φυσικής, το ερώτημα είναι: τι είναι στην πραγματικότητα αυτό που εμείς οι απλοί άνθρωποι, αντιλαμβανόμαστε σαν υλη; Ας δούμε τι αναφέρει ο Τσαρλς Μιούζες στο βιβλίο του "Συνείδηση και πραγματικότητα", πάνω σ' αυτό το θέμα. Ένα δέντρο, ένα τραπέζι, ένα σύννεφο, μια πέτρα. Όλα αυτά διαλύονται από την επιστήμη του 20ου αιώνα σε κάτι που συνίσταται από το ίδιο ακριβώς υλικό. Αυτό το κάτι, είναι ένα συνονθύλευμα στροβιλιζόμενων σωματιδίων, που υπακούουν στους νόμους της κβαντικής φυσικής. Όλα τα αντικείμενα του κόσμου είναι τρισδιάστατες εικόνες που σχηματίζονται με ηλεκτρομαγνητικό τρόπο. Αυτή είναι σήμερα η έννοια της ύλης στη σύγχρονη φυσική.

Σε επιστημονικό επίπεδο, μέσω των αισθήσεων μας δεχόμαστε απλά ηλεκτρομαγνητικά κύματα διαφορετικών συχνοτήτων, τα οποία όμως ο εγκέφαλος μας τα μετασχηματίζει και έτσι τα αντιλαμβανόμαστε σαν χρώματα. Ομοίως δεχόμαστε κύματα πίεσης άλλα τα συγκεκριμενοποιούμαι ως λέξεις. Προσλαμβάνουμε χημικές ενώσεις από τον αέρα και το νερό αλλά αισθανόμαστε οσμές και γεύσεις. Όλα αυτά τα χρώματα, οι ήχοι, οι οσμές, οι γεύσεις δεν υπάρχουν αφ’ εαυτά αλλά δημιουργούνται νοητικά στον εγκέφαλο μέσα από μια επεξεργασία. Άρα μπορούμε να πούμε ότι ένα αντικείμενο που πέφτει κάτω, δε δημιουργεί ήχο αλλά κύματα πίεσης. Ο ήχος δημιουργείται μόνον όταν τα κύματα πίεσης μετασχηματιστούν από έναν ζωντανό οργανισμό.

Το 1826, ο Γιοχάνες Μίλερ υποστήριξε ότι το κάθε είδος ανθρώπινης αίσθησης, είναι αποτέλεσμα των ιδιοτήτων κάποιας συγκεκριμένης νευρικής ίνας, η οποία μεταφέρει τα ερεθίσματα των αισθητηρίων οργάνων σε διαφορετικά καταληκτικά σημεία του εγκεφάλου. Με τον τρόπο αυτό για κάθε αίσθηση, έχουμε αρχικά το όργανο που λαμβάνει πληροφορίες από τον έξω κόσμο, μέσω κάποιων κύτταρων, που ονομάζονται αισθητικοί υποδοχείς. Το καθένα από αυτά τα κύτταρα, έχει ευαισθησία σε μια μόνο μορφή φυσικής ενέργειας. Σε μια δεύτερη φάση, τα ενεργειακά ερεθίσματα που μαζεύουν τα αισθητήρια όργανα μετασχηματίζονται σε ηλεκτροχημική ενέργεια. Η ενέργεια αυτή στη συνέχεια, μετατρέπεται σε ένα νευρικό ενεργειακό σήμα, που μέσω των νευρώνων μεταφέρεται στον εγκέφαλο. Έτσι οι πληροφορίες που μεταφέρονται στον εγκέφαλο, δεν καθορίζονται από τον τύπο του σήματος αλλά από τον δρόμο που θα ακολουθήσει το ηλεκτρικό σήμα, προκειμένου να φτάσει στον εγκέφαλο. Τελικά, ο εγκέφαλος είναι εκείνος, που θα αναλύσει και θα ερμηνεύσει τα σχεδία των εισερχόμενων ηλεκτρικών σημάτων και θα δημιουργήσει την αντίληψη. Μια άλλη ενδιαφέρουσα ιδιότητα, των διατεινόμενων μέσω των ανθρώπινων νευρώνων ενεργειακών σημάτων, είναι το ενεργειακό κατώφλι. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε άνθρωπο, αν το ενεργειακό ερέθισμα που προσλαμβάνει ένα αισθητήριο όργανο, δεν ξεπερνά ένα συγκεκριμένο ποσό ενέργειας, δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα ενεργειακό σήμα και έτσι η ανθρώπινη φυσιολογία το αγνοεί ως μη υπάρχον.

Με βάση τα προηγούμενα, γίνεται κατανοητό ότι αυτό το οποίο αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας, το μάτι, το αυτί μας, η όσφρηση μας, δεν είναι η πραγματικότητα αλλά μια πλάνη των αισθήσεων μας. Η πραγματικότητα των αισθήσεων μας, αυτό το δημιούργημα το οποίο ονομάζουμε φύση ή κόσμο, δεν έχει καμιά υπόσταση για τη σύγχρονη φυσική. Το αντιλαμβανόμαστε έτσι, γιατί κατ' αυτόν τον τρόπο, έχουν δομηθεί οι αισθήσεις μας. Εάν είχαν δομηθεί διαφορετικά, θα είχαμε μια τελείως διαφορετική οπτική γωνία. Συνεπώς κυρίαρχο ρόλο παίζει το πώς έχει δομηθεί ο νους μας, το μυαλό μας, ο εγκέφαλος μας, για να καταλάβουμε το σύμπαν που μας περιβάλει.

Ας δούμε όμως μερικά παραδείγματα, τα οποία πιστοποιούν όλα τα προηγούμενα. Στις θερμές περιοχές, παρατηρείται ένα παράξενο φαινόμενο. Ο αντικατοπτρισμός. Το φαινόμενο αυτό, μας κάνει να βλέπουμε αντικείμενα που δεν υπάρχουν, θεωρώντας μάλιστα ότι βρίσκονται πολύ κοντά μας. Έτσι πολλοί ταξιδιώτες μέσα στην έρημο, κουρασμένοι, βλέπουν στο βάθος του ορίζοντα, μια όαση και νερά να κυλάνε. Τρέχουν να πιουν νερό και μόλις φτάνουν κοντά, αντιλαμβάνονται ότι η όαση που ήταν τόσο βέβαιοι ότι υπάρχει, ήταν μια ψευδαίσθηση της όρασης τους, που δημιουργήθηκε με βάση το φαινόμενο του αντικατοπτρισμού. Θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μια σημαντική διάκριση μεταξύ οπτικής ψευδαίσθησης και οφθαλμαπάτης. Η οπτική ψευδαίσθηση, συντελείτε στον εξωτερικό κόσμο, ενώ η οφθαλμαπάτη συντελείτε μέσα στο μυαλό μας. Η πρώτη έχει να κάνει με τις φυσικές ιδιότητες του φωτός, ενώ η δεύτερη είναι μια κατασκευή του εγκεφάλου. Πολλοί άνθρωποι βλέπουν την οφθαλμαπάτη ως σφάλμα της αντίληψης μας. Αυτό όμως δεν ισχύει. Οι οφθαλμαπάτες, βασικά αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος μας επεξεργάζεται τις πληροφορίες και κατασκευάζει την αίσθηση μας και τη πραγματικότητα. Η πραγματικότητα έτσι όπως την αντιλαμβανόμαστε σπάνια ταιριάζει με τον κόσμο εκεί έξω. Το μεγαλύτερο μέρος της αντίληψης μας, είναι απατηλό. Ο εγκέφαλος στην πραγματικότητα κατασκευάζει το μεγαλύτερο μέρος της οπτικής εμπειρίας μας. Ας δώσουμε και ένα δεύτερο παράδειγμα που έχει να κάνει με το φαινόμενο της όρασης. Οι ακτίνες, όπως έρχονται από τα φωτιζόμενα αντικείμενα φτάνουν στην κυρτή επιφάνεια του ματιού μας, περνάνε από την κόρη και εστιάζονται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Είναι γνωστό ότι εκεί τα αντικείμενα εμφανίζονται ανάποδα και ανάστροφα. Δηλαδή, το πάνω κάτω και το δεξιά αριστερά. Γεννιέται τώρα το ερώτημα, γιατί αφού τα πράγματα εμφανίζεται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα μας ανάστροφα, εμείς τα βλέπουμε ορθά; Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλος μας έχει εκπαιδευτεί έτσι ώστε να βλέπει αυτά τα αντικείμενα όπως τα βλέπουμε. Δηλαδή το πάνω, πάνω και το κάτω, κάτω - το δεξιά, δεξιά και το αριστερά, αριστερά.

Ο Τζωρτζ Στράτον γνωστός αμερικανός ψυχολόγος, έκανε το εξής πείραμα: σφράγισε το ένα του μάτι καλά, ενώ στο άλλο του μάτι, προσάρμοσε ένα φακό, ο οποίος είχε την ιδιότητα να αντιστρέφει όλα τα αντικείμενα. Για μέρες ολόκληρες ο Στράτον έβλεπε όλα τα αντικείμενα αντεστραμμένα. Γρήγορα όμως ο εγκέφαλος προσαρμόστηκε στα καινούργια αυτά δεδομένα, και ενώ μέσω του φακού στην αρχή έβλεπε αντεστραμμένα τα αντικείμενα, με την προσαρμογή του εγκεφάλου του τα έβλεπε πάλι κανονικά, σα να μη φόραγε το φακό. Μετά από λίγες ημέρες ο Στράτον, αφαιρώντας αυτόν το φακό, με έκπληξη διαπίστωσε ότι έβλεπε τα πάντα γύρω του αντεστραμμένα. Μέχρις ότου με την πάροδο των ημερών ο εγκέφαλος του προσαρμόστηκε και πάλι στα καινούργια δεδομένα και άρχισε να βλέπει τα πράγματα κανονικά. Αυτό αποδεικνύει ότι το μάτι μας δεν βλέπει ακριβώς αυτό το οποίο συμβαίνει αλλά βλέπει αυτό που ο εγκέφαλος μας το διατάζει να βλέπει.

Ένα άλλο παράξενο φαινόμενο της αντίληψης, είναι το φαινόμενο της συναισθησίας. Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, πειραματιστήκαν πάνω σε ανθρώπους, που πραγματικά παρουσίαζαν μια περίεργη ιδιομορφία. Ένα μεγάλο μέρος των οπτικών νευρώνων τους, αντί να καταλήγει στο οπτικό κέντρο του εγκεφάλου, είχε εγκατασταθεί στο ακουστικό κέντρο. Και αντιστρόφως ένα μεγάλο μέρος των ακουστικών νευρώνων, αντί να καταλήγουν στο ακουστικό κέντρο, βρισκόταν στο οπτικό κέντρο. Λόγο αυτής της ιδιομορφίας, οι άνθρωποι αυτοί άκουγαν τα χρώματα και έβλεπαν τους ήχους. Αυτό είναι το φαινόμενο της συναισθησίας, που κάποιοι άνθρωποι δεν το παρουσιάζουν μόνιμα, αλλά περιστασιακά. Έτσι γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι οι οποίοι παίρνουν LSD, για όσο διαρκεί η ενέργεια του σκευάσματος, παρουσιάζουν φαινόμενα συναισθησίας. Γι' αυτόν τον λόγο θέλουν να βιώνουν σκοτεινούς χώρους, με πολύ έντονη μουσική, την οποία αντιλαμβάνονται σαν μια πανδαισία χρωμάτων, που τους έλκει και τους κάνει να νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα κόσμο έξω από την πραγματικότητα.

