Ν. Λυγερός : Από την τακτική στην στρατηγική / Στρατηγικές κινήσεις μαθητών

Η διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Από την τακτική στην στρατηγική". Επιμελητήριο Έβρου 4ος όροφος, ΜΓΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ. Δευτέρα 27 Απριλίου 2015.

Η διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Στρατηγικές κινήσεις μαθητών". Επιμελητήριο Έβρου 3ος όροφος, ΜΓΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ. Κυριακή 26 Απριλίου 2015.

Η επέτειος για τα εκατό χρόνια - Εκατό Χρόνια Μνήμης - Σκέψου την επιχείρηση Νέμεσις - Ο πολιτισμός των Αρμενίων

Ν. Λυγερός - Η επέτειος για τα εκατό χρόνια 

Η επέτειος για τα εκατό χρόνια

της γενοκτονίας των Αρμενίων

δεν είναι μια απλή εκδήλωση

λες και είναι μόνο μια γιορτή

γι’ αυτό ο καθένας μας πρέπει

να είναι πολύ προσεχτικός

στις επιλογές που θα προωθήσει

για να μην έχει ανάγκη μετά

να περάσει από την εξιλέωση

γιατί θα είναι αργά μετά

διότι εδώ μιλούμε για θύματα

ενός εγκλήματος κατά της Ανθρωπότητας

εδώ μιλούμε για γενοκτονημένους

έτσι μια απλή παράσταση

όχι μόνο δεν επαρκεί

αλλά δεν είναι η πρέπουσα

γιατί ο ρόλος μας ως Δίκαιοι

δεν είναι να ευχαριστήσουμε

μόνο και μόνο τον εαυτό μας

αλλά και να ενοχλήσουμε

τον θύτη για τη βαρβαρότητά του

μόνο έτσι είμαστε σωστοί

γιατί τα εκατό χρόνια

δεν είναι μόνο συμβολικά

είναι και πράξη αντίστασης.

