Άνθρωπος - άτομο | Μακρόκοσμος - μικρόκοσμος και ευτυχία

Να είναι η κοινωνία πιο ανθρώπινη και όχι η ανθρωπιά κοινωνική.

Τόσο απλά.

Άλλο να είσαι ευγενικός κι άλλο ευγενής. Αυτή η διαφορά κάνει τη διαφορά.

Είναι μερικοί που χαίρονται να βοηθούν, είναι μερικοί για τους οποίους είναι αγγαρεία να βοηθούν. Αυτός που χαίρεται, χαίρεται από τη χαρά του άλλου. Όταν παράγεις ένα έργο το οποίο χαροποιεί τον άλλον, τότε σε ενισχύει και σε κάνει πιο ισχυρό. Γιατί αυτό που δεν λέμε στον εθελοντισμό είναι ότι πολύ συχνά βλέπουμε ανθρώπους στο πλαίσιο του εθελοντισμού που έχουν μια πολύ καλή ψυχολογία, ενώ φαίνεται να ασχολούνται με πράγματα πάρα πολύ δύσκολα - ενώ άλλοι έχουν τα προβλήματα της πολυτέλειας, επειδή δεν ασχολούνται με τίποτα τα δύσκολο.

Ευτυχισμένος ποιος από τους δυο είναι;

Ο δεύτερος.

Ο πρώτος δεν ασχολείται με την ευτυχία ούτε με τη δυστυχία, ασχολείται με την ανάγκη, ασχολείται με το να βοηθήσει τον άλλον.

Ο δεύτερος ασχολείται με τον εαυτό του. Άρα είναι κάποτε ευτυχισμένος, κάποτε δυστυχισμένος -ανάλογα κατά πόσο ο μακρόκοσμός ασχολείται με τον μικρόκοσμό του. Αυτός ο μικρόκοσμος δεν είναι ο κόσμος.

Έτσι, στο επίπεδο το ανθρώπινο, άνθρωπος είναι αυτός που έχει μικρόκοσμο τον μακρόκοσμο. Ενώ το κοινωνικό άτομο είναι το ακριβώς αντίθετο, αυτός που έχει τον μακρόκοσμο για μικρόκοσμο.

Η έκπληξη είναι πάντα στον συλλογισμό

Στο δημοτικό, ο δάσκαλος λέει στα παιδιά ότι την επόμενη βδομάδα θα γράψουν ένα απροειδοποίητο τεστ. Το τεστ δεν μπορεί να μπει Παρασκευή, διότι θα έχουν περάσει οι 4 υπόλοιπες μέρες και έτσι δεν θα είναι απροειδοποίητο. Με την ίδια λογική ούτε Πέμπτη πρόκειται να πέσει, διότι αν έχουν περάσει οι 3 προηγούμενες μέρες και ούτως ή άλλως αποκλείεται η Παρασκευή, τα παιδιά θα είναι προετοιμασμένα. Συνεχίζοντας τον συλλογισμό, αποκλείουμε μία μία όλες της μέρες της βδομάδας, άρα δεν γίνεται να μπει απροειδοποίητο τεστ. Ωστόσο όλοι γνωρίζουμε πως είναι απόλυτο φυσιολογικό να πέσει ένα τέτοιο τεστ.

Την ώρα την εκφώνησης δίνεται η εντύπωση ότι υπάρχει μια λογική, ενώ είναι έτσι δομημένη ώστε να αφήνεται μια εντύπωση. Από αυτό πρέπει να ξεφύγετε. Ο συλλογισμός είναι ορθολογικός σε τακτικό επίπεδο αλλά όχι σε στρατηγικό.

Ε: Εχετε τρια παιδια που περπατάνε, ο πρώτος λέγεται Αρχιμίδης, ο δεύτερος Διομήδης. Πως λέγεται ο τρίτος; 

Α: μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε.

Ε: Είναι δυο παιδιά και έχουν γεννηθεί την ίδια μέρα, ίδιο έτος από την ίδια μάνα αλλά δεν είναι δίδυμα 

Α: είναι τρίδυμα/τετράδυμα/κτλ.

Κοινωνική τακτική και ανθρώπινη στρατηγική

Νίκος Λυγερός: Ανθρώπινα ερωτήματα ...