Τα προηγούμενα οδηγούν την σύγχρονη επιστημονική σκέψη στο συμπέρασμα ότι η αισθητή πραγματικότητα, σε οποιοδήποτε επίπεδο, αποτελεί ένα matrix. Δηλαδή μια ψεύτικη εικόνα την οποία δημιουργεί η ανθρώπινη φυσιολογία μέσω των εγκεφαλικών διαδικασιών. Στην πραγματικότητα τα πάντα μέσα στο σύμπαν είναι ενιαία. Εκεί έξω στο συμπαντικό χώρο, δεν υπάρχει η έννοια της διαίρεσης, της ατομικότητας, του εγώ και του έχω. Όλα είναι ένα. Κάθε δράση σε κάποιο σημείο του χώρου, επηρεάζει το σύνολο του χώρου - αλλά και κάθε δράση, έχει σαν αποτέλεσμα μια ίση αντίδραση. Η επιστημονική αυτή αλήθεια, μπορεί να μπολιάσει το νέο δυτικό πολιτισμικό ρεύμα και ειδικότερα την κοινωνική τους συγκρότηση με νέες αξίες και πρακτικές.

Ο άνθρωπος ως ύλη αποτελεί και αυτός συστατικό της ενιαίας και αδιατάρακτης συμπαντικής πραγματικότητας. Η έννοια της ατομικότητας, του εγώ και του έχω, δεν αποτελούν παρά πλαστές εικόνες των ανθρώπινων αισθήσεων. Κάθε κακή δράση του ανθρώπου πάνω σε κάποιον άλλο άνθρωπο ή ακόμα πάνω στη φύση, έχει επίδραση στο σύνολο της δημιουργίας άρα και στον ίδιο τον άνθρωπο που την προκάλεσε. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στη συνειδητοποίηση μιας μεγάλης κοινωνικής αλήθειας, που θα πρέπει να χαρακτηρίζει το νέο πολιτισμικό ρεύμα. Η αγάπη, η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η ισότητα και η δικαιοσύνη δεν είναι πράξεις παραχώρησης προς τους άλλους ανθρώπους. Είναι μια επιβεβλημένη κοσμική ιδιότητα. Μια πράξη αυτοσυντήρησης που διασφαλίζει σε μας τους ίδιους, τα παιδιά και τα εγγόνια μας την αδιατάρακτη και ευτυχή ύπαρξη μας μέσα στη συμπαντική ενότητα.

Έτσι βλέπω τον κόσμο, Επεισόδιο 2, ΕΤ3 [Μ. Δανέζης, Σ. Θεοδοσίου]

Είναι αξιόπιστη η άποψη του πλήθους;

Μολονότι το πλήθος συχνά είναι σοφό, μπορεί κάποιες φορές να κάνει και μεγάλα λάθη στη λήψη αποφάσεων. Η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο άκρων (για παράδειγμα, μεταξύ μιας ομαλής εκλογή και μιας οργισμένης εξέγερσης) έχει μεγάλη σχέση με τη διαδρομή της ροής πληροφορίας μέσα στα δίκτυα. Το κατά πόσον ομάδες ανθρώπων μπορούν να φθάσουν σε μια σωστή απόφαση για κάτι (την αξία ενός προϊόντος, τον αριθμό των φασολιών που περιέχονται σε ένα βάζο, το βάρος ενός μοσχαριού) εξαρτάται από το αν οι προβλέψεις γίνονται ταυτόχρονα ή ακολουθιακά. Αν μια ομάδα ανθρώπων αποφασίζει για την τιμή ενός αγαθού με τα μέλη της να κάνουν ανεξάρτητες εκτιμήσεις, τότε η μέση εκτίμησή τους είναι πιθανότατα ένας καλός δείκτης της αγοραίας αξίας του προϊόντος. Ωστόσο, αν αυτοί κάνουν τις εκτιμήσεις τους ο ένας μετά τον άλλο γνωρίζοντας τις εκτιμήσεις όσων προηγήθηκαν (όπως στο παιχνίδι του «χαλασμένου τηλεφώνου») -αν η πληροφορία μεταφέρεται από τον καθένα στον επόμενο-, τότε μπορεί να φθάσουν οι τυφλοί να οδηγούν τους τυφλούς. Μόλις ένας κρίσιμος αριθμός ατόμων οδηγηθεί σε μια απόφαση, οι υπόλοιποι απλώς ακολουθούν, σκεπτόμενοι ότι δε είναι δυνατόν όλοι οι άλλοι να κάνουν λάθος . Επομένως, το αν η σοφία του πλήθους είναι αξιόπιστη εξαρτάται από το αν τα άτομα αλληλεπιδρούν ταυτόχρονα και ανεξάρτητα ή ακολουθιακά και σε αλληλοσύνδεση.

Οι κοινωνιολόγοι και φυσικοί Matthew Salganik, Peter Dodds και Duncan Watts μελέτησαν αυτό το πρόβλημα χρησιμοποιώντας μια διαδικτυακή αγορά μουσικής. Σχεδίασαν ένα πείραμα δημιουργώντας μια ιστοσελίδα που περιείχε σαράντα οκτώ τραγούδια, τα οποία μπορούσε κανείς να κατεβάσει δωρεάν. Την ιστοσελίδα επισκέφτηκαν 14.341 άτομα. Ωστόσο, οι επισκέπτες βίωναν διαφορετικούς «κόσμους», οι οποίοι είχαν διαμορφωθεί από τις ενέργειες των προηγούμενων χρηστών. Οι επισκέπτες μπορούσαν να κατεβάσουν τραγούδια συγκροτημάτων τα οποία δεν γνώριζαν, να τα ακούσουν και να αξιολογήσουν την ποιότητά τους. Στον έναν «κόσμο», οι επισκέπτες μπορούσαν να δουν πώς είχαν βαθμολογήσει τα τραγούδια οι προηγούμενοι επισκέπτες, ενώ στον άλλο όχι. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι, όταν οι βαθμολογίες ήταν ορατές, η αξιολόγηση του πρώτου ατόμου επηρέαζε ολόκληρη την πορεία βαθμολόγησης του συγκεκριμένου τραγουδιού. Με άλλα λόγια, οι μουσικές προτιμήσεις είναι μεταδοτικές. Μια μικρή αλλαγή στη σειρά των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, όταν ο κόσμος κάνει πολιτισμικές επιλογές, μπορεί να μετατρέψει ένα μέτριο τραγούδι σε επιτυχία ή έναν ασήμαντο τραγουδιστή- σε είδωλο.

Αυτό το πείραμα καταδεικνύει τη σημασία της εξάρτησης «από τη διαδρομή», η οποία προκύπτει όταν οι άνθρωποι λαμβάνουν αποφάσεις με ακολουθιακό τρόπο. Δεν υπάρχει καμία σωστή ή αληθινή αξία για τα συγκεκριμένα τραγούδια. Η αξία και η ποιότητα κάθε τραγουδιού εξαρτώνται από μια ιδιότυπη και ουσιαστικά τυχαία διαδικασία, η οποία σχετίζεται με μια συγκεκριμένη ακολουθία ατόμων που λαμβάνουν αποφάσεις. Λόγω της τάσης μας να θέλουμε ό,η θέλουν οι άλλοι και να βλέπουμε τις επιλογές των άλλων ως έναν αποτελεσματικό τρόπο κατανόησης του κόσμου, τα κοινωνικά μας δίκτυα μπορούν να μεγεθύνουν κάτι το οποίο ξεκινά ως μια τυχαία παραλλαγή. Και αυτές οι μικρές παραλλαγές μπορούν ορισμένες φορές να προκαλέσουν μεγάλες διαφορές στη δυνατότητά μας να συνεργαστούμε για την επίλυση προβλημάτων.

Η Γενιά του Εγώ

[Spinney Laura] Όταν ήταν παιδιά τους έλεγαν ότι είναι οι καλύτεροι. Σήμερα παίρνουν αντικαταθλιπτικά γιατί αισθάνονται ότι δεν ανταποκρίνονται στην εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Ποιoς φταίει;

Ο εγωκεντρισμός και οι υπερβολικά υψηλές προσδοκίες που χαρακτηρίζουν τη Γενιά του Εγώ ίσως έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης για τις δυσκολίες που συναντούν οι σημερινοί νέοι στις σχέσεις τους

Εδώ και μερικές δεκαετίες τα παιδιά του δυτικού κόσμου μεγαλώνουν με κανακέματα και επαίνους και διαρκείς τονωτικές ενέσεις του Εγώ τους σε μια καλών προθέσεων προσπάθεια ενίσχυσης της αυτοεκτίμησής τους. Πού οδήγησε αυτό; Στην εμφάνιση μιας γενιάς που αν και επισήμως ονομάζεται Γενιά Υ (ως διάδοχος της Γενιάς Χ), τώρα διεκδικεί τον καθόλου κολακευτικό τίτλο της «Γενιάς του Εγώ». Οι εκπρόσωποί της εμφανίζονται εγωκεντρικοί και νάρκισσοι, έχουν υπερτιμημένη άποψη για τον εαυτό τους και διακατέχονται από υπερβολικά υψηλές και έξω από τις δυνατότητές τους προσδοκίες, με αποτέλεσμα να «λυγίζουν» ευκολότερα κάτω από τις δυσκολίες της πραγματικής ζωής και να ρέπουν περισσότερο προς την κατάθλιψη. Το να σπεύσουμε να τους κατηγορήσουμε είναι εύκολο. Είναι όμως πολύ πιο εποικοδομητικό να κάνουμε μια γερή κριτική και να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που έχουμε υιοθετήσει ως «καλύτερο» για την ανατροφή των παιδιών μας. Οι ειδικοί έχουν ήδη μπει στη διαδικασία και οι προτάσεις τους είναι πραγματικά ενδιαφέρουσες.

«Τους νέους σήμερα συνεχίζουν να τους παραχαϊδεύουν για πολύ καιρό, ενώ θα έπρεπε πολύ νωρίτερα να έχουν αρχίσει να μαθαίνουν ότι δεν είναι τέλειοι». Αυτό ήταν το συμπέρασμα του HS, ενός μπλόγκερ που σχολίαζε ένα άρθρο των «New York Times» το οποίο οίκτιρε την κατάσταση της σημερινής νεολαίας. Το πρόβλημα με τα παιδιά, συνέχιζε, είναι ότι έχουν μια «παραφουσκωμένη» άποψη για τον εαυτό τους επειδή έχουν μεγαλώσει έτσι ώστε να πιστεύουν πως καθετί που κάνουν είναι αξιόλογο και σημαντικό. Δεν επρόκειτο για κάποιον γερογκρινιάρη αλλά για έναν νεαρό που έγραφε για την ίδια του τη γενιά, εκείνους που γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1980 και στο 2000 και έχουν ονομαστεί Γενιά Υ ή Γενιά του Εγώ.