Ν. Λυγερός - Μικρά και Μεγάλα Κατεχόμενα

Αν μερικοί από εσάς θεωρούν ότι υπάρχουν κατεχόμενα να ξέρουν ότι είναι μικρά κατεχόμενα, υπάρχουν και μεγάλα. Η Κωνσταντινούπολη είναι η μόνη πόλη στην Ελληνισμό που λέγεται Πόλη, έχει μεγάλη σημασία γιατί είναι μία μορφή ανωνυμίας. Είναι ανωνυμία, αλλά επειδή είναι μοναδική, ξέρουμε ακριβώς ότι είναι ονομασία. Αυτή η Πόλη κατάφερε σε διάρκεια να αποτελέσει το κέντρο μιας Αυτοκρατορίας που είναι η πιο μακρόχρονη του κόσμου. Η Κωνσταντινούπολη είναι σημείο αναφοράς διαχρονικό. Ξέρετε κάτι; Αν θέλετε να δώσετε ραντεβού σε κάποιον σε εκατό χρόνια, μπορεί μερικοί από εσάς να πουν στο σπίτι μου, στη γειτονιά μου. Θα δείτε ότι το πιο εύκολο και το πιο αποτελεσματικό είναι οι εκκλησίες για καλό ραντεβού. Από όλες αυτές τις εκκλησίες υπάρχει μία που είναι πιο ιδανική για τέτοια ραντεβού. Στην Κωνσταντινούπολη έχετε όλοι ένα ραντεβού με το μέλλον και το παρελθόν είναι η Αγία Σοφία. Η Αγία Σοφία δεν είναι η Αγία Σοφία, είναι η σοφία του Χριστού. Το εντυπωσιακό για μας είναι ότι σας λέει ο Ναός ότι δεν έχει ξεχάσει τίποτα. Η δομή του Ναού, η θέση του Ναού, η θέση της Κωνσταντινούπολης μέσα στον Ελληνισμό και στον Χριστιανισμό δεν είναι μία λεπτομέρεια. Και αν το σκεφτείτε, το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραμένει εκεί, ενώ θα μπορούσε πολύ εύκολα να μετακινηθεί. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι παραμένει. Υπάρχει άλωση της Κωνσταντινούπολης από το 1453, 29 Μαΐου την Τρίτη το πρωί. Κι εμείς οι Έλληνες μιλάμε ακόμα για αυτήν το 2014, αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε ικανοί να μην ξεχνάμε. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν γεννήθηκαν Έλληνες, δεν έζησαν Έλληνες, δεν πέθαναν Έλληνες κι όμως παρέμειναν Έλληνες. Είναι μερικοί που άντεξαν όλα αυτά και παρ' όλα αυτά έχουν μείνει εκεί συνεχίζουν την παράδοση, συνεχίζουν την Χριστιανοσύνη, συνεχίζουν τον Ελληνισμό και δεν έχουν ξεχάσει τίποτα. Το θέμα είναι αν το ξεχνάμε εμείς. Όσο πιο πολλοί θα πηγαίνουν στην Κωνσταντινούπολη, τόσο πιο ζωντανή θα είναι. Γιατί υπάρχουν δικοί μας άνθρωποι εκεί πέρα. Μπορεί να τους ονομάζετε μόνο Κωνσταντινοπολίτες, ενώ στην πραγματικότητα είναι εγκλωβισμένοι. Θα ήθελα να σκεφτείτε ότι ένας τρόπος να τροφοδοτήσουμε αυτήν την συνέχεια του Χρόνου, αυτήν την υπερχορδή στην Κωνσταντινούπολη είναι να πηγαίνουμε εκεί πέρα αλλά ως Αποστολή. Αυτή η αποστολή είναι αυτό που εμπνέει τους άλλους. Μερικές φορές κάνουμε πράγματα χωρίς να ξέρουμε τον λόγο, άλλοι κάνουν λιγότερα επειδή ξέρουν τους λόγους, άλλοι κάνουν πράγματα επειδή είναι σπάνιος ο λόγος. Στην Κωνσταντινούπολη η Χριστιανοσύνη είναι το σημείο αναφοράς. Η Κωνσταντινούπολη είναι ένα γνήσιο μάθημα για τον Ελληνισμό και την Χριστιανοσύνη γιατί στην πραγματικότητα είναι ένας τόπος ιερός όπως είναι οι Άγιοι Τόποι, είναι μία καλή προετοιμασία για τους επόμενους. Ο συνδυασμός του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού βρίσκεται στην Πόλη. Είναι πολύ καλό να πηγαίνουμε εκκλησία την Κυριακή, είναι εύκολο όμως. Είναι ακόμα καλύτερο αν βοηθάμε εκκλησίες να λειτουργούν. Κατά συνέπεια το φαινόμενο της Κωνσταντινούπολης είναι το πιο μακρόχρονο που έχει ο Χριστιανισμός, ο Ελληνισμός σε συνδυασμό και παρ' όλα τα προβλήματα είναι εδώ.