Γιατί δεν ψάχνουμε την ουσία; Ποιος ξέρει; Οι φίλοι μας δεν ζουν πια. Οι εχθροί μας έχουν στόχο το εφήμερο της ζωής. Για ποιο λόγο; Για την ασφάλεια της κοινωνίας; Για την ασφάλεια του συστήματος ή της αδράνειας; Γιατί τα άτομα είναι τόσο πολλά αλλά και ταυτόχρονα τόσο λίγα; Γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο σπάνιοι; Υπάρχει λόγος; Ή τουλάχιστον αιτία; Γιατί έχει τόσο κόστος κάθε δημιουργία; Πώς το αντέχει η μικρή μάγισσα; Και πότε θα πεθάνει ο μοναδικός αλήτης; Γιατί η λέξη εμπάθεια έγινε αρνητική με την πάροδο του χρόνου; Επειδή η ανθρωπιά δεν είναι της μόδας; Έως πότε θα κυριαρχεί στον κόσμο η κοινωνία του τίποτα; Θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι να της αντιστέκονται; Ή θα γίνουμε μία άμορφη και ανώνυμη μάζα; Τι περιμένουν τα άτομα από μία ζωή χωρίς αθώους και ηλίθιους; Δεν ξέρουν ακόμα τι σημαίνει σκλαβιά; Δεν καταλαβαίνουν το νόημα της γενοκτονίας; Πρέπει να γίνουν κι άλλες για ν’ αλλάξουν τα πράγματα; Πόσα εγκλήματα μπορεί ν’ αντέξει η ανθρωπότητα δίχως ν’ αυτοκτονήσει; Γιατί πιστεύουμε σ’ ένα θεό που δεν ακούμε; Γιατί να μην υπάρχει ο αλτρουισμός; Γιατί τόσες χειραψίες ενώ δεν ξέρουμε ν’ ανοίγουμε την αγκαλιά μας; Γιατί να είναι τόσο μεγάλη η ζωή αν είναι να κάνουμε τόσο λίγα πράγματα; Ζούμε ή πεθαίνουμε με τις λεπτομέρειες; Γιατί τα άτομα υπάρχουν δίχως να ζουν; Ποιος είναι ο ρόλος των δασκάλων σε μία κοινωνία που δεν έχει μαθητές; Ποιος είναι ο ρόλος της ιστορίας μας αν είναι να την ξεχάσουμε; Πειράζει που θυμόμαστε τα βάσανα; Γιατί να μην έχουμε κι εμείς άσπρες μέρες; Πότε θα πάψει η κοινωνική κατοχή; Γιατί σε περίοδο ειρήνης, ο άγνωστος στρατιώτης να είναι άνθρωπος; Γιατί να καταδικάζουμε τα εγκλήματα πολέμου και όχι τα εγκλήματα ειρήνης; Γιατί να κυριαρχούν οι απόψεις ενώ δεν υπάρχουν γνώμες; Γιατί ο γαλάζιος γίγαντας να είναι μόνο και μόνο μια πληγή; Για τους νεκρούς ή για τους αγέννητους; Γιατί οι ελεύθεροι να είναι πάντα δεύτεροι; Γιατί οι αγνοί να είναι καταδικασμένοι; Γιατί τα σπίτια να είναι τόσο μεγάλα; Για να κυριαρχεί το κενό; Γιατί τα παγκάκια να είναι μόνο για τη μοναξιά; Πρέπει ή δεν πρέπει να μιλάμε στους άλλους όταν γνωρίζουμε ότι είναι μάταιο; Γιατί δεν νιώθουμε την ανάγκη και επιβιώνουμε μέσα στη ματαιότητα; Πώς αντέχουν τα λουλούδια το βάρος του ουρανού; Όπως αντέχουμε την ελαφρότητα των ατόμων; Πόσους νεκρούς πρέπει να διαβάσουμε για να ζήσουμε; Για πόσους αγέννητους πρέπει να γράψουμε για να πεθάνουμε; Γιατί η νοημοσύνη φοβίζει ενώ είναι κοντά μας για την ανθρωπότητα; Γιατί η κοινωνία θεωρεί τις ιδιοφυίες επικίνδυνες; Ενώ ο κίνδυνος παρέχει ασφάλεια γιατί προτιμούμε την ασφάλεια που προκαλεί κινδύνους; Γιατί φοβόμαστε το τέλος όταν έχουμε αρχές και τη γέννηση όταν έχουμε αξίες; Αφού δεν αλλάζει το σύστημα γιατί να μην πεθάνει για να ζήσουμε την αλλαγή; Και γιατί η ανθρωπιά δεν είναι μία αξία για τα άτομα;