Οπως καταλαβαίνει κανείς από το όνομά της, η Γενιά του Εγώ έχει προσελκύσει ήδη τα πυρά. Οι εκπρόσωποί της κατηγορούνται ότι είναι κακομαθημένοι, αλαζονικοί και νάρκισσοι, ότι έχουν μια αδικαιολόγητη αίσθηση πως δικαιωματικά όλα τους ανήκουν. Οι καθηγητές παραπονούνται ότι οι σημερινοί φοιτητές απαιτούν μόνιμη προσοχή. Οι εργοδότες δυσκολεύονται να καταπιούν τα υπερδιογκωμένα εγώ των νεαρών υπαλλήλων τους, ενώ οι ψυχοθεραπευτές λένε ότι βλέπουν μια νέα γενιά ασθενών οι οποίοι έχουν κατάθλιψη επειδή δεν μπορούν να φθάσουν στο ύψος των υπερβολικών προσδοκιών τους. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το φταίξιμο βρίσκεται στους γονείς, στους δασκάλους και στους άλλους ενηλίκους οι οποίοι υπερέβαλαν στο να μεγεθύνουν την άποψη που έχουν τα παιδιά για τον εαυτό τους από τα πρώτα τους χρόνια.

Οι κατηγορίες αυτές δεν βαρύνουν μόνο τη Γενιά Υ αλλά και μια ολόκληρη φιλοσοφία για την ανατροφή των παιδιών, η οποία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 και εξακολουθεί να ισχύει ακόμη. Αν είναι βάσιμες, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε την άποψη ότι η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των παιδιών είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίσουμε το ότι θα εκμεταλλευθούν στο έπακρο τις δυνατότητές τους. Τι λένε λοιπόν τα στοιχεία; Είναι η σημερινή νεολαία πραγματικά πιο εγωιστική από τις παλαιότερες γενιές; Αν είναι έτσι, αποτελεί αυτό πρόβλημα; Και αν η σύγχρονη δυτική κουλτούρα της οικοδόμησης αυτοεκτίμησης είναι ένοχη, τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό;

Παραφουσκωμένο Εγώ

Ενας από τους πλέον ένθερμους επικριτές της σημερινής νεολαίας είναι η Τζιν Τουένγκι, ψυχολόγος στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας και συγγραφέας τού «Generation Me». Για να βρούμε αποδεικτικά στοιχεία υπέρ του υπερδιογκωμένου Εγώ της Γενιάς Υ αρκεί, όπως λέει, να κοιτάξουμε την ετήσια μελέτη των αμερικανών πρωτοετών φοιτητών που περιλαμβάνει 9 εκατ. φοιτητές κολεγίου. Αποκαλύπτει ότι το 52% των συμμετεχόντων του 2009 θεωρούσε πως είχε επίπεδα κοινωνικής αυτοπεποίθησης υψηλότερα από εκείνα του μέσου γενικού πληθυσμού σε σχέση με το 30% των φοιτητών που δήλωνε το ίδιο στη μελέτη του 1966. Οι σημερινοί φοιτητές επίσης αξιολογούν τη νοητική τους αυτοπεποίθηση, τις δεξιότητές τους στο να μιλούν δημόσια καθώς και τις ηγετικές τους ικανότητες περίπου κατά 50% υψηλότερα από ό,τι οι ομόλογοί τους του 1966.

Η υπερβολική σημασία της αυτοεκτίμησης για τη Γενιά Υ σκιαγραφήθηκε σε ένα πείραμα το 2010. Μια ομάδα με επικεφαλής τον Μπραντ Μπούσμαν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο στο Κολόμπους διαπίστωσε ότι οι φοιτητές έδιναν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους - π.χ., το να πάρουν μεγαλύτερο βαθμό ή να δεχθούν μια φιλοφρόνηση - μεγαλύτερη αξία από ό,τι στις ανταμοιβές που κινητοποιούν την ανθρωπότητα από τις απαρχές της ύπαρξής της, όπως το να φάει κάποιος το αγαπημένο του φαγητό ή το να επιδοθεί σε σεξουαλική δραστηριότητα. Οι φοιτητές επίσης αξιολογούσαν αυτή την επιβράβευση υψηλότερα από το να κερδίσουν χρήματα, να πιουν αλκοόλ ή να δουν τον καλύτερό τους φίλο. Διερευνώντας περισσότερο οι επιστήμονες ζήτησαν από τους φοιτητές να αξιολογήσουν το πόσο ήθελαν καθεμιά από αυτές τις ανταμοιβές καθώς και την ευχαρίστηση που λάμβαναν από αυτές. Το να θέλει κάποιος κάτι περισσότερο από ό,τι του αρέσει θεωρείται ένδειξη εθισμού. Σε όλες τις περιπτώσεις η ανταμοιβή «τούς άρεσε» περισσότερο από ό,τι «την ήθελαν», αλλά η διαφορά ανάμεσα στα δύο ήταν μικρότερη σε ανταμοιβές που πρόσφεραν ενίσχυση της αυτοπεποίθησης.

Γεγονός ή προκατάληψη;

Η εικόνα δεν είναι ωστόσο τόσο απλή. Ο Μαρκ Λίρι, κοινωνικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ του Ντάραμ της Βόρειας Καρολίνας, προειδοποιεί ότι τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν είναι τόσο ελιτίστικα όσο ήταν τη δεκαετία του 1960 και άρα το δημογραφικό προφίλ των φοιτητών έχει αλλάξει καθιστώντας τις παλαιότερες και τις σημερινές ομάδες φοιτητών μη απόλυτα συγκρίσιμες. «Δεν γνωρίζουμε αν αυτή είναι μια πραγματική αλλαγή ή αν έχει να κάνει με μια αλλαγή των ανθρώπων που εξετάζονται» λέει.

Πράγματι, η Κάλι Τρεζνιέφσκι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις ανέλυσε μια μελέτη 400.000 μαθητών γυμνασίου που διεξάγεται τα τελευταία 30 χρόνια, από το 1976, και δεν βρήκε στοιχεία για αύξηση του εγωισμού σε αυτή την ελαφρώς νεαρότερη ομάδα. «Οι βαθμολογίες στην αυτοεκτίμησση δεν έχουν αλλάξει καθόλου» λέει. Υποπτεύεται ότι ορισμένοι ψυχολόγοι, κυρίως μιας μεγαλύτερης ηλικίας, διακατέχονται από μια πανάρχαια προκατάληψη. «Επικρίνουμε την επόμενη γενιά. Αυτό ακριβώς κάνουμε» τονίζει. Είναι πιθανόν, υποστηρίζει, όλοι και όχι μόνο η Γενιά Υ, να έχουμε σταδιακά γίνει πιο εγωκεντρικοί - καθώς όμως τα στοιχεία είναι περιορισμένα στις άλλες ηλικιακές ομάδες, είναι δύσκολο να εξετάσει αυτή την ιδέα της.

Η «Γενναιόδωρη Γενιά»;

Ακόμη πιο επιφυλακτικός είναι ο Τζέφρι Αρνέτ, ψυχολόγος ο οποίος μελετά την εφηβεία στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ της Μασαχουσέτης. Επισημαίνει ότι σήμερα οι νέοι προσφέρουν εθελοντική δουλειά σε φιλανθρωπικά έργα σε μεγαλύτερους αριθμούς από ποτέ και ότι ενδιαφέρονται περισσότερο για τις κοινωνικές ανισότητες από ό,τι ενδιαφέρονταν οι γονείς τους. Φθάνει μάλιστα ως το σημείο να ονομάζει τη Γενιά Υ «Γενναιόδωρη Γενιά».

Παρ' όλα αυτά, οι περισσότεροι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι έχει σημειωθεί μια πραγματική αύξηση της αυτοεκτίμησης - τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το φαινόμενο έχει μελετηθεί περισσότερο. Το ερώτημα του αν αυτό αποτελεί πρόβλημα παραμένει ανοιχτό. Οταν ο αμερικανός ψυχολόγος Γουίλιαμ Τζέιμς επινόησε τον όρο «αυτοεκτίμηση» τη δεκαετία του 1890, τον είχε προσδιορίσει ως τον λόγο των επιτυχιών ενός ατόμου προς τις «φιλοδοξίες» ή τους στόχους του. Με άλλα λόγια, η αυτοεκτίμηση είναι ένα υποκειμενικό μέτρο της αξίας του καθενός που αυξάνεται καθώς επιτυγχάνει τους στόχους του. Αυτό ταιριάζει με τον ορισμό που δίνει το λεξικό: «Ο σεβασμός ή η ευνοϊκή άποψη κάποιου για τον εαυτό του». Τι το κακό μπορεί να υπάρχει σε αυτό;

Ματαιοδοξία και ναρκισσισμός

Στις ημέρες μας, παρ' όλα αυτά, η αυτοεκτίμηση έχει αποκτήσει ένα δεύτερο νόημα: «Μια αδικαιολόγητα καλή γνώμη κάποιου για τον εαυτό του, ματαιοδοξία». Αυτός είναι ο ορισμός που ταιριάζει καλύτερα στη Γενιά Υ, σύμφωνα με την κυρία Τουένγκι. Και αυτή είναι η πηγή του προβλήματος. Κατ' αρχάς, τα παραφουσκωμένα εγώ δημιουργούν σε πολλά νεαρά άτομα μη ρεαλιστικές προσδοκίες και η ανικανότητά τους να τις εκπληρώσουν μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη. Δεν είναι σύμπτωση, λέει, ότι το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών στην Ατλάντα της Τζόρτζια ανέφερε τον περασμένο Οκτώβριο πως ένας στους εννέα Αμερικανούς άνω των 12 ετών παίρνει αυτή τη στιγμή αντικαταθλιπτικά - αριθμός τετραπλάσιος από το αντίστοιχο ποσοστό στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Η κυρία Τουένγκι βλέπει ένα άλλο δείγμα επικίνδυνα διογκωμένης αυτοεκτίμησης στα αυξανόμενα επίπεδα του ναρκισσισμού. Διαπίστωσε ότι διπλάσιοι φοιτητές είχαν υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού το 2006 σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Οι νάρκισσοι τείνουν να μην ανέχονται την κριτική και έχουν ροπή προς την εξαπάτηση και την επιθετικότητα. «Αυτοί είναι οι άνθρωποι που έρχονται στο γραφείο σου και κάνουν ολόκληρο καβγά για έναν βαθμό» λέει. Επίσης ανησυχούν περισσότερο για την εξωτερική τους εμφάνιση και, όπως τονίζει, οι Αμερικανοί καταφεύγουν στην πλαστική χειρουργική σε μεγαλύτερους αριθμούς από ποτέ. Στο τελευταίο της βιβλίο, «The Narcissism Epidemic», το οποίο έχει γράψει μαζί με τον Γ. Κιθ Κάμπελ (Free Press, 2009), αφηγείται ανέκδοτα για ανθρώπους που προσέλαβαν δήθεν παπαράτσι για να δημιουργήσουν την εντύπωση ότι είναι διάσημοι ή αγόρασαν τεράστια σπίτια με δάνεια ως απόδειξη του αμερικανικού παραφουσκωμένου εγώ.