Νίκος Λυγερός

Όταν δεν ξέρεις τι αξίζεις, κοίτα πως σε βλέπει ο άλλος

Νίκος Λυγερός - Παραγωγή έργου

Όταν μιλάμε μόνο και μόνο για κοινωνικές σχέσεις, κάνουμε επικοινωνία. Όταν μιλάμε για ανθρώπινες σχέσεις, κάνουμε συνεννόηση. Άμα δεν υπάρχει μια κοινή τομή, μέσα στις δύο νοόσφαιρες του καθενός και δεν παράγει ο άλλος κάτι, τότε έχουμε ένα πρόβλημα συνεννόησης. Σε κάποια φάση ακούσαμε ότι η θεολογία είναι σαν τις επιστήμες. Ρωτάμε τώρα: η θεολογία πρέπει να είναι επιστήμη κι η επιστήμη πρέπει να είναι θεολογία; Γιατί βλέπετε, άμα κάνετε μόνο το ένα, λέτε ας πούμε, εμείς είμαστε της επιστήμης κι αυτοί είναι της θεολογίας, τα βάζουμε έτσι και μετά αναρωτιόμαστε πώς κολλάει το ένα με το άλλο. Το πιο κλασσικό που θέλουμε να κάνουμε, είναι να μοιάζουμε. Στις παρέες μας, θέλουμε να μοιάζουμε με τους άλλους, γι’ αυτό παράγουμε παρέες, όπου βλέπουμε τον εαυτό μας. Έτσι, άρα βρισκόμαστε προσωπικά, και ρωτάμε ας πούμε στην παρέα: τι κάνατε εχθές; Και μας λένε: περάσαμε πολύ καλά. Ναι, αλλά τι κάνατε; Μας λένε: τίποτα, αλλά περάσαμε πολύ καλά. Άμα κάνετε την ίδια ερώτηση σε μια ομάδα, μπορεί και να μην πέρασαν καλά, αλλά υπάρχει παραγωγή έργου. Τι εννοώ μ’ αυτό; Στη θεωρία σχέσεων, όταν παράγουμε μία ομάδα ή όταν παράγουμε μία παρέα, δεν θέλουμε τα ίδια. Στην ομάδα θέλουμε τον άλλο εαυτό μας, θέλουμε το άλλο εγώ. Άρα πολύ συχνά έχουμε στις παρέες, ανθρώπους που μοιάζουν. Στην ομάδα δεν ψάχνουμε ανθρώπους που μοιάζουν, ψάχνουμε ανθρώπους που είναι το συμπληρωματικό από εμάς, δηλαδή που έχουν ιδιότητες που δεν έχουμε. Άρα το χαρακτηριστικό παράδειγμα που παίρνουμε είναι: Μπορείτε εύκολα να φανταστείτε μια παρέα με έντεκα τερματοφύλακες, οι οποίοι θα λεν για όλα τα γκολ, τα οποία έχουν φάει και που έχουν σταματήσει. Άρα μια παρέα με έντεκα τερματοφύλακες δεν μπορεί να είναι ποτέ ομάδα. Άρα ο τερματοφύλακας, ο οποίος είναι ανώμαλος εξ αρχής - με την έννοια την μαθηματική, εφόσον παίζει ποδόσφαιρο και είναι ο μόνος που παίζει με τα χέρια - ψάχνει ανθρώπους, που δεν είναι ανώμαλοι, δηλαδή, ανθρώπους που παίζουν με τα πόδια. Άρα ψάχνει ανθρώπους που δεν έχουν την ίδια ιδιότητα. Γιατί φανταστείτε να είχαν όλοι την ίδια ιδιότητα, θα ήταν όλοι κολλημένοι στο τέρμα, η εντεκάδα. Η ιδέα λοιπόν είναι ότι πολύ συχνά προσπαθούμε να βρούμε κάποιον, ο οποίος είναι το ίδιο με εμάς. Και αυτό που δεν καταλαβαίνουμε είναι ότι, όταν είναι το ίδιο με εμάς, είναι ο τέλειος τρόπος να τον βαρεθούμε. Άρα όταν ψάχνουμε λοιπόν τώρα τον άλλο που είναι συμπληρωματικός και είναι διαφορετικός, έχει άλλες ιδιότητες.

Νίκος Λυγερός

Ν. Λυγερός - Όταν ζητάς συγγνώμη

Όταν ζητάς συγγνώμη μη νομίζεις ότι επαρκεί.

Γιατί είναι μόνο η αρχή κι όχι το τέλος.

Όταν ξέρεις τι έγινε δεν μπορείς να είσαι αθώος

εκτός αν αποφάσισες να είσαι δίκαιος.

Τότε αρχίζει η αποστολή για να υπάρξει έργο.

Τότε χρειάζεσαι όλες τις δυνάμεις σου

για να υπερασπιστείς την αθωότητα

ενάντια στη βαρβαρότητα.

Τότε δεν πρέπει να προσπαθήσεις, αλλά να κάνεις.

Κι αν πραγματικά το πιστεύεις

τότε θα γίνει και το θαύμα.

Αφού το ζήτησε η Ανθρωπότητα.

Και μέσω του Χρόνου μπορείς

αφού θα είσαι πάντα μαζί του

έως το τέλος

να δημιουργήσεις το αδύνατο

να υλοποιήσεις την ουτοπία

και να αντικρίσεις στο μέλλον

την αξία του παρελθόντος

που δεν ξέχασες.

Έτσι από άνθρωπος γίνεσαι

συνάνθρωπος που ξέρει πια

ότι δεν έχει δικαίωμα

να ξεχάσει

τα θεμέλια της Ανθρωπότητας

όταν μιλά για δικαιοσύνη.

Ετοιμάσου λοιπόν για τον αγώνα

που θα δώσεις μετά το συγγνώμη

για να παραμείνεις

ανθεκτικός.