Νίκος Λυγερός - Παιδικά ερωτήματα

Νίκος Λυγερός

Νίκος Λυγερός - Κοινωνική μίμηση

Όπως και ο οπορτουνισμός, η μίμηση ως κοινωνικό εργαλείο επιτρέπει την επιβίωση δίχως τη χρήση δημιουργικών λύσεων. Μέσα σε έναν κόσμο που δεν ελέγχει το άτομο, αναπόφευκτα πρέπει να βρεθούν στρατηγικές επιβίωσης και μια από αυτές είναι η μίμηση και ειδικά η κοινωνική μίμηση. Η οποία αν και φαινομενικά παρουσιάζεται ως η έκφραση μιας ελεύθερης βούλησης, στην πραγματικότητα λειτουργεί μέσω της εξάρτησης. Διότι η μίμηση δεν γίνεται με όλα τα άτομα. Η μίμηση έχει ως πηγή τα άτομα που επηρεάζουν, αλλά και την κοινωνική αδράνεια. Η πρώτη περίπτωση συσχετίζεται με την ιδέα της αλλαγής και η δεύτερη με εκείνη της σταθερότητας. Συνεπώς το άτομο βρίσκεται στα σύνορα δύο δεξαμενών έλξης ή μάλλον δύο κατηγοριών. Η πρώτη έχει έναν σημειακό ελκυστή ενώ η δεύτερη έχει έναν ελκυστή πολλαπλών διαστάσεων. Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρούμε το φαινόμενο της αλλαγής φάσης και της υστέρησης. Πιο συγκεκριμένα με την πρώτη ενεργοποιείται η μόδα ενώ με τη δεύτερη ασκείται η κοινωνική πίεση πάνω στο άτομο που επανέρχεται σε μια προηγούμενη επιλογή ή μη επιλογή αν ανήκει στο αρχικό πλαίσιο. Μια από τις επιπτώσεις αυτής της ανάλυσης είναι η εξήγηση τουλάχιστον η θεωρητική του φαινομένου που ονομάζουμε κοινή γνώμη που λειτουργεί μέσα στο πλαίσιο της κοινής λογικής η οποία βέβαια δεν ανήκει στη λογική. Η κοινή γνώμη διαμορφώνεται ελάχιστα αλλά και ριζοσπαστικά δίχως αυτό το ενδεχόμενο να σημαίνει ότι είναι κάτι το οριστικό. Κατά κάποιο τρόπο μάλιστα θα μπορούσαμε να πούμε ότι τίποτα δεν είναι οριστικό εκτός βέβαια από τη γενική αδράνεια. Είμαστε σε ένα πεδίο που λειτουργεί με τα πρότυπα των διαπραγματεύσεων δίχως συνεργασία. Πράγμα που δεν αποκλείει τις ισορροπίες του τύπου Nash . Η κοινωνική μίμηση ως στρατηγική επιβίωσης φαίνεται να πηγάζει από το βιολογικό υπόβαθρο και μοιάζει περισσότερο με ένα αντανακλαστικό φαινόμενο παρά με μια συνειδητή πράξη επιλεγμένη πάνω σε μια λογική βάση. Κατά συνέπεια δεν είναι αφελής η διερεύνηση ενός φυσικού μοντέλου όπως ο μαγνητισμός όπως προτάθηκε σχετικά πρόσφατα από Γάλλους ερευνητές. Επιπλέον η πολύπλοκη ιδέα του σπιν όταν ανήκει στον τομέα της κβαντικής φυσικής, γίνεται απλή μέσα στο πλαίσιο της κλασικής. Και επιτρέπει τη μοντελοποίηση της ατομικής τάσης. Κάθε σπιν ακόμα και ατομικό επηρεάζεται από τα σπιν γειτονικών ατόμων και ευθυγραμμίζεται με αυτά όταν ανήκουν στην ίδια δεξαμενή έλξης. Το ενδιαφέρον προέρχεται από την ύπαρξη μιας αντικειμενικής εξήγησης όσον αφορά στις απότομες αλλαγές. Μέσω της κριτικής μάζας, η αλλαγή φάσης μπορεί να είναι απότομη ακόμα και αν η γενική εξέλιξη είναι σχετικά αργή. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και απλές εξελίξεις μπορεί να προκαλέσουν απότομες αλλαγές που παρουσιάζονται ως μη προβλεπόμενες ενώ στην πραγματικότητα μέσω του μοντέλου είναι αναμενόμενες. Οι ειδικοί ξέρουν να δημιουργούν μόδες μέσω της κοινωνικής μίμησης ακόμα κι εκεί όπου όλα φαίνονται στατικά.

