Νίκος Λυγερός: Λοξή επίθεση και πλάγια σκέψη

..."Αυτό το σημείο αποδεικνύει μία ιδέα της θεωρίας νοητικών σχημάτων ότι δηλαδή βλέπουμε ό,τι καταλαβαίνουμε."

Η λοξή επίθεση επινοήθηκε από τον Επαμεινώνδα και δοκιμάστηκε από το Φίλιππο. Εντούτοις, δεν αναγνωρίστηκε η εμβέλεια της τακτικής της παρά μόνο όταν εφαρμόστηκε από τον Αλέξανδρο στη μάχη των Γαυγαμήλων τον Οκτώβριο του 331 π.Χ. Το κύριο γνώρισμα αυτής της επιθετικής τακτικής είναι ένας συμπαγής σχηματισμός 256 οπλιτών σε βάθος 16 σειρών. Ο κάθε οπλίτης των πρώτων σειρών κρατά μία σάρισα μήκους 4 έως 7 μέτρων ανάλογα με τις μάχες. Οι οπλίτες των επόμενων σειρών στηρίζουν τη δική τους σάρισα στον ώμο αυτού που προηγείται. Εκείνη την εποχή, δεν είχε βρεθεί καμία άλλη παράταξη να αντικρούσει αυτή τη δομή η οποία στη συνέχεια εξελίχτηκε στη ρωμαϊκή λεγεώνα. Όμως η δύναμη της οφειλόταν στη δυναμική της. Πράγματι, αυτή η δομημένη σαν σκαντζόχοιρο και προστατευμένη μάζα είχε μία απαράμιλλη διεισδυτική δύναμη. Εξάλλου ήταν ένα από τα βασικά συστατικά στη μάχη της Χαιρώνειας, χωρίς ωστόσο να αποτελεί την αιχμή του δόρατος της μακεδονικής επίθεσης. Στη μάχη των Γαυγαμήλων, ο Αλέξανδρος, όπως το τονίζει ο ιστορικός και στρατηγιστής Frontin, εφάρμοσε τη δική του γραμμή μάχης με τέτοιο τρόπο που μπορούσε να αναπτυχθεί προς όλες τις κατευθύνσεις· έτσι, σε περίπτωση που οι άνδρες του περικυκλώνονταν, μπορούσαν να πολεμήσουν από όλες τις πλευρές. Η επίθεση στην αριστερή πτέρυγα του Δαρείου αιφνιδίασε τον τελευταίο διότι η πτέρυγα του αυτή προσπεράστηκε από ένα τμήμα του ιππικού και διασκορπίστηκε με λοξό τρόπο. Παρόλο που η επίθεση στην αριστερή πτέρυγα ήταν αναμενόμενη εφόσον αποτελούσε τη φυσική προέκταση του κρατήματος της ασπίδας της εποχής, παραμένει ένα καινοτόμο στοιχείο μέσα σ’ ένα πλαίσιο το οποίο συνήθως είναι κεντροθετημένο και μετωπικό. Η ουσία της που προέρχεται απευθείας από τη φύση των υλικών, είναι ξεκάθαρη a posteriori εφόσον επιτρέπει μία σύγκλιση δράσης και μία ενίσχυση της επίθεσης μειώνοντας τη γωνία της, που σημαίνει ότι σε περίπτωση αντίστοιχης αντίστασης, προσφέρει μία δυνατότητα διείσδυσης του μετώπου, όταν μάλιστα είναι ενισχυμένη με το βαρύ οπλισμό των οπλιτών που εκμεταλλεύεται την ίδια του την αδράνεια σε επιτάχυνση.

Η λοξή επίθεση λόγω του συνόλου των χαρακτηριστικών της, αποτελεί τη στρατιωτική εφαρμογή του νοητικού σχήματος της πλάγιας σκέψης. Το αρχικό της σημείο είναι η συνειδητοποίηση της μη δυνατότητας άμεσης πρόσβασης στη γνώση. Άρα, κάθε άμεση μέθοδος είναι προεξοφλημένη σε αποτυχία. Αυτό το στάδιο, το οποίο μπορεί να φαίνεται στοιχειώδες για κάποιον αμύητο στην έρευνα, είναι στην πραγματικότητα το δυσκολότερο για τον κόσμο της νόησης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο και ως εκ τούτου σπάνιο να παρουσιάζουμε αποδείξεις της μη ύπαρξης μίας άμεσης μεθόδου. Έτσι ο ερευνητής σ’ αυτή την έμμεση φάση στηρίζεται στη διαίσθησή του και την εμπειρία του. Μόνο που όπως αυτές είναι περιορισμένες ακριβώς μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στο τελικό στάδιο τού απομένει μόνο η νοημοσύνη του για να εξάγει τα συμπεράσματά του. Ένας τρόπος να εξελιχτούμε σ’ αυτόν τον τομέα, είναι να διαχειριστούμε τα προβλήματα αποκλείοντας άμεσες μεθόδους. Αυτή η τεχνική που ίσως να φαίνεται τεχνητή, αποτελεί ένα θαυμάσιο μέσο για να αντιληφθούμε το υπό συζήτηση πρόβλημα με ένα βαθύτερο τρόπο. Η αύξηση της δυσκολίας πρόσβασης στη λύση, επιτρέπει μία λεπτή ανάλυση της δυναμικής των νοητικών δομών. Επιπλέον, η πλάγια σκέψη, ως ευρετική, μάς δίνει επίσης πρόσβαση σε αδύνατα σημεία της οντότητας του προβλήματος, διότι αυτά δεν βρίσκονται αναγκαστικά στην ορατή πλευρά του προβλήματος. Και είναι η κατανόηση που τα καθιστά ορατά. Αυτό το σημείο αποδεικνύει μία ιδέα της θεωρίας νοητικών σχημάτων ότι δηλαδή βλέπουμε ό,τι καταλαβαίνουμε.

Εν κατακλείδι, η πλάγια σκέψη όπως η λοξή επίθεση αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο διαχείρισης ενός προβλήματος μέσω της εφαρμογής της πολυδιάστατης πολυπλοκότητάς της. Πρόκειται, λοιπόν, για στοιχεία τακτικής για τα οποία οι γνώσεις στρατηγικής είναι προαπαιτούμενο. Με αυτή την έννοια, εισέρχονται στο χώρο του μη γραμμικού συλλογισμού.


Πηγή: Νίκος Λυγερός