Γιατί η μάχη είναι πόλεμος

που θα διαρκέσει αιώνες.

Νίκος Λυγερός

Νίκος Λυγερός - Μνήμη Μέλλοντος

Η διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Μνήμη Μέλλοντος". Δημοτικό Θέατρο Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Κόρινθος, Δευτέρα 2 Μαρτίου 2015. 

Να σας πω την αλήθεια – γιατί, ούτως ή άλλως, δεν λέω και τίποτα άλλο – δεν περίμενα να ήμασταν τόσοι πολλοί, αλλά, μια που είστε εδώ, μην ανησυχείτε, θα πω τα ίδια. Άρα μερικές λέξεις αρχικά, είναι να προχωρήσω πάνω σε αυτό το μονοπάτι. Ο φίλος μου άρχισε να εκθέτει μέσω του φωτός – είναι ότι δεν δίνουμε πολλή μεγάλη σημασία στις λέξεις. Έχει ενδιαφέρον, γιατί οι ξένοι δίνουν μεγαλύτερη σημασία στις λέξεις μας, απ’ ότι εμείς στις δικές μας. Εμείς, για να φανούμε έξυπνοι, πρέπει να ονομάσουμε τα μαγαζιά μας στα αγγλικά, γιατί πουλάει περισσότερο έτσι. Άρα, έχετε ανθρώπους που μπαίνουν σε μαγαζιά, που δεν ξέρουν καν τι είναι το όνομά τους, γιατί αυτοί συνηθίζουν να πηγαίνουν στον κύριο Θωμά. Πάνε στον χασάπη, ας πούμε, δεν έχουν δει Rocky για να καταλάβουν την επιγραφή Butcher. Άρα, το πρόβλημά μας είναι ότι μερικές φορές μάς ξαφνιάζει, όταν δημιουργούμε πάνω σε έννοιες που έχουμε επινοήσει. Μία που είναι πολύ σοβαρή – και νομίζω για σήμερα θα είναι ο ελκυστής μας – είναι ότι η λέξη ‘αλήθεια’ σε άλλες γλώσσες δεν λέγεται με τον ίδιο τρόπο. Εντάξει; Άρα, όσοι είναι πολύγλωσσοι – και ξέρετε ότι οι Έλληνες είναι συνήθως πολύγλωσσοι, ακόμα κι αν δεν ξέρουν άλλες γλώσσες. Το βλέπετε όταν καθοδηγούμε έναν τουρίστα, τού μιλάμε σε πέντε, έξι γλώσσες, πάνω-κάτω ξέρουμε πού θέλουμε να πάμε εμείς. Τώρα, αν αυτός καταλαβαίνει πού θέλουμε να πάμε εμείς, είναι ένα άλλο θέμα κι έχω δει συχνά να μπαίνουμε κι εμείς μέσα στο αυτοκίνητο, για να του πούμε εκεί που θέλουμε να πάμε. Άρα, βλέπετε ότι έχουμε και τη νοηματική. Όσον αφορά λοιπόν στις λέξεις, στα ελληνικά έχουμε τη λέξη ‘αλήθεια’ και δεν συνειδητοποιούμε αμέσως, ειδικά οι πιο μικροί, άρα για τους πιο μικρούς να ξέρετε ότι κάθε φορά που λέω ‘πιο μικρούς’ είναι για να μη λέω ‘μεγάλος’ και τσατιστούν. Άρα, λέω για τους πιο μικρούς. Άρα, όπως έλεγα, οι πιο μικροί, γιατί οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μας έλεγαν ότι ήμασταν ένας πολιτισμός χωρίς άσπρα μαλλιά. Άρα, είμαστε όλοι μικροί, για τότε. Δεν συνειδητοποιούν ότι έχουμε συνδεθεί με τη μνήμη και ότι θεωρούμε ότι η αλήθεια είναι μία. Υπάρχουν μερικές θεωρίες, που έχουν βάλει πολλές, συνήθως καταλήγουν στη νομική και στην ρητορική. Η αλήθεια για μας είναι μία, ως Ελληνισμό, για ποιο λόγο; Γιατί είναι η άρνηση της λήθης. Άρα – έχει ενδιαφέρον – εμείς, αυτό που δεν ξεχνάμε, το ονομάζουμε ‘αλήθεια’ και μερικές φορές ξεχνάμε ότι αυτό που ονομάζουμε ‘αλήθεια’, είναι αυτό που δεν ξεχνάμε. Άρα έχουμε ένα θέμα, γιατί όταν λέμε ότι λέμε την αλήθεια και προωθούμε τη λήθη, έχουμε ένα πρόβλημα. Π.χ. υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν ότι μπορούν να αλλάξουν τα πάντα και μας ετοιμάζουν και μας λένε ότι πρέπει να κάνουμε tabula rasa. Στην πραγματικότητα, ακόμα και η έκφραση tabula rasa, που είναι λατινική, εκφράζει το γεγονός ότι σβήνω τα πάντα, για να αρχίσω τα πάντα. Απλώς για εμάς είναι η γενοκτονία μνήμης, γιατί δεν μπορείς να σβήσεις τα πάντα. Το να σβήσεις τα πάντα σημαίνει, κυριολεκτικά, ότι πεθαίνει η ιστορία και δεν πεθαίνει μόνη της, όπως θα έλεγε ο φιλόσοφος, την σκοτώνουμε• είναι διαφορετικό, δεν περιμένουμε καν να ψοφήσει, την βοηθάμε. Άρα, το θέμα τής