Ιδιότητα του Markov και διαπραγματευτική στρατηγική

H ιδιότητα του Markov ισχυρίζεται ότι αν η στιγμή n είναι το παρόν και So=Xo, S1=X1,..., Sn=Xn είναι η ιστορία της στοχαστικής ανέλιξης μέχρι και του παρόντος. Δεδομένης αυτής της ιστορίας, η δεσμευμένη κατανομή της επόμενης κατάστασης Sn+1 εξαρτάται μόνο από την παρούσα κατάσταση και όχι από το παρελθόν.

Aν και μπορεί να φανεί ως μία αφαιρετική προσέγγιση των σχέσεων στο διπλωματικό τομέα, στην ουσία αυτό το μοντέλο χρησιμοποιείται, δίχως βέβαια να δίνεται έμφαση σε αυτή τη χρήση. Διότι η ιστορία των διαπραγματεύσεων, αν και υπάρχει ως δεδομένο, δεν επηρεάζει όπως νομίζουμε την καινούργια ή μελλοντική διαπραγμάτευση.

Tο παρόν δημιουργεί συνέχεια νέα δεδομένα που αφοπλίζουν την ισχύ των προηγούμενων και συνεπώς μετατρέπει το παρελθόν σε μια παθητική εικόνα. Bέβαια κάποτε συμφέρει τους διπλωμάτες να παρουσιάσουν το παρόν ως ένα αποτέλεσμα του παρελθόντος. Για την επίτευξη αυτού του τεχνητού στόχου χρησιμοποιούν σχήματα που υπήρχαν, δίχως όμως αυτό να σημαίνει ότι ανήκουν στην κεντρική δομή του συγκεκριμένου προβλήματος.

Έτσι, ενώ η προσέγγιση είναι ουσιαστικά διαφορετική, την παρουσιάζουν φαινομενικά ως τη συνέχεια μιας πολιτικής. H δυσκολία, και για τον ειδικό ακόμα αλλά και για τον πολίτη, είναι να εντοπίσει αυτά τα τεχνητά μέτρα, να τα αφοπλίσει και να εξετάσει τον πυρήνα της νεάς διαπραγμάτευσης. Mόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να επινοήσει τον πραγματικό στόχο του αντιπάλου, που παρουσιάζεται βέβαια ως απλός και ειλικρινής συνομιλητής. Aυτή η ανάλυση υπάρχει πάντα στις μακρόχρονες διαπραγματεύσεις, που διαμορφώνονται ανάλογα με άλλες ιστορικές αποφάσεις που δεν έχουν αναγκαστικά άμεση σχέση με τη συγκεκριμένη διαπραγμάτευση.

Eπιπλέον, όταν η διαπραγμάτευση αφορά αντιφατικές προσεγγίσεις, πάντα ένας από τους δύο διπλωμάτες θα έχει όφελος με τη χρήση του παρελθόντος ως πρόσχημα. Διότι, εκτός αν το παίγνιο είναι τίμιο, πράγμα το οποίο είναι πολύ σπάνιο στην πραγματικότητα της διπλωματίας, ένας από τους δύο παίκτες θα βρίσκεται σε καλύτερη θέση. Έτσι, θα προσπαθεί με κάθε τρόπο να αξιοποιήσει τη διαφορά, ακόμη και αν αυτή δεν αποτελεί μια κυριαρχία σε σχέση με το φαινόμενο του ορίζοντα.

Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν παίγνια όπου όλες οι ενδιάμεσες θέσεις είναι αρνητικές για έναν παίκτη, αλλά με ένα θετικό αποτέλεσμα το οποίο είναι οριστικό. Άρα, το προβάδισμα δεν σημαίνει τίποτα στην ουσία. Έτσι, σε μια μακρόχρονη διαπραγματευτική διαδικασία δεν πρέπει να θεωρούμε ως δεδομένο το προβάδισμα, ακόμα και αν αυτό υπάρχει, διότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν εύκολα με το παρόν.

Aυτήν την ιδιότητα του Markov πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας όταν μας παρουσιάζουν με ένα απόλυτα αντικειμενικό τρόπο τη διαφορά θέσεων που προκύπτει από το παρελθόν. Άρα, δεν πρέπει μόνο να γνωρίζουμε το παρελθόν για να έχουμε μέλλον. Πρέπει να ξέρουμε και πώς διαμορφώνεται από το παρόν.

Η καλύτερη επίθεση είναι η αντεπίθεση

Η επίτευξη ενός στόχου δεν ανήκει απαραίτητα μόνο σ' ένα πλαίσιο. Και μάλιστα όταν ο στόχος είναι πολύπλοκος, η μέθοδος δεν πρέπει να είναι μονόπλευρη στο γνωστικό επίπεδο. Κάθε συνοριακή πλευρά πρέπει να αξιοποιηθεί για την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος άσχετα αν επιφανειακά δεν φαίνεται άμεσα η συμβολή της. Όσο αυτή η μέθοδος μπορεί ν' εφαρμοστεί σ' ένα ενεργητικό σχέδιο, τόσο μπορεί να ερμηνευτεί σ' ένα παθητικό. Δηλαδή, ακόμα κι αν δεν έχουμε την πρωτοβουλία όταν δεχόμαστε μια επίθεση, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα εσωτερικά ελαττώματα μιας αντίθετης πολιτικής. Διότι μόνο με τη σωστή χρήση ελαττωματικών λεπτομερειών μπορούμε σε μια μεταγενέστερη φάση ν' αναπτύξουμε μια οργανωμένη και ισχυρή αντεπίθεση σ' έναν γεωστρατηγικό προβληματισμό.

Η συνέπεια μιας κυριαρχίας ενός πολιτικού συστήματος είναι ο αναγκαίος πολλαπλασιασμός των στόχων του. Η μεγέθυνση του μεταφορικού μαχητικού πεδίου αναγκάζει τη διασκόρπιση των δυνάμεων και την ενίσχυση των επικοινωνιακών μέσων. Και η εξάπλωση ενός δόγματος δεν γίνεται δίχως μια τοπική στήριξη. Έτσι, η ανάπτυξη ενός κοινού στόχου δημιουργεί ένα σύνολο μικρών στόχων που δεν είναι αναγκαστικά καλά δομημένο ως ομάδα. Η ίδια η μαζικοποίηση του στόχου έχει τοπικές συνέπειες που μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε σημεία αναφοράς μιας εύστοχης αντεπίθεσης.

Στρατηγικά, το να μην δώσεις μια μάχη είναι κάποτε από μόνο του μια νίκη. Διότι το πεδίο μάχης παραμένει νοητικό και δεν έχει πρακτικές αρνητικές επιπτώσεις. Μια από τις πιο γνωστές στρατηγικές που ακολουθεί αυτό το σύστημα είναι η αποτροπή. Στην περίπτωση όμως που η πρωτοβουλία ανήκει στον άλλον, πρέπει να υιοθετήσουμε ένα ισχυρό σύστημα μόνωσης το οποίο επιτρέπει μια θετική απομόνωση. Ένα από αυτά τα συστήματα είναι οι πολλαπλές κι ανεξάρτητες επαφές που αναγκάζουν τον άλλο σε δαπάνες ενίσχυσης της επίθεσής του και δημιουργούν ένα χρονικό κόστος. Διότι μια μακρόχρονη επίθεση είναι πάντα ωφέλιμη στην άμυνα.

