Νοημοσύνη: Ορισμός και κλίμακες μέτρησής της

Ο ορισμός της νοημοσύνης, τι είναι ο δείκτης ευφυϊας, ποιες είναι οι κλίμακες της νοημοσύνης. Επισημάνσεις για το δείκτη και τις κλίμακες νοημοσύνης. Θετικά και αρνητικά σημεία των τεστ νοημοσύνης.

Εκπαιδευτική Ψυχολογία / Επίκ. Καθηγήτρια Γεωργία Παπαντωνίου

Νοημοσύνη

• Τα άτομα διαφέρουν μεταξύ τους σε σχέση με την ικανότητά τους:
  • να κατανοούν πολύπλοκα θέματα
  • να προσαρμόζονται επαρκώς στο περιβάλλον τους
  • να ωριμάζουν από τις εμπειρίες τους
  • να χρησιμοποιούν τη λογική τους
  • να ξεπερνούν τις δυσκολίες τους.

Οι περισσότερες θεωρίες νοημοσύνης είναι απόπειρες αποσαφήνισης των παραπάνω ατομικών διαφορών.

Ορισμοί της Νοημοσύνης

• Ως μια γενική έφεση για μάθηση ή μια ικανότητα απόκτησης και χρήσης γνώσεων ή δεξιοτήτων
• Ως κατευθυνόμενη προς στόχο προσαρμοστική συμπεριφορά (Sternberg & Salter, 1982)
• Ως ικανότητα χειρισμού αφηρημένων εννοιών, επίλυσης προβλημάτων και μάθησης (Snyderman & Rothman, 1987)

Η λέξη «νοημοσύνη» πρωτοεμφανίζεται στην αγγλική γλώσσα το 12ο περίπου αιώνα. Ο καθένας έχει τη δική του έμμεση (άδηλη) θεωρία για τη νοημοσύνη, την οποία και χρησιμοποιεί σε ποικίλες κοινωνικές περιστάσεις. Οι θεωρίες αυτές αναγνωρίζουν ότι η νοημοσύνη ορίζεται διαφορετικά σε διαφορετικά περιβαλλοντικά πλαίσια: πχ. ένας έξυπνος χειρουργός θα εμφανίζει διαφορετικού τύπου νοημοσύνη από έναν έξυπνο αθλητή. Οι έμμεσες (άδηλες) θεωρίες νοημοσύνης μπορεί να διαφέρουν από κουλτούρα σε κουλτούρα. πχ. Οι Κινέζοι της Ταϊβάν περιλαμβάνουν, στους έμμεσους ορισμούς τους για τη νοημοσύνη, ικανότητες διαπροσωπικής και ενδοπροσωπικής επικοινωνίας, ενώ οι αγροτικοί πληθυσμοί της Κένυας περιλαμβάνουν τόσο γνωστικές όσο και ηθικές δεξιότητες. Ο τρόπος αξιολόγησης της νοημοσύνης μπορεί να αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου, εντός του ίδιου πολιτισμικού περιβάλλοντος. Πχ. Στις Η.Π.Α. πιστεύεται σήμερα από πολλούς ότι σημαντική πλευρά της νοημοσύνης αποτελούν, εκτός από τις γνωστικές, και οι συναισθηματικές ικανότητες τους ατόμου.

Η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ευρύτατα από την εκλαϊκευμένη ψυχολογία. Υπάρχουν ορισμένα ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν την ύπαρξη κάποιου είδους συναισθηματικής νοημοσύνης, ωστόσο είναι μάλλον συγκεχυμένα .

Η συναισθηματική νοημοσύνη ορίστηκε ως: «η ικανότητα αντίληψης και έκφρασης συναισθήματος, η ικανότητα αφομοίωσης του συναισθήματος από τη σκέψη, η ικανότητα να χρησιμοποιούμε το συναίσθημα για την κατανόηση του κόσμου και η ικανότητα ρύθμισης του συναισθήματος του εαυτού και των άλλων» (Mayer, Salovey, & Caruso, 2000, σ. 396).

Η κοινωνική νοημοσύνη ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να καταλαβαίνει και να αλληλεπιδρά με τους συνανθρώπους του εντός του κοινωνικού του περιβάλλοντος (Kihlstrom & Cantor, 2000).

Διάφορες έρευνες έχουν δείξει, επίσης, ότι οι μεταβλητές που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ατόμου συνδέονται με τη νοημοσύνη (Ackerman, 1996). Τέλος, υπάρχουν και οι άμεσοι ορισμοί της νοημοσύνης, οι οποίοι επικεντρώνονται συχνά στο πώς αξιολογείται η νοημοσύνη. Ορισμένοι, δηλαδή, ψυχολόγοι ορίζουν ως νοημοσύνη το ο,τιδήποτε μετράται από τις διάφορες δοκιμασίες νοημοσύνης. Αν και η πλειοψηφία των γνωστικών ψυχολόγων δεν υιοθετεί πλέον αυτόν τον τρόπο ορισμού, είναι γεγονός, ωστόσο, ότι η προσπάθεια κατανόησης της έννοιας της νοημοσύνης, μέσω της μέτρησης των διαφόρων εκφάνσεών της, έχει μακρά ιστορία.