λήθης έχει επηρεάσει πάρα πολύ τον Ελληνισμό, για έναν λόγο πολύ απλό: είναι ότι είμαστε τρεις κι ο κούκος. Καταλάβατε; Στην Κίνα όταν έχουν πρόβλημα λήθης, κάποιος θα το θυμηθεί. Εμείς, βέβαια, εδώ σήμερα το κάνατε εξ επίτηδες και ήρθατε πιο πολλοί, αλλά συνήθως είμαστε μόνο αυτοί που είμαστε, άρα δεν είναι και πάρα πολλοί. Θυμάστε ότι κάθε φορά έχουμε μια ταλάντωση μεταξύ δύο σταθερών επιπέδων. Το ένα είναι «εμείς είμαστε οι πιο καλοί στον κόσμο και είμαστε τόσο καλοί που είμαστε ακόμα και εξωγήινοι», το άλλο είναι ότι «ούτως ή άλλως εμείς είμαστε του φθόνου και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα». Άρα, ανάμεσα στα δύο αυτά υπάρχει βέβαια ο Ελληνισμός, που δεν έχει καμία σχέση ούτε με το ένα, ούτε με το άλλο. Άρα μια αναφορά στον Ελληνισμό κι έχει δίκιο. Έχεις δίκιο, πολύ περισσότερο απ’ ότι νομίζεις, θα σας το πω πολύ απλά. Αν ο Ελληνισμός ήταν εναντίον της Ανθρωπότητας, θα ήταν ντροπή να είσαι Έλληνας. Καταλάβατε; Ο Ελληνισμός έχει εξωστρέφεια, είναι δώρο του Χρόνου στην Ανθρωπότητα. Άρα, άμα ο Ελληνισμός ήταν εναντίον της Ανθρωπότητας, τότε δεν αξίζει. Αν η Ανθρωπότητα θεωρεί ότι ο Ελληνισμός είναι τόσο σημαντικός ‘–ισμός’, από όλους αυτούς που έχουμε δει, και παραμένει θετικός, είναι επειδή βλέπει ό,τι έχει προσφέρει, δεν το έχει κρατήσει μόνο για τον εαυτό του. Άρα ο Ελληνισμός το χειρότερο που μπορούμε να του κάνουμε, γιατί έχουμε πει διάφορα. Ευτυχώς που υπάρχουν και οι μελετητές, που ξέρουν ότι, αυτά που λέμε τα διάφορα, είναι απόκρυφα και δεν έχουν γραφτεί ποτέ, ουσιαστικά, από αυτούς που λέμε ότι έχουν γίνει. Το χειρότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε στον Ελληνισμό, είναι να του αφαιρέσετε τους άλλους• γιατί, για να κάνεις προσφορά και να είσαι γενναιόδωρος, πρέπει να υπάρχει ο άλλος• άρα, όταν δεν υπάρχει ο άλλος, σου αφαιρεί το γενναιόδωρο στοιχείο που έχεις ενσωματωμένο μέσα σου, γιατί πάντοτε προσπαθείς να προσφέρεις στους άλλους. Άρα το θέμα της προσφοράς με τον Ελληνισμό είναι λίγο παράξενο και, μερικές φορές, όταν δεν το έχουμε στο μυαλό μας, το εκφυλίζουμε. Πολλοί από τους Έλληνες θεωρούν ότι ο στόχος τής ζωής τους – και μην στεναχωρηθείτε, αν είστε σε αυτή την περίπτωση θα πείτε ότι είναι για τα μικρά παιδιά –, πολλοί λοιπόν από τους Έλληνες, ο στόχος τους είναι να έχουν ένα σπίτι. Μετά, εφόσον το κάνουν, θυμούνται ότι δανείστηκαν. Λεπτομέρεια! Μετά, εφόσον το έχουν ξεπληρώσει, όταν γίνεται αυτό σε ανθρώπινη ζωή, γιατί μερικές φορές το μεταφέρουμε κιόλας, είναι και οι άλλοι που συνεχίζουν, θέλουμε να το αφήσουμε κληρονομιά και πάνω-κάτω, όπως ξέρετε, καταλήγουμε να έχουμε ένα λαό που έχει ένα σπίτι εδώ, ένα σπίτι εκεί, ένα σπίτι εκεί, βέβαια δεν τα έχουμε ποτέ μαζί. Αυτό δεν μας πειράζει, είναι η τεχνική της στρατηγικής να έχετε διασπορά. Όταν έχετε διασπορά δεν μπορούν να σας τα βομβαρδίσουν όλα μαζί, εντάξει; Γι’ αυτό να προσέχετε, όταν έχετε αντιπαροχή, μην τα δίνετε όλα στο ίδιο σημείο. Άρα, εδώ, με το θέμα της διασποράς, σιγά-σιγά δεν καταλαβαίνουμε την ουσία και η ουσία είναι μία – όχι αυτή που νομίζετε, επειδή ξέρετε από τραγούδια. Η ουσία είναι ότι ο Ελληνισμός αποφάσισε να χτίζει σπίτια πάνω στη θάλασσα. Αυτό είναι γαμάτο! Γιατί όλοι οι κόπανοι μπορούν να φτιάξουν ένα σπίτι πάνω στη γη. Και πολύ κόπανος να είσαι, στέκει. Όταν είσαι το παραμικρό ηλίθιος πάνω στη θάλασσα, έχεις ένα θέμα. Πας κατευθείαν στο βυθό! Άρα άμα το σκεφτείτε... Έλεγα σε μια άλλη διάλεξη, που αναρωτιόμουν πόσο βάρβαροι μπορεί να είναι, τους έλεγα «άμα θέλατε να μετακινήσετε την Ελλάδα, γιατί δεν σας αρέσει εκεί που είναι...», αλλά, όσο