Όμως, η δημιουργία πολλαπλών επαφών είναι εφικτή μόνο με τη συνειδητοποίηση της ολικής κατάστασης. Η γνώση των δυνάμεων πρέπει κι αυτή να είναι πολύπλευρη διότι η μάχη ανήκει πάντα σ' έναν πόλεμο. Κάθε στρατηγικό στοιχείο ζει σ' ένα πολεμολογικό πλαίσιο. Ακόμα κι αυτή η ολική γνώση δεν είναι παρά η χρονική περίοδος εντόπισης ενός νέου στόχου. Για να βρούμε τα τοπικά στοιχεία της αντεπίθεσης, πρέπει ν' αναλύσουμε ολιστικά και συνοπτικά την επίθεση.

Η πραγματική εφαρμογή αυτής της μεθόδου είναι εφικτή μόνο αν υπάρξει εκ των προτέρων μια στρατηγική σκέψη ικανή να προβλέψει μελλοντικές κινήσεις του αντιπάλου. Σπανίως όμως ένα σύστημα που μπορεί να είναι πολιτικό, διπλωματικό ή στρατηγικό χρησιμοποιεί τον πολύτιμο χρόνο του για να ερευνήσει πραγματικά και αποφασιστικά αυτήν την ανάγκη. Το σύστημα ζει σε μια αντανακλαστική καθημερινότητα. Προσπαθεί ν' απαντήσει σε κάθε ερώτημα. Ενώ για ν' απαντήσεις όντως σε κάθε ερώτημα, πρέπει να προβλέψεις τις ερωτήσεις κι όχι τις απαντήσεις.

Μπορεί η καλύτερη άμυνα να είναι η επίθεση. Ποια είναι όμως η καλύτερη επίθεση; Σ' αυτό το ερώτημα πρέπει ν' απαντήσει η στρατηγική. Κι αυτό το κείμενο έχει μόνο και μόνο αυτό το αντικείμενο. Η αβεβαιότητα της διεθνούς κατάστασης μπορεί να προκαλεί σύγχυση στη σκέψη των πολιτών μας, όχι όμως σ' αυτούς που θεωρούν ότι η καλύτερη επίθεση, προπαντός όταν τα γεωστρατηγικά δεδομένα είναι κρίσιμα, παραμένει η αντεπίθεση.

Η ανθρωπιά του θανάτου και η πίκρα της λήθης

Μέσα μας ζουν όλες οι ψυχές των προγόνων μας. Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μαθήματα του θανάτου. Δεν είναι μόνο στο δημιουργικό της φύσης του που οφείλεται αλλά στο ανθρώπινο. Διότι μες στο θάνατο υπάρχει μια μεγάλη ανθρωπιά κι όχι μόνο όταν λυτρώνει το κορμί από τα βάσανα της ζωής. Η ανθρωπιά προέρχεται κι από την αντιμετώπιση του από το παραδοσιακό κοινωνικό στοιχείο. Ο κύκλος του νεκρού τον ζωντανεύει με τη μνήμη του και τις άμεσες αναφορές. Ο νεκρός δεν είναι ένας ανώνυμος μάρτυρας μιας ιστορίας που εξελίσσεται ανεξάρτητα από αυτόν, είναι ο πρωταγωνιστής της και ο δημιουργός της. Δίχως το θάνατό του δεν θα υπήρχε ιστορία και η κοινωνία δε θα ήταν αναγκαία. Οι φίλοι ζουν με το θάνατο του νεκρού διότι στη μνήμη τους παραμένει ένας φίλος. Κι όλα αυτά προσφέρουν στον άνθρωπο τη μνήμη του απογόνου του. Η μνήμη όπως η φλόγα αλλάζει σώματα αλλά παραμένει η ίδια κι έτσι εμπλουτίζει τη μνήμη του απογόνου. Κάθε άνθρωπος ζει με τον κόσμο των προγόνων του.