Εγώ και στη... μουσική

«Το έχουμε παρακάνει με τον ατομισμό» λέει η κυρία Τουένγκι και αυτό αντανακλάται και στην ποπ κουλτούρα. Μαζί με τον ψυχολόγο Νέιθαν Ντε Βαλ και άλλους ερευνητές κατέγραψαν μια αύξηση της χρήσης της λέξης «εγώ» στους στίχους των αμερικανικών ποπ επιτυχιών από το 1980 ως το 2007. Ταυτοχρόνως η συχνότητα λέξεων που σχετίζονται με άλλους ανθρώπους, με την κοινωνική αλληλεπίδραση και τα θετικά συναισθήματα έχει μειωθεί. Η κυρία Τουένγκι θεωρεί υπεύθυνους τέσσερις παράγοντες: τις αλλαγές στη συμπεριφορά των γονέων, τη λατρεία της διασημότητας, το Διαδίκτυο και τον εύκολο δανεισμό. «Ολοι αυτοί οι παράγοντες επιτρέπουν στους ανθρώπους να έχουν μια διογκωμένη αίσθηση του εαυτού τους, στην οποία το φαίνεσθαι της επίδοσης είναι πιο σημαντικό από αυτή καθαυτή την επίδοση» λέει.

Αλλοι κατηγορούν το κίνημα της αυτοεκτίμησης που ξεκίνησε στην Καλιφόρνια τη δεκαετία του 1980. Δυστυχώς, λέει ο κ. Λίρι, το κίνημα γεννήθηκε από μια παρανόηση. Μελέτες είχαν δείξει έναν συσχετισμό ανάμεσα στην υψηλή αυτοεκτίμηση και στις θετικές εξελίξεις στη ζωή. «Ο κόσμος βιάστηκε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αυτοεκτίμηση ήταν η αιτία αυτών των άλλων πραγμάτων αλλά δεν είναι» λέει. Υστερα από τρεις δεκαετίες και πολλά προγράμματα ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης επικρατεί η άποψη ότι ο καλύτερος τρόπος να αναθρέψει κάποιος τα παιδιά του είναι να οικοδομήσει την αυτοεκτίμησή τους μέσα από συνεχείς επαίνους και θετικές αναδράσεις. Τα στοιχεία είναι όμως είναι ασαφή, στην καλύτερη περίπτωση.

Μειωμένη αντοχή στις δυσκολίες

Το 2003 μια ομάδα με επικεφαλής τον Ρόι Μπαουμάιστερ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Φλόριδας στο Ταλαχάσι διεξήγαγε μια μετα-ανάλυση των προηγούμενων ερευνών. Η εικόνα που αναδείχθηκε ήταν σύνθετη. Διαπίστωσαν ότι η υψηλή αυτοεκτίμηση σχετιζόταν γενικά με πιο χαρούμενη διάθεση και ανάληψη πρωτοβουλίας, ενώ η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδεόταν με κατάθλιψη. Παρ' όλα αυτά, αντίθετα με το αναμενόμενο, τα άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση καταθλίβονταν περισσότερο σε στιγμές στρες, ενώ εκείνα που είχαν χαμηλή αυτοεκτίμηση έδειχναν μεγαλύτερη αντοχή όταν έρχονταν αντιμέτωπα με τα σκαμπανεβάσματα της ζωής. Φάνηκε επίσης ότι η προσπάθεια ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των μαθητών δεν βελτίωνε τις επιδόσεις τους στα μαθήματα και μπορούσε μερικές φορές να είναι αντιπαραγωγική. Η υψηλή αυτοεκτίμηση φάνηκε να προστατεύει τα κορίτσια από τα νταηλίκια, δεν εμπόδιζε όμως τα παιδιά να καπνίσουν, να πιουν, να πάρουν ναρκωτικά ή να κάνουν σεξ - αντιθέτως, τα ωθούσε στο να δοκιμάσουν αυτά τα πράγματα. Οι καλές επιδόσεις στην εργασία σχετίζονταν μερικές φορές με την υψηλή αυτοεκτίμηση, ο συσχετισμός όμως ήταν ευμετάβλητος και η σχέση της αιτιότητας ασαφής. Η αυτοεκτίμηση δεν μπορούσε να προβλέψει ούτε την ποιότητα ούτε τη διάρκεια των σχέσεων. Η γενική εικόνα ήταν τόσο συγκεχυμένη ώστε ο κ. Μπαουμάιστερ και η ομάδα του θεώρησαν ότι δεν μπορούν να εγκρίνουν προγράμματα για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης.

Σήμερα οι ψυχολόγοι συμφωνούν στο ότι η υψηλή αυτοεκτίμηση αποτελεί συχνότερα τη συνέπεια θετικών γεγονότων στη ζωή παρά την αιτία τους - ένα μήνυμα το οποίο ακόμη δεν έχει περάσει σε γονείς και δασκάλους. Ο κ. Λίρι φθάνει ως το σημείο να διαβεβαιώνει ότι η αυτοεκτίμηση που ενισχύεται με τεχνητό τρόπο, χωρίς αναφορά σε επιτεύγματα, δεν έχει καμία εγγενή αξία. Εν τω μεταξύ ο εκπαιδευτικός ψυχολόγος Χέρμπερτ Μαρς του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης υποστηρίζει ότι θα πρέπει να σκεφτόμαστε την αυτοεκτίμηση ως ένα τμήμα της ευρύτερης έννοιας ενός πράγματος που ονομάζεται αυτοαντίληψη και το οποίο περιλαμβάνει επίσης τις απόψεις που έχει κάποιος για την εθνοτική και μορφωτική του ταυτότητα, καθώς και για το φύλο του. Πιστεύει ότι η καλή αυτοαντίληψη και η υψηλή εκπαιδευτική απόδοση αποτελούν την αιτία και το αποτέλεσμα η μια της άλλης. «Αυτό είναι που κάνει τόσο δύσκολη τη δουλειά των δασκάλων» λέει. «Δεν πρέπει μόνο να διδάξουν δεξιότητες, πρέπει επίσης να οικοδομήσουν την πίστη των παιδιών στον εαυτό τους και μετά να συνδέσουν αυτά τα δύο».

Πιο σημαντικός ο αυτοέλεγχος

Ο κ. Μπαουμάιστερ υποστηρίζει ότι, αντί να «χτίζουμε» το εγώ των παιδιών, θα πρέπει να οικοδομήσουμε τον αυτοέλεγχό τους. Στο καινούργιο βιβλίο του «Willpower: Rediscovering Our Greatest Strength» (Allen Lane, 2012) παρουσιάζει στοιχεία υπέρ του ότι η δύναμη της θέλησης και όχι η αυτοεκτίμηση είναι το απαραίτητο συστατικό για μια επιτυχημένη ζωή. Υποστηρίζει ότι τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους και να επιμένουν σε δύσκολα έργα ώστε να μπορέσουν να επιτύχουν τους στόχους τους, κάτι το οποίο θα ενισχύσει με φυσικό τρόπο την αυτοεκτίμησή τους. Οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της αυτοπειθαρχίας ενθαρρύνοντας τα παιδιά να αποκτήσουν καλές συνήθειες. Και αντί να τους παρέχουν διαρκή και επομένως ανούσιο έπαινο, θα πρέπει να ενθαρρύνουν τα πραγματικά επιτεύγματα. Αν η προσέγγιση του κ. Μπαουμάιστερ φαίνεται υπερβολικά αυστηρή, ο κ. Λίρι είναι πιο πραγματιστής. Το μήνυμα που θα πρέπει να στέλνουν οι γονείς στα παιδιά τους, λέει, είναι ότι τα αγαπούν ακόμη και αν δεν είναι τέλεια και ότι μπορούν να βελτιωθούν. «Δώστε τους ειλικρινή πληροφόρηση» επισημαίνει. «Και πάνω από όλα, μη λέτε στο παιδί σας ότι είναι το καλύτερο παιδί του κόσμου γιατί κανένα δεν είναι».

Στροφή προς τους άλλους

Η υπερβολική αυτοεκτίμηση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, το ίδιο όμως ισχύει και για τη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Στην εφηβεία τα παιδιά γίνονται ευάλωτα καθώς ο «συμπαγής» εγωκεντρισμός που έχουν στα πρώτα τους χρόνια αρχίζει γρήγορα να αποκτά ρωγμές. Στα κορίτσια η πτώση της αυτοεκτίμησης είναι μεγαλύτερη από ό,τι στα αγόρια, και στα δυο φύλα όμως η αλλαγή είναι μόνιμη. Επίσης σε αυτές τις ηλικίες η αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι υψηλή αλλά ταυτόχρονα ασταθής, να καταποντίζεται με την πρώτη κριτική.

Οι γονείς φυσικά θέλουν να προστατεύσουν το παιδί τους σε αυτή την κρίσιμη ηλικία, όμως το να το στολίζουν με αβάσιμους επαίνους δεν είναι η λύση. Μια καλύτερη τακτική είναι να ενθαρρύνουν τα παιδιά να σκέφτονται τους άλλους. Μια από τις πολλές μελέτες που δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση έγινε από την Τζένιφερ Κρόκερ και την Εϊμι Κανεβέλο του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο στο Κολόμπους, σε περίπου 200 ζεύγη φοιτητών. Διαπίστωσαν ότι όσοι προσπάθησαν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους βάζοντας τον ή την συγκάτοικό τους να τους αναγνωρίσει τα καλά σημεία τους απέτυχαν: τόσο η αυτοεκτίμηση των ίδιων όσο και η γνώμη των συγκατοίκων τους για εκείνους μειώθηκαν μέσα στους τρεις μήνες που διήρκεσε το πείραμα. «Εκείνο που πραγματικά λειτούργησε ήταν το να δείχνουν έμπρακτα ότι ενδιαφέρονται πραγματικά για τον συγκάτοικό τους» λέει η κυρία Κρόκερ.

9 κρίσιμα ερωτήματα για τον ανθρώπινο εγκέφαλο

(Βήμα Science) Η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και η ταυτότητα της συνείδησης επιφυλάσσουν στην επιστήμη πολλές ακόμη εκπλήξεις. Τα πρόσφατα ανατρεπτικά ευρήματα μας δίνουν ωστόσο μια «γαργαλιστική» πρόγευση. Τώρα ξέρουμε ότι οι νευρώνες αναγεννώνται, είδαμε τις αναμνήσεις να δημιουργούνται και μάθαμε ότι δεν είναι το μέγεθος που κάνει έναν εγκέφαλο εξυπνότερο...

1. Από τι είναι φτιαγμένες οι αναμνήσεις; (Εmma Young)

Οι αναμνήσεις είναι το βασικό υλικό της σκέψης. Συμβουλευόμαστε τα αποθέματα γνώσης μας κάθε φορά που εκτελούμε μια εργασία, που επικοινωνούμε μέσω της ομιλίας ή που σχηματοποιούμε ακόμη και τις πιο απλές έννοιες. Παρ΄ όλα αυτά η «υλική» μορφή τους αποτελεί μυστήριο. Ποιες μεταβολές συντελούνται στον εγκέφαλο όταν μια νέα ανάμνηση κωδικοποιείται;

Ενα πράγμα το οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο σχηματισμός των αναμνήσεων έχει σχέση με την ενίσχυση των συνάψεων που συνδέουν τα νευρωνικά κύτταρα. Μελετώντας θαλάσσια σαλιγκάρια, τα οποία έχουν ένα σχετικά απλό νευρικό σύστημα, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κέλσι Μάρτιν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες παρακολούθησε πέρυσι για πρώτη φορά αναμνήσεις να σχηματίζονται, με τη μορφή νέων πρωτεϊνών που εμφανίζονται στις συνάψεις.