βάρβαροι και να ήταν, κανένας δεν τόλμησε να τη βγάλει εκτός Μεσογείου. Σου λένε, «εντάξει υπάρχουν και όρια, μπορεί να μετακινηθεί λιγάκι, αλλά όχι και να βγει από τη Μεσόγειο». Θα ήθελα, λοιπόν, να σας κάνω την εξής ερώτηση: θέλω να φανταστείτε τον Ελληνισμό χωρίς καράβια, μόνο με σπίτια. Θα μου πείτε «είναι δύσκολο». Όχι, λέγεται ‘ελλαδισμός’. Γιατί είναι ο καθένας στο χωράφι του, ο καθένας στο χωριό του κι άμα είναι από το άλλο χωριό, είναι αναγκαστικά εχθρός και όσο πιο κοντινό είναι το χωριό, τόσο πιο εχθρός είναι. Ευτυχώς που έχουμε και αληθινούς εχθρούς, που μερικές φορές μας αναγκάζουν να είμαστε με το διπλανό χωριό, για να πολεμήσουμε τους άλλους. Άρα – ο Θεός βοηθάει σε αυτό – από εχθρούς έχουμε, γι’ αυτό είμαστε ακόμα μαζί• γιατί είμαστε μαζί, ακόμα κι από μακριά. Θέλω να σας πω αυτή την ιδέα, λοιπόν, το θέμα της θάλασσας. Όταν επιλέγεις να χτίσεις πάνω στη θάλασσα, δεν πρέπει μόνο να έχεις νοημοσύνη, πρέπει να έχεις και κότσια. Γιατί, ξέρετε, άμα πάρετε τώρα έναν κανονικό άνθρωπο, δηλαδή ένα άτομο, και του πείτε «βάλε όλη την περιουσία σου πάνω σ’ ένα καράβι», θα το σκεφτεί, ακόμα κι αν υπάρχει χορηγός από Ελβετία. Θυμάστε ότι η Ελβετία δεν έχει θάλασσα, έχει βέβαια το σύνταγμα του Καποδίστρια. Σας το λέω αυτό, γιατί η θάλασσα είναι κάτι το δυναμικό, αλλάζει συνεχώς, άρα δεν έχετε τίποτα το σταθερό και, ξαφνικά – εδώ είναι το πιο εντυπωσιακό –, σας υπενθυμίζω ότι είναι μερικοί λαοί που λένε ότι ξέρουν από θάλασσα, στην πραγματικότητα ξέρουν από λίμνες, γιατί πρέπει να βλέπουν την ξηρά• άμα δεν βλέπουν την ξηρά δεν πάνε πιο πέρα. Οι δικοί μας είναι από αυτούς τους θεότρελους, που ήταν ικανοί να είναι μέσα στη θάλασσα, χωρίς να βλέπουν ούτε ένα σημείο ξηράς. Αυτό ξέρετε πόσα κότσια θέλει; Αλλά δεν θέλει μόνο