Όχι μόνο δεν υπάρχεις δίχως τους άλλους αλλά δεν υπάρχεις και δίχως του προγόνους σου. Και τα αρχικά στοιχεία της σκέψης μας είναι οι μνήμες και τα αισθήματα των προγόνων μας. Ζούμε γιατί έζησαν και παραμένουν ζωντανοί γιατί θα ζήσουμε. Όλες οι μνήμες γίνονται μια για να υπάρξει ο άνθρωπος. Το αίσθημα της μοναδικότητας προέρχεται από τον ομαδικότητα της μνήμης. Έτσι μερικές βραδιές που συνοδεύουν τους νεκρούς γίνονται τα σημεία αναφοράς μιας μελλοντικής ζωής στο πλαίσιο της συλλογικής μνήμης. Ανοίγει ο ορίζοντας του ανθρώπου διότι αντιλαμβάνεται και συνειδητοποιεί την επιρροή της ανθρωπότητας μέσω της κοινωνίας που αφοπλίζεται από την ακραία κατάσταση της ζωής. Το ακραίο βάζει την κοινωνία σε τέτοια ένταση που την αναγκάζει να ελευθερώσει την ανθρωπιά που υπάρχει μέσα της. Οι στενοί φίλοι γίνονται στύλοι συμπαράστασης κι ανοίγουν τη καρδιά τους για να προ σφέρουν ότι έχουν και δεν έχουν πει ποτέ. Η ύπαρξη μας γίνεται ζωή και η σχέση ανθρώπινη. Όλα τα συστήματα καταρρέουν όταν η βάση τους δεν είναι ουσιαστική. Το μόνο που παραμένει είναι η ανθρωπιά.

Ο λαός μας λέει ότι δεν υπάρχει γάμος δίχως δάκρυ και κηδεία δίχως γέλιο. Με άλλα λόγια όλα είναι και τραγωδία και κωμωδία. Τα σύνορά τους είναι συμβατικά και κοινωνικά. Η ζωή του ανθρώπου είναι ένα μείγμα και δεν υπάρχει τρόπος να χωριστούν οι αρχικές ουσίες. Το καταλυτικό στοιχείο της ανθρωπιάς τις έχει διαμορφώσει οριστικά. Δεν τις μπερδεύει ο λαός απλώς τις έχει χωρίσει το διαζύγιο της κοινωνίας που προσπαθεί να ελέγξει την κατάστα ση διαιρώντας τα συστατικά. Και η συλλογική μνήμη παρηγορεί την ατομική. Η προσωπική επαφή χάνεται μέσα στον ωκεανό της λύπης και της χαράς. Το παράπονο γίνεται χαμόγελο και το χαμόγελο δακρύζει.

Όλη η ζωή του θανάτου εισχωρεί στη συλλογική μνήμη και παλεύει πια μόνο με τη λήθη. Κι εκείνες τις στιγμές καταλαβαίνεις ότι υπάρχει και κάτι που είναι ακόμα πιο πικρό από το θάνατο, είναι η λήθη. Διότι για να αντιμετωπίσεις το θάνατο, υπάρχει η μνήμη ενώ μέσα στη λήθη δεν υπάρχει τίποτα πια. Ο θάνατος μπορεί να είναι το τέλος της ζωής, η λήθη όμως είναι το τέλος της ύπαρξης. Αν σε ξεχάσουν όλοι είναι σαν να μην υπήρξες. Γι αυτό και ο λαός εύχεται τη μνήμη την ώρα του θανάτου. Το ίδιο ισχύει και για όλο το λαό. Ακόμα κι αν τον κτύπησε ο θάνατος σημασία έχει να μην τον κτυπήσει η λήθη διότι για να υπάρχω πρέπει να μην ξεχνώ.

Ν. Λυγερός - Οι σκοποί της ζωής

[Από τη διάλεξη του Νίκου Λυγερού στο Γυμνάσιο Κοκκινοτριμιθιάς, Κύπρος 20/05/2013.] 