Πού όμως αποθηκεύεται μια γνώση μέσα στον πολύπλοκο εγκέφαλο των θηλαστικών; Οι βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις, όπως ένας αριθμός τηλεφώνου που θα χρησιμοποιήσουμε σύντομα, φαίνονται να αποθηκεύονται στον ιππόκαμπο, μια δομή με δύο συμμετρικά τμήματα χωμένα βαθιά μέσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το 2008 η Κόρτνεϊ Μίλερ και ο Ντέιβιντ Σουέτ του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα κατέγραψαν σε ποντικούς την ακόλουθη διαδικασία. Κατά την πρώτη ώρα αφότου συντελούνταν ένα αξιομνημόνευτο γεγονός, σημειώνονταν στο DΝΑ των νευρώνων του ιππόκαμπου μεταβολές οι οποίες άλλαζαν τις παραγόμενες πρωτεΐνες. Κατά την επόμενη εβδομάδα παρόμοιες μεταβολές σημειώνονταν στα γονίδια νευρώνων του φλοιού. Αυτές οι δεύτερες μεταβολές φαίνονταν να είναι μόνιμες, υποδηλώνοντας ότι εκεί αποθηκεύονται οι μακροπρόθεσμες αναμνήσεις. Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι είδαν βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις να σχηματίζονται στον ιππόκαμπο και στη συνέχεια να γίνονται μακροπρόθεσμες στον φλοιό.

Ο εγκέφαλος δίνει περισσότερη προσοχή στα πράγματα που μας τρομάζουν, εφόσον η ανάμνησή τους μπορεί πολλές φορές να μας σώσει τη ζωή. Είναι γνωστό ότι μια δομή που βρίσκεται δίπλα στον ιππόκαμπο, η αμυγδαλή, παίζει κάποιο ρόλο στη χάραξη αυτού του ανεξίτηλου σημαδιού. Πέρυσι μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τη Σίνα Τζόσελιν του Νοσοκομείου Παίδων του Τορόντο, πέτυχε να σβήσει την ανάμνηση ενός τρομακτικού θορύβου σε ποντικούς νεκρώνοντας τους νευρώνες της αμυγδαλής, που οι συνάψεις τους είχαν ενισχυθεί μετά την έκθεση σε αυτόν τον θόρυβο. Ηταν η πρώτη φορά που μια συγκεκριμένη ανάμνηση ανιχνεύτηκε στα νευρωνικά κύτταρα που την είχαν κωδικοποιήσει.

Απέχουμε όμως ακόμη πολύ από το να δούμε μια ανάμνηση να σχηματίζεται στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου.

2. Μπορούμε να αναπλάσουμε τον εγκέφαλο; (James Mitchell Crow)

Εχετε γεννηθεί με όλα τα εγκεφαλικά κύτταρα που θα έχετε για όσο θα ζείτε, έτσι λέει η θεωρία.

Τέρμα όμως οι θεωρίες. Στη δεκαετία του 1990 τα δόγματα ανατράπηκαν με την ανακάλυψη ότι τα θηλαστικά, περιλαμβανομένων των ανθρώπων, δημιουργούν καινούργιους νευρώνες κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στους ανθρώπους αυτή η «νευρωνογένεση» έχει παρατηρηθεί σε δύο σημεία: οι νευρώνες που δημιουργούνται στον οσφρητικό βολβό φαίνονται να εμπλέκονται στην εκμάθηση νέων οσμών, ενώ εκείνοι που δημιουργούνται στον ιππόκαμπο συνδέονται με τη μάθηση και τη μνήμη.

Η ανακάλυψη ότι νέοι νευρώνες μπορούν να ενσωματωθούν στον ενήλικο εγκέφαλο εγείρει ενδιαφέρουσες δυνατότητες: θα μπορούσε αυτή η διαδικασία να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ασθενειών του εγκεφάλου όπως η νόσος του Πάρκινσον ή του Αλτσχάιμερ;

Το ζητούμενο θα είναι να επιτευχθεί η αντικατάσταση των κυττάρων που νοσούν με ακριβώς τους κατάλληλους νευρώνες, λέει ο Τζεφ Μάκλις, ο οποίος μελετά τη νευρωνογένεση στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το ανθρώπινο νευρικό σύστημα αποτελείται από 10.000 διαφορετικά είδη νευρώνων. Αυτή η τεράστια πολυπλοκότητα σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς απλώς να αντικαταστήσει ένα παλιό κύτταρο με οποιοδήποτε νέο κύτταρο παράγεται από τη φυσική νευρωνογένεση. Ωστόσο ίσως υπάρχουν τρόποι να αναπτυχθούν νευρώνες κατά παραγγελία.

Ο Ολε Λίντβαλ του Πανεπιστημίου του Λουντ της Σουηδίας έχει δείξει τι μπορεί να είναι δυνατό. Πήρε νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη από έμβρυα τα οποία είχαν προκύψει από άμβλωση, τους μεταμόσχευσε στον εγκέφαλο ανθρώπων οι οποίοι έπασχαν από τη νόσο του Πάρκινσον και έδειξε ότι οι νέοι νευρώνες μπορούν να βελτιώσουν την εγκεφαλική λειτουργία, αν και η θεραπεία δεν λειτουργεί για όλους. Ο κ. Λίντβαλ διερευνά τώρα τρόπους για να κατασκευάσει αυτούς τους εξειδικευμένους νευρώνες από εμβρυακά βλαστικά κύτταρα ή από βλαστικά κύτταρα που έχουν προκύψει από τον αναπρογραμματισμό ενήλικων δερματικών κυττάρων.

Ο κ. Μάκλις έχει επίσης διαπιστώσει ότι ακόμη και σε σημεία του εγκεφάλου όπου δεν παρατηρείται νευρωνογένεση υπάρχουν μικροί αριθμοί «κυττάρων-γεννητόρων», οι οποίοι έχουν απομείνει από την ανάπτυξη του εγκεφάλου στο στάδιο της μήτρας. Δεν πρόκειται για πραγματικά βλαστικά κύτταρα, αλλά έχουν κάποιες ικανότητες νευρωνογένεσης.

Ο ερευνητής έχει δείξει ότι, τουλάχιστον σε ζώα, οι γεννήτορες αυτοί μπορούν να ρυθμιστούν έτσι ώστε να σχηματίσουν λειτουργικούς νευρώνες. Σε πειράματα σε ποντικούς έχει ανακαλύψει χημικές εντολές οι οποίες μπορούν να ρυθμίσουν αυτούς τους γεννήτορες ώστε να μετατραπούν σε κινητικούς νευρώνες τα κύτταρα τα οποία βλάπτονται από τις νόσους των κινητικών νευρώνων (ΜΝD).

«Είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος ως προς τη ρύθμιση της νευρωνογένεσης σε φυσιολογικά μη νευρωνογονικά σημεία του εγκεφάλου» δηλώνει ο κ. Μάκλις. «Το νευρικό σύστημα όμως έχει κατασκευαστεί με μεγάλη ακρίβεια και θα πρέπει και εμείς να το ανακατασκευάσουμε με την ίδια ακρίβεια».

3. Τι είναι οι νευρώνες -καθρέφτες; (Helen Thomson)

Ο ύπνος εθεωρείτο ως τώρα μία από τις δύο βασικές μορφές της ανθρώπινης συνείδησης. Η επιστήμη όμως αρχίζει σιγά σιγά να ανακαλύπτει και άλλες «Οταν χαμογελάς ολόκληρος ο κόσμος χαμογελάει μαζί σου» τραγουδούσε ο Λούις Αρμστρονγκ. Θα αναφερόταν μάλλον σε αυτό που ορισμένοι θεωρούν μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της νευροεπιστήμης: τους νευρώνες καθρέφτες.

Τα κύτταρα αυτά εντοπίστηκαν στους μακάκους στη δεκαετία του 1990, όταν οι ερευνητές κατέγραφαν με ηλεκτρόδια τις διεργασίες του εγκεφάλου των ζώων την ώρα που αυτά εκτελούσαν διάφορες εργασίες. Ενώ πολλοί νευρώνες δραστηριοποιούνταν όταν τα ζώα εκτελούσαν μια ενέργεια, ένα υποσύνολο νευρώνων δραστηριοποιούνταν επίσης όταν τα ζώα έβλεπαν κάποι ον από τους ερευνητές να εκτελεί την ίδια ενέργεια. Διαφορετικές ομάδες νευρώνων καθρεφτών δραστηριοποιούνταν για διαφορετικές ενέργειες.

Οι νευροεπιστήμονες υπέθεσαν ότι στους ανθρώπους οι νευρώνες καθρέφτες ενδεχομένως αντιπροσωπεύουν τη νευρωνική βάση της ταύτισης. Θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στη μίμηση και στη μάθηση και ίσως και στην κτήση της γλώσσας.

Ο εντοπισμός νευρώνων καθρεφτών στους ανθρώπους ήταν δύσκολος, οι λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες έδειξαν όμως ότι ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου- οι οποίες ονομάστηκαν «συστήματα καθρέφτες»- «φωτίζονται» όταν εκτελούμε και όταν παρακολουθούμε την ίδια ενέργεια. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που παρουσιάζουν μεγαλύτερη δραστηριότητα στα συστήματα καθρέφτες φαίνονται να είναι καλύτεροι στην κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Αντιστρόφως, η μικρότερη δραστηριότητα στα συστήματα καθρέφτες έχει συνδεθεί με τον αυτισμό και επίσης με την ψυχοπάθεια- διαφορετικές παθήσεις που όμως διακρίνονται αμφότερες για τα χαμηλά επίπεδα ταύτισης. Η ομάδα της Νίνα Μπάιν του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ της Ολλανδίας πρόσφατα ανίχνευσε μηχανισμούς αναστολής οι οποίοι δίνουν ενδείξεις για το πώς μπορούμε νοητικά να μιμηθούμε μια ενέργεια χωρίς στην πραγματικότητα να την εκτελούμε.

Παρ΄ όλα αυτά ορισμένοι ερευνητές αμφιβάλλουν αν τα συστήματα καθρέφτες μπορούν να αναλάβουν αποκλειστικά την ευθύνη για την ταύτιση. «Η κατανόηση των πράξεων κάποιου άλλου και η ταύτιση αποτελούν τεράστια γνωσιακά επιτεύγματα» λέει η Σεσίλια Χέιζ, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Το να λέμε ότι υπάρχει ένα ξεχωριστό νευρωνικό σύστημα που ευθύνεται για αυτές δεν είναι λογικό».

Ο Μάρκο Ιακομπόνι, νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες, υποστηρίζει ότι έχει δει σε ανθρώπους μεμονωμένα εγκεφαλικά κύτταρα να συμπεριφέρονται σαν νευρώνες καθρέφτες. Εκανε αυτές τις παρατηρήσεις όταν κάποιος επιληπτικός υποβαλλόταν σε διερευνητική χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο προκειμένου να διαπιστωθεί η αιτία της επιληψίας του. Τα αποτελέσματα των ερευνών του δημοσιεύτηκαν τον περασμένο Απρίλιο στο έντυπο «Current Βiology».