αυτό, θέλει και μυαλό, γιατί όταν δεν βλέπετε ούτε ένα ίχνος ξηράς, τότε το μόνο που σας καθοδηγεί είναι αυτά που είναι εκτός γης. Και βλέπετε, λοιπόν, πόσο φυσιολογικό είναι να είσαι πάνω στη γη, να κυκλοφορείς πάνω στη θάλασσα και να σε βοηθάνε μόνο πράγματα που είναι εκτός γης• ε, πρέπει να το έχεις αυτό, δεν πας έτσι τυχαία. Το άλλο που καταλαβαίνει γρήγορα ο Έλληνας με την θάλασσα, είναι ότι η θάλασσα είναι πιο έξυπνη από αυτόν. Όταν ακούτε για κάποιον ότι είναι καλός καπετάνιος και τα βγάζει πάντα πέρα, μην μπαίνετε στο καράβι του. Όταν ακούτε ότι δεν βγαίνει πάντα, τότε να μπαίνετε, γιατί αυτός που είναι καλός σε επίπεδο στρατηγικής και νοημοσύνης, είναι αυτός που ξέρει ότι υπάρχουν και όρια που δεν πρέπει να ξεπεράσεις, γιατί δεν υπάρχει πια επιστροφή. Άρα, το μη αναστρέψιμο είναι μια κίνηση πολύ σημαντική, όταν είμαστε λίγοι. Άρα θέλω να σας πω το εξής, φανταστείτε τώρα ότι όλη η περιουσία σας είναι πάνω σ’ ένα καράβι. Όλη, δηλαδή να μην έχετε τίποτα άλλο και θέλω να σκεφτείτε πώς βλέπετε την θύελλα, θα δείτε ότι πολύ γρήγορα θα φτιάξετε λιμάνι. Ε, ναι. Άρα ένα άλλο πρόβλημα που έχουμε με τα λιμάνια. Οι περισσότεροι από μας θεωρούν ότι τα λιμάνια είναι φτιαγμένα για να φεύγουμε, ενώ τα λιμάνια είναι φτιαγμένα για να επιστρέφουμε. Για έναν πολύ απλό λόγο: είναι εύκολο να φεύγεις, είναι δύσκολο να επιστρέφεις. Κοιτάξτε το με τη ζωή σας. Όλοι φεύγουν• πόσοι επιστρέφουν. Δεν έχουν φτιάξει λιμάνι, γι’ αυτό. Άρα το λιμάνι είναι λίγο παράξενο, γιατί, άμα το σκεφτείτε ορθολογικά, είναι πολύ χαρακτηριστικό του Ελληνισμού, γι’ αυτό είναι πραγματικά βρισιά όταν τρώτε μπριζόλες στο λιμάνι – αλλά, τέλος πάντων, πού να το ξέρετε –, γιατί το λιμάνι είναι ένα κομμάτι θάλασσας μες την ξηρά. Που αυτό πρέπει να το σκεφτείς, για να το