"Είναι μερικοί από σας που θα ήθελαν να ξέρουν ποιο θα είναι το μέλλον στην ζωή τους. Είναι απλό: Θα πεθάνουμε όλοι. Έχουμε δει μόνο μια εξαίρεση. Κατά συνέπεια ξέρουμε ποια θα είναι η πορεία μας: γέννηση και θάνατος. Στο ενδιάμεσο υπάρχει αυτό που λέμε ζωή." Για πολλούς από μας η ζωή στο σχολείο περιορίζεται σ' ένα λεγόμενο χάσιμο χρόνου. Είναι πολλοί από σας που πιστεύουν ότι το σχολείο είναι ένα χάσιμο χρόνου. Έχουν απόλυτο δίκιο. Και γι' αυτό ερχόμαστε στο σχολείο. Άρα, ας κοιτάξουμε τι σημαίνει αυτό το χάσιμο χρόνου: Κάθε μέρα μέσα από τις συμβουλές που δεχόσαστε είναι ότι πρέπει να κάνεις κάτι χρήσιμο στην ζωή σου, πρέπει να κάνεις κάτι που να σου φέρνει απολαβές, να βρείτε δουλειά. Άρα θα ήθελα να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα του σπιτιού, για να καταλάβετε πόσο άχρηστο είναι το σχολείο.

Ας πούμε ότι θέλετε να φτιάξετε ένα σπίτι και σας ζητάει ο μηχανικός ποιες είναι οι απαιτήσεις που έχετε. Είναι πολύ απλό, σ' ένα σπίτι το πρώτο πράγμα που θα ζητήσετε είναι να υπάρχει τουαλέτα. Είναι για να κάνετε μια τοπική παραγωγή μεθανίου. Το δεύτερο πράγμα που θα ζητήσετε είναι να υπάρχει κουζίνα για να μπορείτε να τρώτε, γιατί άμα δε τρώτε δεν είναι ανάγκη να πάτε τουαλέτα. Στο ενδιάμεσο θα χρειαστεί και το μπάνιο. Αυτά θα είναι τα τρία κυριότερα σημεία και μετά θα περάσουμε στο "πρέπει να κάνετε κάτι το βράδυ" αλλά όπως έχετε αποφασίσει να απολαύσετε την ζωή σας, θα χρησιμοποιήσετε το κρεβάτι. Για μερικούς θα είναι για ύπνο, για άλλους θα είναι για γυμναστική.

Έχετε λοιπόν αυτό το σπίτι, που είναι βέβαια πολύ χρηστικό. Αν το σπίτι σας είναι μόνο αυτό, το να έχετε έρθει στην ζωή, ή να μην έρθετε, είναι το ίδιο. Γιατί είσαστε όπως οποιοδήποτε ζώο ή οποιοδήποτε έντομο. Στην πραγματικότητα άμα έχετε μόνο αυτά τα στοιχεία μέσα στο σπίτι σας δεν έχετε τίποτα που να είναι ανθρώπινο. Με ποια έννοια: Δεν έχετε προβλέψει χώρο όπου να χάνετε τον χρόνο σας. Κάθε σημείο του σπιτιού σας είναι χρήσιμο, άρα κάνετε μόνο χρήσιμα πράγματα και στο τέλος της ημέρας επειδή έχετε κάνει χρήσιμα πράματα και δεν έχετε χάσει χρόνο πουθενά, η επόμενη μέρα θα είναι ακριβώς η ίδια. Εντάξει, μπορεί να έχετε γαστρεντερίτιδα και να αλλάζει. Άρα σε γενικές γραμμές, θα χρησιμοποιείτε το ένα για να είσαστε οριζόντια, το άλλο για να είσαστε όρθιοι, το άλλο για να είσαστε καθισμένοι και τίποτα το καινούριο. Σε κάποια φάση μπορεί κάποιος φίλος σας ή κάποιος δάσκαλος να σας πει: Δε θα κάνεις βιβλιοθήκη; "Α, όχι όχι, δεν είναι χρήσιμη ούτε στην τουαλέτα, ούτε στην κουζίνα, ούτε στην κρεβατοκάμαρα". Αυτό που θέλω να σας πω είναι ότι μέσα στο σπίτι ο χώρος ο πιο άχρηστος για την καθημερινότητα, είναι ο χώρος όπου υπάρχουν τα βιβλία.

Νίκος Λυγερός : Οι σκοποί της ζωής  

Διάλεξη του Νίκου Λυγερού στο Γυμνάσιο Κοκκινοτριμιθιάς, Κύπρος 20/05/2013.