4. Με πόσους τρόπους μπορούμε να έχουμε συνείδηση; (Linda Geddes)

Εγώ. Ποιος είμαι ;

''Το Εγώ είναι η χειρότερη απάτη δημιουργίας αυτοπεποίθησης που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε, να φανταστούμε ...γιατί δεν το βλέπουμε. Και η μοναδική μεγαλύτερη απάτη είναι το "Είμαι εσύ".... Το θέμα είναι ότι το Εγώ κρύβεται στο τελευταίο μέρος που θα έψαχνες ...μέσα σου. Μασκαρεύει τις σκέψεις του ως δικές σου. Τα συναισθήματα του επίσης. Νομίζεις ότι είσαι εσύ.... Η ανάγκη προστασίας του Εγώ του ανθρώπου δεν γνωρίζει όρια. Λένε ψέματα, κλέβουν, σκοτώνουν. Κάνουν ό,τι χρειαστεί για να μην πληγωθεί το Εγώ τους.... Δεν ξέρουν ότι είναι φυλακισμένοι. Δεν ξέρουν ότι υπάρχει Εγώ.... Ο νους δύσκολα αποδέχεται ότι υπάρχει κάτι πέρα από αυτό. Κάτι πιο ικανό να διακρίνει την αλήθεια εντός της αλήθειας..... Στη θρησκεία, το Εγώ φανερώνεται ως ο διάβολος. Φυσικά, κανείς δεν συνειδητοποιεί πόσο έξυπνο είναι το Εγώ, καθώς δημιούργησε το διάβολο για να κατηγορείται κάποιος άλλος..... Δημιουργώντας ένα φανταστικό εχθρό, δημιουργούμε έναν απτό εχθρό. Είναι κίνδυνος για το Εγώ, εκτός από παράγοντας γέννησής του..... Δεν υπάρχει εξωτερικός εχθρός, ό,τι κι αν λέει η φωνή μέσα μας. Κάθε αντίληψη εχθρού είναι προβολή του Εγώ ως εχθρού.... Στην πραγματικότητα, οι εξωτερικού εχθροί μας είναι δημιουργήματά μας.... Ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι η ίδια μας η αντίληψη, η άγνοιά μας, το Εγώ μας.''

Τζων Λοκ: Η ανησυχία καθορίζει τη θέληση

31. Επιστρέφοντας λοιπόν στην ερευνά μας, θέτουμε το ερώτημα: Τι καθορίζει τη θέληση μας κατά το πράττειν; Μετά από επανεξέταση του ζητήματος , είμαι σε θέση να υποθέσω ότι η θέληση δεν καθορίζεται, όπως γενικώς θεωρείται, από το μέγιστο αγαθό στο οποίο αποβλέπει κανείς μελλοντικά, αλλά μάλλον από μια (και δη την πλέον επείγουσα τις περισσότερες φορές) ανησυχία, από την οποία κυριαρχείται κανείς σε παρόντα χρόνο. Αυτη η ανησυχία είναι που καθορίζει αποτελεσματικά τη θέληση και μας θέτει στην τροχιά των τελούμενων από μας πράξεων. Αυτη την ανησυχία μπορούμε να την ονομάσουμε επιθυμία πρόκειται για την ανησυχία, την οποία προ καλεί στο νου η έλλειψη ενός αγαθού.

[...]

35. Η άποψη ότι το αγαθό, το μέγιστο αγαθό, καθορίζει τη θέληση φαίνεται ν’ αποτελεί τόσο καθιερωμένο και κατασταλαγμένο κανόνα, που συγκεντρώνει τη γενική συναίνεση όλων των ανθρώπων, ώστε δεν είναι καθόλου απορίας άξιον το γεγονός ότι το εξέλαβα κι εγώ ως δεδομένο όταν πρώτο-δημοσίευσα τις σκέψεις μου επί του ζητήματος. Φαντάζομαι δε ότι οι περισσότεροι θα μου συγχωρήσουν ευκολότερα την παράλειψη μου εκείνη μάλλον παρά το σημερινό μου εγχείρημα να απομακρυνθώ από μια τόσο διαδεδομένη γνώμη. Είμαι όμως υποχρεωμένος, μετά από αυστηρότερη έρευνα, να συμπεράνω ότι το αγαθό, το μέγιστο αγαθό, ακόμη κι αν γίνει κατανοητό και παραδεκτό ως τέτοιο, δεν καθορίζει τη θέληση μας παρά μόνο από τη στιγμή που η έλλειψη του θα προκαλέσει την ανησυχία μας, κάνοντάς το επιθυμητό. Όσο κι αν πείσετε έναν άνθρωπο ότι η αφθονία πλεονεκτεί έναντι της φτώχειας, όσο κι αν τον κάνετε να διαπιστώσει και να εμπεδώσει το γεγονός ότι οι όμορφες απολαύσεις της ζωής είναι καλύτερες από την άθλια μιζέρια, εντούτοις, ενόσω ο άνθρωπος αυτός είναι ευχαριστημένος με τη φτώχεια και δεν βρίσκει τίποτε σ’ αυτήν που να του προκαλεί ανησυχία, δεν πρόκειται να προβεί σε καμία κίνηση, η θέληση του δεν θα προσανατολιστεί ποτέ σε κάποια πράξη, η οποία θα τον έβγαζε από την κατάσταση όπου βρίσκεται. Όσο κι αν έχει πειστεί κάποιος για τα πλεονεκτήματα της αρετής, ότι δηλαδή αυτή είναι αναγκαία σ’ έναν άνθρωπο με υψηλούς στόχους σ’ αυτό τον κόσμο η προσβλέπει στον μελλοντικό κόσμο ως τροφή ζωής  εντούτοις, μέχρι να φτάσει εκείνος να πεινά και να διψά για την ηθική ακεραιότητα, μέχρι να αισθανθεί ανήσυχος από την έλλειψη της, η θέληση του δεν θα τον προσανατολίσει σε καμία πράξη επιζήτησης αυτού του, ομολογουμένως, μέγιστου αγαθού. Οποιαδήποτε άλλη ανησυχία αισθάνεται όμως, θα οδηγήσει τη θέληση του σε άλλες πράξεις.

[...]

38. Αν η θέληση καθοριζόταν απλώς από το κατά πόσο το αγαθό παρουσιάζεται θεωρητικά στη διάνοιά μας ως μεγαλύτερο η μικρότερο (αυτη είναι η κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε απόν αγαθό' κι αυτη είναι κατά την ισχύουσα άποψη προς την οποία κινείται και από την οποία εκπορεύεται η θέληση), τότε δεν βλέπω πώς θα ηταν ποτέ δυνατόν να χωριστεί το αγαθό από τις άπειρες και αιώνιες χαρές των ουρανίων, άπαξ και οι τελευταίες προτάθηκαν και θεωρήθηκαν δυνατές. Διότι κάθε απόν αγαθό θεωρείται ότι καθορίζει τη θέληση, εφόσον της προταθεί και τεθεί υπόψη της• κι εκείνη μας θέτει σε δράση, έστω κι αν το αγαθό είναι απλώς δυνατό και όχι απολύτως εξασφαλισμένο οπότε είναι αναπόφευκτο το συμπέρασμα ότι το απεί ρως μεγαλύτερο δυνατό αγαθό θα έπρεπε κανονικά και μόνιμα να καθορίζει τη θέληση σε όλες τις διαδοχικές πράξεις, τις οποίες αυτη διατάσσει και τότε θα έπρεπε να πορευόμαστε σταθερά και αδιάκοπα προς τους ουρανούς. Αυτη θα ηταν η κατάσταση του νου και η κανονική τάση της θέλησης καθ’ όλες τις αποφάσεις της, αν αυτη καθοριζόταν από εκείνο το οποίο θεωρούμε και στο οποίο αποβλέπουμε ως το μέγιστο αγαθό. Στην εμπειρία όμως οποιοσδήποτε είναι σε θέση να δει ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι.

[...]

41. Αν τεθεί ακολούθως το ερώτημα “τι είναι εκείνο που κινεί τη θέληση”, απαντώ: η ευτυχία και μόνο. Ευτυχία και δυστυχία είναι τα ονόματα δύο άκρων, των οποίων όμως δεν γνωρίζουμε τα ακροτατα όρια, αφού πρόκειται για πράγματα που το μάτι δεν έχει δει, το αυτί δεν έχει ακούσει και η καρδιά του ανθρώπου δεν έχει συλλάβει. Έχουμε όμως πολύ ζωντανές εντυπώσεις για ορισμένους βαθμούς αμφότερων αυτών των καταστάσεων εντυπώσεις που δημιουργηθηκαν αφενός από διάφορες στιγμές απόλαυσης και χαράς, και αφετέρου βασάνων και θλίψης, τα οποία χάριν συντομίας θα συμπεριλάβω υπό τα ονόματα της ηδονης και του πόνου της οδύνης, είτε πρόκειται για ηδονές και πόνους του σώματος είτε του πνεύματος. Ή, για να πούμε την αλήθεια, είναι όλα ηδονές και πόνοι του πνεύματος, αν και μερικά γεννώ νται στο νου από τη σκέψη ενώ άλλα στο σώμα από ορισμένες μεταβολές της κίνησης.

ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΑΣΣΥΡΙΩΝ - Ψήφισμα Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών

Ψήφισμα

Η Γενική Συνέλευση του Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών, που συνήλθε το Σάββατο 20 Απριλίου 2013 στη Θεσσαλονίκη, ψηφίζει ομόφωνα τα εξής:

- Υποστηρίζει τον αγώνα των Ασσυρίων, ενός πανάρχαιου λαού, για την αναγνώριση της Γενοκτονίας του από το Νεοτουρκικό και Κεμαλικό καθεστώς στις αρχές του 20ου αιώνα.

- Θεωρεί ότι η Γενοκτονία των Ασσυρίων αποτελεί ιστορική πραγματικότητα, επιστημονικά θεμελιωμένη και αναγνωρισμένη από κοινοβούλια και επιστημονικούς οργανισμούς

- Καλεί το ελληνικό κοινοβούλιο να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Ασσυρίων από το Νεοτουρκικό και Κεμαλικό καθεστώς, όπως έπραξε με τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου (1994) και των Αρμενίων (1996)

- Ζητά από το τουρκικό κράτος, ως διάδοχο κράτος, να αναγνωρίσει τις Γενοκτονίες που διέπραξε κατά τις αρχές του 20ου αιώνα εναντίον των τριών χριστιανικών λαών της Ανατολής Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων, όπως ήδη προτείνουν αρκετοί Τούρκοι ακαδημαϊκοί και διανοούμενοι. 

Θεωρεί ότι η αναγνώριση αυτή όχι μόνο θα λυτρώσει την τουρκική κοινωνία και ιδιαίτερα τη νέα γενιά της, που μολύνεται από το άγος της Γενοκτονίας αυτοχθόνων λαών, που έζησαν στην Ανατολία για αιώνες, αλλά ακόμη ότι θα εμπεδώσει ένα κλίμα ειρήνης, δημοκρατίας και δημιουργικής συνεργασίας ανάμεσα στους λαούς της περιοχής.

Ο Πρόεδρος της Γ.Σ.

ΣΠΑΝΙΔΗΣ ΑΛΕΚΟΣ

Ακριβές αντίγραφο

Αθήνα 15-5-2013

Για το Δ.Σ.

Ο Πρόεδρος - Η Γενική Γραμματέας

ΔΡ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ  - ΔΡ ΧΑΡΙΤΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ

Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία και η θετική επίδραση της άσκησης

του: Αναγνώστου Γαρύφαλλου, Frederick University. 