Alfred Binet (1857-1911)

Λόγω του ότι είχε ζητηθεί από τον Binet να επινοήσει μια δοκιμασία για τη διάκριση μεταξύ φυσιολογικών και νοητικά καθυστερημένων μαθητών, ο Binet και ο συνεργάτης του, Theodore Simon, προσπάθησαν να κατασκευάσουν ένα τεστ, το οποίο θα μετρούσε τη νοημοσύνη που αφορά στην ικανότητα του ατόμου να μαθαίνει μέσα στο σχολικό (ακαδημαϊκό) περιβάλλον. Σύμφωνα με τον Binet (Binet & Simon, 1916), η νοήμων σκέψη του ατόμου είναι η νοητική ικανότητα πραγματοποίησης κρίσεων και συνίσταται στα εξής τρία διακριτά στοιχεία :

1. την ικανότητα καθοδήγησης της σκέψης (ικανότητα αναγνώρισης του τι είναι αυτό που πρέπει να κάνει και πώς θα το κάνει)
2. την ικανότητα προσαρμογής (ικανότητα επινόησης στρατηγικών για την εκτέλεση έργων και ικανότητα ελέγχου του βαθμού αποτελεσματικότητάς τους), και
3. την κριτική ικανότητα (ικανότητα άσκησης κριτικής επάνω στις ίδιες του τις σκέψεις και ενέργειες).
   
   
   Οι παραπάνω απόψεις του Binet φαίνονται να συμβαδίζουν με τη σύγχρονη άποψη για τη φύση της νοημοσύνης (ως ικανότητα προσαρμογής, μεταγνωστικές ικανότητες).

Δημιούργησε την πρώτη κλίμακα μέτρησης της νοημοσύνης (Binet & Simon, 1905) η οποία περιελάμβανε τις εξής θεματικές περιοχές:

1. Γλωσσική κατανόηση - Γλωσσική σκέψη
2. Κατανόηση αριθμητικών εννοιών - Μαθηματική σκέψη
3. Κατανόηση σχημάτων – Αφηρημένη σκέψη
4. Ικανότητα βραχύχρονης μνήμης

Οι Binet και Simon ενδιαφέρονταν να επινοήσουν κάποιο μέσο σύγκρισης της νοημοσύνης ενός συγκεκριμένου παιδιού, μιας συγκεκριμένης ηλικίας, με τη νοημοσύνη άλλων παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας. Για το σκοπό αυτό προσπάθησαν να βρουν έναν τρόπο να προσδιορίσουν τη νοητική ηλικία του παιδιού, δηλαδή το μέσο επίπεδο της νοημοσύνης του παιδιού μιας συγκεκριμένης χρονολογικής ηλικίας. Πχ. Όταν ένα παιδί έχει νοητική ηλικία 7 ετών, αυτό σημαίνει ότι το επίπεδο των νοητικών ικανοτήτων αυτού του παιδιού αντιστοιχεί σε αυτό του μέσου 7χρονου παιδιού.

Νοητικό Πηλίκο – Αναλογικός Δείκτης Νοημοσύνης

Ο υπολογισμός της νοητικής ηλικίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συγκριθεί ένα συγκεκριμένο 7χρονο παιδί με άλλα 7χρονα παιδιά, ωστόσο δεν είναι ιδιαιτέρως χρήσιμος αν θέλουμε να συγκρίνουμε τη σχετική νοημοσύνη παιδιών διαφορετικής χρονολογικής ηλικίας. Η λύση στο πρόβλημα αυτό δόθηκε από το William Stern (1912), ο οποίος πρότεινε ότι για την αξιολόγηση της ανθρώπινης νοημοσύνης θα πρέπει να υπολογίζουμε το Νοητικό Πηλίκο (ΝΠ) (Intelligence Quotient ή IQ), που είναι το πηλίκο της νοητικής ηλικίας (ΝΗ) δια της χρονολογικής ηλικίας (ΧΗ) επί 100. Η βαθμολογία ενός ατόμου σε μιa δοκιμασία νοημοσύνης που εκφράζεται με το νοητικό πηλίκο, δηλαδή το πηλίκο της νοητικής ηλικίας δια της χρονολογικής επί 100, ονομάζεται Αναλογικός Δείκτης Νοημοσύνης του ατόμου (ratio IQ).

Αναλογικός Δείκτης Νοημοσύνης ΔΝ (ή Νοητικό πηλίκο ΝΠ) (ratio IQ) είναι: η βαθμολογία σε μία δοκιμασία μέτρησης της νοημοσύνης, η οποία για τα άτομα μέσης νοημοσύνης θα πρέπει να είναι κοντά στο 100.

ΝΠ = Νοητική ηλικία / Χρονολογική ηλικία * 100.

Αν η νοητική ηλικία ενός παιδιού είναι μεγαλύτερη από τη χρονολογική του ηλικία, το νοητικό πηλίκο θα είναι μεγαλύτερο από 100, ενώ αν η νοητική του ηλικία είναι μικρότερη από τη χρονολογική του ηλικία, το νοητικό του πηλίκο θα είναι μικρότερο του 100.

Διαβάστε τη συνέχεια εδώ >>>: Braining.gr: Νοημοσύνη: Ορισμός και κλίμακες μέτρησής της

http://braining.gr