Τον τελευταίο χρόνο η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζει μια μεγάλη οικονομική κρίση με δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή, καθώς η μείωση αλλά και η απουσία εισοδήματος προκαλεί απώλειες στην ευημερία και ωθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η ανεργία ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης φαίνεται να σχετίζεται με την υιοθέτηση λιγότερο υγιεινών συνηθειών, και συνοδεύεται από ψυχικές διαταραχές (άγχος, κατάθλιψη). Σκοπός της μελέτης είναι να καταγράψει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των πολιτών καθώς και την επίδραση της άσκησης στην ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής.

Η ποιότητα ζωής εκφράζει την υποκειμενική αίσθηση πληρότητας και ασφάλειας καθώς και την ικανοποίηση και απόλαυση που δημιουργεί στον άνθρωπο η συμμετοχή του σε όλες τις δραστηριότητες της καθημερινότητας (Ventegodt, Hilden and Merrick, 2003).

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως υγεία, ορίζεται όχι μόνο η απουσία νόσου αλλά και η κατάσταση της ψυχοκοινωνικής ευεξίας. Οι Willis και Campbell (1992) μέσα από μία πλειάδα ορισμών καταλήγουν ότι η ψυχική υγεία «είναι μία θετική κατάσταση πνευματικής ευεξίας στην οποία τα άτομα αισθάνονται βασικά ικανοποιημένα από τον εαυτό τους, τους ρόλους τους στη ζωή και τις σχέσεις τους με τους άλλους». Πολλές φορές ο όρος «ψυχική υγεία» ταυτίζεται με την «ψυχική ευεξία.» Για την κατανόηση της ψυχικής υγείας είναι απαραίτητη μια πολυδιάστατη προσέγγιση, που περιλαμβάνει την απουσία αρνητικών επιδράσεων (άγχος, κατάθλιψη) την παρουσία θετικώνεπιδράσεωνκαιικανοποίησηαπότην ζωή (θετική αυτοεκτίμηση), καθώς και την εμφάνιση καλής γνωστικής λειτουργίας (χρόνος αντίδρασης) (McAuley and Rudolph, 1995). Η καλή σωματική κατάσταση μπορεί να προλαμβάνει και να καθυστερεί την εξέλιξη ασθενειών, να βελτιώνει την ποιότητα ζωής και πιθανότατα να την επιμηκύνει (Blair, Kohl, Gordon and Raffenbarger, 1992) Οι διάφοροι μελετητές περιλαμβάνουν στα ψυχολογικά οφέλη της άσκησης τη μείωση συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης και τα θετικά αποτελέσματα στην αυτοεκτίμηση, επειδή δημιουργεί αίσθημα ευεξίας το οποίο συμβάλλει στην εσωτερική πληρότητα και ισορροπία (Τοκμακίδης, 2003; Fox, 1999). Η ικανοποίηση των ψυχικών αναγκών μέσω της φυσικής δραστηριότητας και εμπειριών αναψυχής έχει αποδειχθεί να έχει θετική επίδραση στη νοητική και σωματική υγεία, την ικανοποίηση από τη ζωή και την ψυχολογική ευημερία (Tinsley and Eldredge, 1995).

Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία

Η ζωή και η προσωπικότητα του σύγχρονου ανθρώπου είναι δομημένες πάνω στην εργασία και την οικονομική του επιφάνεια. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι η απώλεια της εργασίας αυξάνει τον κίνδυνο ψυχικών διαταραχών και των σωματικών επιπτώσεών τους. Πολλές μελέτες συγκλίνουν στην παραδοχή μίας ισχυρής συνάφειας ανάμεσα στην ανεργία και στην αύξηση της κατάθλιψης, του άγχους, της χρήσης ουσιών και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς (Murphy and Athanasou, 1999). Η σημασία των ψυχικών και συναισθηματικών διαταραχών για τη δημόσια υγεία φαίνεται από το γεγονός ότι κατατάσσονται ανάμεσα στις πρώτες αιτίες που προκαλούν σημαντική ανικανότητα, οι διαταραχές αυτές αναμένεται να αυξηθούν και να γίνουν μέχρι το 2020 δεύτερες σε συχνότητα μετά την ισχαιμική καρδιοπάθεια (WHO, 2001).

Οι Stuckler et al, (2009) μελέτησαν σε 26 χώρες της Ευρώπης, για το διάστημα 1970– 2006, τον τρόπο με τον οποίο οι οικονομικές μεταβολές μπορεί να επηρέασαν τα ποσοστά θνησιμότητας στην Ευρώπη κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και βρήκαν ότι για κάθε αύξηση 1% στην ανεργία, υπήρχε αύξηση 0,8% στις αυτοκτονίες, στις ηλικίες κάτω των 65 ετών.

Μία ενδελεχής μελέτη της βιβλιογραφίας από τους Paul και Moser (2009) σχετικά με τις επιδράσεις της ανεργίας στην ψυχική υγεία έδειξε πως ο μέσος όρος των ατόμων που είχαν ψυχολογικά προβλήματα ήταν υπερδιπλάσιος για τους ανέργους (34%) σε σύγκριση μενος με τα άτομα που εργάζονταν (16%). Η ανεργία φαίνεται επίσης να σχετίζεται με υιοθέτηση λιγότερο υγιεινών συνηθειών, όπως το κάπνισμα. Επιπλέον, σημαντικές διαφορές διαπιστώθηκαν μεταξύ των ανέργων και των ατόμων που εργάζονταν σε βασικές παραμέτρους ενδεικτικές της ποιότητας της ψυχικής υγείας του ατόμου, όπως π.χ. το άγχος, η κατάθλιψη, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, την αίσθηση ικανοποίησης από τη ζωή και το αίσθημα αυτοεκτίμησης (Paul and Moser, 2009). Περιορισμένοι πόροι μπορεί να οδηγήσουν σε φτωχή διατροφή και περιορισμένη πρόσβαση στην ιατρική φροντίδα, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα (Valkonen and Martikainen, 1995).

Σύμφωνα με τους VanPraag et al., (2003), η ικανοποίηση για την εργασία αφορά τόσο στο εισόδημα όσο και στο κατά πόσο αισθάνεται ο εργαζόμενος ότι η δουλειά του εκτιμάται από τον εργοδότη του. Επιπλέον η εύρεση εργασίας είναι βασικός παράγοντας για την ποιότητα ζωής, γιατί αποτελεί την προϋπόθεση για την αποφυγή της φτώχειας , η οποία επιδρά αρνητικά στην ικανοποίηση του ατόμου (Rahman et al., 2005). Το βιοτικό επίπεδο, σύμφωνα με τον Cummins (1997), είναι προσδιοριστικός παράγοντας της ποιότητας ζωής καθώς επηρεάζει την υλική ευημερία.

Η χαμηλή κοινωνικό-οικονομική στάθμη του ατόμου, όπως αυτή προσδιορίζεται από το χαμηλό εισόδημα, επηρεάζει αρνητικά τις ευκαιρίες αναψυχής και γενικά τις δραστηριότητες που αυξάνουν την ικανοποίηση του ατόμου. Οι Sherwood, Jago, & Deery, (2005) και Cummins (1997), υποστηρίζουν ότι αυξάνεται η ικανοποίηση του ατόμου όταν συμμετέχει σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Στο πλαίσιο δραστηριοτήτων ψυχαγωγίας εντάσσεται και η συμμετοχή σε πολιτισμικές δραστηριότητες, που αποτελεί σημαντική πηγή της ποιότητας ζωής.

Ποιότητα ζωής

Ιστορική αναδρομή του όρου Ποιότητα ζωής

Νίκος Λυγερός: 'Η νοημοσύνη και το μέλλον της ανθρωπότητας' (Intelligent Life 04/2013)

Οι τομείς της δράσης του είναι ατελείωτοι… Είναι μαθηματικός, ερευνητής, ασχολείται με την κοινωνιολογία, την οικονομία, την αρχαιολογία, τη στρατηγική και τη γεωπολιτική. Συγχρόνως είναι μεταφραστής-διερμηνέας στα γαλλικά δικαστήρια, ειδικός σύμβουλος σε πολλές σχολές, στρατηγικός σύμβουλος, ιδρυτής της οργάνωσης Pi Society και του ιδρύματος Αλτρουισμός στην Κύπρο, συγγραφέας, ποιητής, ζωγράφος, αλλά και σκηνοθέτης θεατρικών παραστάσεων, ενώ έχει κάνει αμέτρητες δημοσιεύσεις -περίπου 11.500- πάνω σε διάφορα θέματα. Το 1998 ανακάλυψε τους 10 πρώτους διαδοχικούς αριθμούς σε αριθμητική πρόοδο, ενώ το 2010 βρήκε την 6η λύση της εξίσωσης του Ramanujan. Ασχολήθηκε έντονα με την ανάδειξη του έργου του μεγάλου έλληνα μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, ενώ ήταν αυτός που διάβασε όλο το σχέδιο Ανάν, εντόπισε τις αντιφάσεις, συνέταξε την ανάλογη έκθεση και την παρέδωσε στον πρόεδρο της Κύπρου, Τάσσο Παπαδόπουλο, ο οποίος και απέρριψε το σχέδιο. Διαθέτει IQ 189, συγκαταλέγεται στους 50 εξυπνότερους ανθρώπους στον κόσμο και έχει ως μοντέλα ζωής και δημιουργίας τον Προμηθέα και τον Αρχιμήδη… Ένας πολυεπιστήμονας, ένα λαμπρό μυαλό, αλλά πάνω από όλα ένας εξαιρετικός άνθρωπος που έχει αφιερώσει τον εαυτό του στο καλό της Ανθρωπότητας. Ο Κωνσταντίνος Παπατριανταφύλλου περπάτησε με τον Νίκο Λυγερό στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, σε μέρη που μεγαλούργησαν οι πρόγονοί μας, τους οποίους θεωρεί “τέρατα ανθρωπιάς”, επισκέφτηκαν το θρυλικό σινεμά “Θησείο” και μεταφέρθηκαν νοερά σε ένα παρελθόν που μυρίζει ακόμα γιασεμί… με ένα γαρύφαλλο στο χέρι…

Κύριε Λυγερέ, εκφράζεστε πάντα με την έννοια της Ανθρωπότητας σε πρωταγωνιστικό ρόλο…

Για μένα οι δύο βασικοί πυλώνες είναι η Ανθρωπότητα και ο Χρόνος. Είναι δύσκολο όμως να ανήκουμε και στα δύο. Το άτομο γεννιέται μέσα σε μια κοινωνία και μετά προσπαθεί να κάνει την υπέρβαση, να γίνει άνθρωπος για να ανήκει στην Ανθρωπότητα. Τι σημαίνει για εμένα να ανήκεις στην Ανθρωπότητα; Είναι αυτό που κάνει, ας πούμε, ο Δημήτρης Νανόπουλος, αυτό που αντιπροσωπεύει… Αφήνεις ένα ίχνος, προσφέρεις μια σκυτάλη στους επόμενους. Ανθρωπότητα για εμένα είναι όταν διαβάζεις τους νεκρούς και γράφεις για τους αγέννητους. Δεν δημιουργούμε, για παράδειγμα, ένα περιοδικό και το πετάμε -εγώ είμαι του βιβλίου, όχι της εφημερίδας, είμαι των γραπτών που μένουνγια να μπορεί να υπάρχει συνέχεια… Μέσα σε αυτό το πλαίσιο που έχουμε, το παρελθόν και το μέλλον, μπαίνει και η νοημοσύνη, η οποία είναι εγκλωβισμένο μέλλον μέσα στο παρελθόν. Κατά συνέπεια είναι ανατρεπτική εκ φύσης και συγχρόνως επικίνδυνη γιατί δεν λειτουργεί με τις κλασικές και αρχικές δομές, λειτουργεί περισσότερο με το τι είναι άξιο και τι όχι, λειτουργεί με έννοιες όπως το πρέπει και το πρέπον. Το πρέπει είναι κοινωνικό, το πρέπον είναι ανθρώπινο. Το βλέπουμε ακόμα και σε έργα του Ντοστογιέφσκι, από αναλύσεις που έχουν γίνει από τον Σαρτρ, όπου η ιδέα είναι η εξής: Ακόμα και αν δεν υπήρχε ο Θεός, δεν είναι όλα επιτρεπτά. Όπως βλέπουμε και στους φιλόσοφους, υπάρχει ένα ηθικό στοιχείο που δεν μπορούμε να μην το υιοθετήσουμε ακόμα και αν δεν πιστεύουμε στον Θεό…

Όσον αφορά τον άλλο σημαντικό πυλώνα, τον Χρόνο, ο Χρόνος είναι μαζί μας, το θέμα είναι αν εμείς είμαστε με τον Χρόνο. Μια κοινωνία προσπαθώντας να είναι αθάνατη, γιατί δεν θέλει να πεθαίνει, ακυρώνει τον Χρόνο, δημιουργεί ένα παρόν το οποίο αναπαράγει. Συνεπώς, δεν υπάρχει πια παρελθόν και μέλλον, είναι όλο το ίδιο και έτσι η κοινωνία γίνεται σιγά-σιγά συντηρητική. Όταν μπαίνει η νοημοσύνη μέσα σε αυτό το πλαίσιο ανατρέπει την ισχύ του παρόντος και εμφανίζεται ότι μέσα στο παρελθόν υπάρχει μέλλον, το οποίο καθορίζει την πορεία. Για εμένα η διαφορά είναι η εξής: Άλλος ο αυτοσχεδιασμός μέσα στο παρόν, που σχεδόν όλοι κάνουμε, και άλλο η σκηνοθεσία, όπου μέσα από την πρόβα, προετοιμάζει το γεγονός. Άρα είναι πιο νοητικό, το άλλο είναι μια πίεση που δέχεται από την κοινωνία, ενώ εδώ η πίεση είναι δημιουργική και παράγει ανθρωπιά.

Άλλη σημαντική έννοια για εμένα, μετά την Ανθρωπότητα και τον Χρόνο, είναι ο αλτρουισμός. Η ικανότητα να νιώθεις τον συνάνθρωπό σου χωρίς να σου το λέει, χωρίς να ζητάει βοήθεια, όταν αντιλαμβάνεσαι ότι πονάει και έχει ανάγκη, να του δίνεις όσο και ό,τι μπορείς. Ο Προμηθέας, αυτός ο “μετασχηματιστής” που κλέβει φωτιά για να δώσει φως στην Ανθρωπότητα, αντιπροσωπεύει το αρχέτυπο του αλτρουισμού, μέσω της νοημοσύνης του, καθώς δεν είναι η Ανθρωπότητα που ζητάει από τον Προμηθέα το φως, αλλά είναι αυτός που της το προσφέρει, παρά το γεγονός ότι ξέρει ότι γι’ αυτόν θα είναι μια θυσία. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του ελληνισμού είναι η θυσία και η αντίσταση. Όταν θέλουμε η αντίσταση και η θυσία να έχουν απόδοση, τότε μπαίνει η στρατηγική.

Einstein… αμφισβητούσε την κοινωνία, τα στρατεύματα, με την έννοια γιατί κάποιος να συγκροτεί ένα στράτευμα την στιγμή που δεν ξέρει τι σκοπό θα υπηρετήσει…

Η αλήθεια είναι ότι ο Einstein ήθελε να είναι στρατιώτης, αλλά τον απέρριψαν. Την ώρα της ανάγκης πήγε εθελοντικά στον στρατό, αλλά είχε ένα ιατρικό θέμα, πλατυποδία, και δεν τον δέχτηκαν. Στη συνέχεια είδε βέβαια τι γινόταν με τον ναζισμό, είδε ότι τίποτε τελικά δεν ελέγχεται... Γι’ αυτό και έλεγε ότι ο στρατιώτης δεν χρειάζεται να έχει εγκέφαλο, η σπονδυλική στήλη φτάνει για αυτό που κάνει. Δεν υπάρχει καμία ανάδραση, με αυτή την έννοια το είπε…

Του άρεσε η απομόνωση του Einstein, με την έννοια της αποφυγής του κοινωνικού θορύβου;

Ο Einstein νομίζω ότι ασχολούταν περισσότερο με την ουσία, αυτό είναι το θέμα. Κοιτάξτε, το μονόπετρο στα γαλλικά λέγεται “solitaire”, που εκτός από μονόπετρο σημαίνει και μοναχικός. Ο Einstein λοιπόν για μένα ήταν σαν ένα μονόπετρο. Είχε μια μοναδικότητα, μια ιδιομορφία, δεν είχε ανάγκη να απομονωθεί, απλά αισθανόταν ότι ο κόσμος παράγει πολύ θόρυβο για το τίποτε. Ήταν όμως πολύ εξωστρεφής με τους άλλους ερευνητές, συνεργαζόταν με πολλούς, ήταν ανοιχτός σε άλλες απόψεις, δεν είχε τέτοια προβλήματα. Ήταν ικανός να παίρνει ιδέες και από άλλους. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από τη θεωρία της σχετικότητας και από την κβαντική θεωρία. Για έναν μηχανικό, όπως και για τον Einstein, είναι πολύ καλή άσκηση όταν κάποιος του στέλνει μια πατέντα, γιατί πρέπει να μπει στο πνεύμα του εφευρέτη, να ψάξει αν υπάρχει παρόμοια πατέντα, να την αξιολογήσει, και τελικά, μετά από έρευνα, να αποφασίσει ότι του κάνει και ότι μπορεί να τη χρησιμοποιήσει.

Ο Einstein θα κάνει την ειδική θεωρία της σχετικότητας το 1905. Μετά από πολύ αγώνα, στον οποίο θα τον βοηθήσει ο φίλος του, Marcel Grossman, θα κάνει τη γενίκευση. Εκεί, θα χρειαστεί τον τανυστικό λογισμό και ο Grossman, που είναι μαθηματικός, τον βοηθάει. Να σκεφτείτε ότι η έννοια του τανυστή εφευρέθηκε από τους μαθηματικούς το 1896. Ο Einstein την χρειάστηκε 10 χρόνια μετά, δεν ήταν πολύ γνωστή… Το 1914 λοιπόν δημοσιεύει τη γενική θεωρία της σχετικότητας στην Ακαδημία Πρωσίας. Μέσα στη θεωρία όμως εντοπίζει κάποια προβλήματα, αλλά δεν μπορούσε να τα λύσει, ήταν μαθηματικά. Τότε, κάποιοι φίλοι τού πρότειναν να απευθυνθεί στον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, ο οποίος τότε ήταν η μεγάλη διάνοια στα μαθηματικά και είχαν μόλις 6 χρόνια διαφορά ηλικίας. Ο Καραθεοδωρή ήταν ο μεγάλος ειδικός του λογισμού μεταβολών που έχει πολλές εφαρμογές στη σχετικότητα. Έτσι, ο Einstein θα του γράψει την πρώτη επιστολή το 1916 -μιλάω με στοιχεία γιατί είμαι επιστημονικός σύμβουλος του Μουσείου Καραθεοδωρή. Από τις επιστολές, τις οποίες βρήκαμε το 2006, βλέπουμε ότι ο Einstein δίνει στον Καραθεοδωρή 3 προβλήματα να λύσει. Αυτός λύνει αμέσως το πρόβλημα με τις κανονικές συντεταγμένες -έχουμε την απάντηση του Καραθεοδωρή σε επιστολήλύνει το θέμα του φορμαλισμού Jacobi, αλλά δεν μπόρεσε να λύσει το πρόβλημα με τις κλειστές καμπύλες, αν δηλαδή ο Χρόνος μπορεί να επιστρέψει στο ίδιο σημείο. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να λυθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα και τελικά το έλυσε ο Kurt Gödel, το 1952 περίπου, ο οποίος βρήκε ένα μαθηματικό μοντέλο που λύνει τις εξισώσεις του Einstein και παράγει ένα σύμπαν το οποίο έχει έναν κυκλικό χρόνο.

Άρα ο Einstein γνωριζόταν καλά με τον Καραθεοδωρή…

Κοιτάξτε, ήταν πολύ κοντά σε ηλικία, ο Καραθεοδωρή πέθανε το 1950, ο Einstein το 1955… Σε κάποια φάση ήταν και καθηγητές μαζί στο Βερολίνο. Υπήρχε πολύ μεγάλος θαυμασμός μεταξύ των δύο αυτών ιερών “τεράτων” της Ανθρωπότητας. Οι Γερμανοί τον είχαν σε πολύ μεγάλη εκτίμηση τον Καραθεοδωρή. Να σκεφτείτε, το 1932 ήταν κύριος ομιλητής στο Παγκόσμιο Συνέδριο των Μαθηματικών ως αντιπρόσωπος της Γερμανικής Σχολής και το 1936 βρισκόταν στην επιτροπή των 6 κορυφαίων μαθηματικών -ήταν ο βασικός εισηγητήςπου έδωσε για πρώτη φορά το βραβείο Fields (International Medal for Outstanding Discoveries in Mathematics) στον Φιλανδό Lars Ahlfors και τον Αμερικανό Jesse Douglas, ένα βραβείο ανάλογο του Νόμπελ. Βέβαια πολλοί κατηγόρησαν τον Καραθεοδωρή ότι ναι μεν ήταν εισηγητής, αλλά δεν κατόρθωσε να πάρει το βραβείο. Αυτό που δεν καταλαβαίνουν βέβαια όλοι αυτοί, μάλλον γιατί δεν θέλουν να το καταλάβουν, ίσως γιατί δεν το γνωρίζουν, είναι ότι το βραβείο Fields δίδεται σε μαθηματικούς που είναι κάτω από την ηλικία των 40, σε ηλικία δηλαδή πολύ μικρότερη από ότι ήταν τότε ο Καραθεοδωρή.

Εδώ πρέπει να αναφέρω ότι έχουμε 11 επιστολές του Καραθεοδωρή προς τον Einstein, τις οποίες είχε κρατήσει ο Einstein και 2 επιστολές του Einstein προς τον Καραθεοδωρή. Το παράδοξο είναι ότι ο γιός του Καραθεοδωρή πούλησε τις επιστολές. Έχουμε όλη την αλληλογραφία προσπάθειας πώλησης αυτών των επιστολών. Δεν τις αγόρασε το Ισραήλ, όπως νομίζουν πολλοί, τις αγόρασε η βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στην Ουάσιγκτον, όπου και βρίσκονται οι γνήσιες. Εμείς πήραμε από το Ισραήλ όλα τα αντίγραφα, όπου βρίσκονται στο Μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή.