Γενοκτονία μνήμης ... Πέντε κινήσεις για μια σιωπή

Προσπαθούν να δολοφονήσουν τη μνήμη μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Είμαστε μόνο άνθρωποι. Ακριβώς επειδή είμαστε άνθρωποι, μπορούμε να αντισταθούμε.

Ποιο θα είναι το τίμημα; Η μνήμη δεν έχει τιμή!

Φοβάμαι το θάνατο …

Η λήθη είναι αυτό που πρέπει να φοβόμαστε. Ο θάνατος είναι φυσιολογικός, η λήθη είναι απάνθρωπη!

Η μνήμη πληγώνει, αυτό είναι το πρόβλημα. Αυτό που σας έδειξα είναι ότι οι άνθρωποι που γενοκτονήθηκαν, στην πραγματικότητα υπάρχουν. Αν κάθισα εδώ είναι βέβαια για να με βλέπετε, αλλά είναι και για να βλέπετε αυτούς που δεν βλέπετε. Για τα τέρατα ο φυσιολογικός χώρος είναι αυτός, διότι ο κόσμος μας είναι ο κόσμος των νεκρών. Όταν ασχολείστε με τις γενοκτονίες, ασχολείστε με κάτι που η κοινωνία θεωρεί ότι είναι ανούσιο. Δεν προσπαθούμε να την πείσουμε γιατί δεν έχει καμία σημασία. Οι κοινωνίες περνάνε, τα θύματα της γενοκτονίας παραμένουν, αλλά μετά σιγά σιγά έρχονται και τα άλλα θύματα που δεν υπολογίζουμε τα οποία είναι οι άνθρωποι που δεν μπόρεσαν να γεννηθούν. Όταν μετράμε τα θύματα μιας γενοκτονίας κοιτάζουμε μόνο τη γενοκτονία εκείνη τη στιγμή και δεν μετράμε τι γίνεται μετά. Στην πραγματικότητα ο πληθυσμός που πεθαίνει επειδή δεν μπόρεσε να ζήσει είναι πολύ μεγαλύτερος. Απλώς δεν ονομάζουμε τα άτομα. Ας πούμε στη γενοκτονία των Εβραίων είναι 6.000.000 θύματα. Όταν σας λένε 6 εκατομμύρια δεν σας λέει τίποτα, αλλά άμα σας έλεγαν ότι ένα από αυτά τα θύματα θα μπορούσε να ήταν και ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, θα το βλέπατε κάπως διαφορετικά. Αν σας έλεγα για τους Αρμένιους, μπορεί να ήταν και ο Χατσατουριάν ένα από αυτά τα θύματα, θα ήταν διαφορετικά. Για τους Πόντιους δεν είναι ανάγκη να αναφερθώ σε ονόματα γιατί τους ξέρετε, είναι και μερικοί από εσάς που είναι Πόντιοι, όπως και οι άνθρωποι που έπαιξαν (στην παράσταση). 

Τι εννοώ με αυτό … όταν δεν βάζουμε ένα όνομα πάνω στο θύμα, στην πραγματικότητα το θύμα δεν υπάρχει και είναι αυτός ο στόχος σε αυτά τα καθεστώτα που διαπράττουν τα εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας . Η ιδέα τους είναι ότι την ώρα της γενοκτονίας προσπαθούν ήδη να σβήσουν τα ίχνη, διότι στην ουσία το μόνο που μπορεί να αντισταθεί σε μια γενοκτονία, είναι το ίχνος της. Το ίχνος προέρχεται από τη μνήμη μας, όσο θυμόμαστε αυτά τα θύματα τόσο υπάρχουν. Εχουμε την εντύπωση ότι δεν είναι σημαντικοί αυτή η ιδέα, αν προσέξετε, σίγουρα πολλοί από εσάς θα έχουν πάει ήδη σ’ένα μνημόσυνο, στην Ελληνική παράδοση λέμε ‘’ζωή σ’εσάς, να τον θυμάστε’’. Δεν δίνουμε μεγάλη σημασία σε αυτή την έκφραση, αλλά στην πραγματικότητα η Ελληνική παράδοση ξέρει ότι αν δεν υπάρχει κανένας που να θυμάται πια το νεκρό, ο νεκρός πεθαίνει δεύτερη φορά. Στις γενοκτονίες αυτός ο δεύτερος θάνατος γίνετε πριν από τον πρώτο, γιατί την ώρα που διαπράττον αυτό το έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας, προσπαθούν να σβήσουν και το έγκλημα. 

Αυτό τι σημαίνει; Σημαίνει ότι όχι μόνο το θύμα δεν υπάρχει πια, αλλά στην ουσία δεν υπήρξε, δηλαδή δεν είχε καμία συμβολή σε αυτή την κοινωνία που αποφάσισε να τον γενοκτονήσει. Τώρα συγκεκριμένα για να μπούμε και στον χώρο τον δικό μας … πρώτα απ’όλα χαίρομαι που είσαστε τόσοι πολλοί και να σας πω την αλήθεια .. δεν έχει σημασία, ούτως η άλλως μόνο την αλήθεια σας λέω –και πιο λίγοι να ήσασταν δεν αλλάζει τίποτα, τα παιδία έκανα ότι έπρεπε, έκαναν το πρέπον, απλώς θέλω να πω ότι εφόσον ήσαστε και περισσότεροι πρέπει να αντιληφθείτε ότι τώρα έχετε κάποιον σκοπό, ακόμα και τώρα. Δηλαδή συνήθως όταν μιλάμε για τη γενοκτονία των Ποντίων, μιλάμε για κάτι που ανήκει στο παρελθόν και δεν συνειδητοποιούμε ότι στην πραγματικότητα η γενοκτονία της μνήμης συνεχίζει. Και εφόσον συνεχίζει η γενοκτονία της μνήμης, όσοι είναι αδιάφοροι συμβάλλουν σε αυτή τη γενοκτονία. Δηλαδή δεν ξέρω πόσες φορές έχετε κάνει κάτι που προώθησε την αναγνώριση της γενοκτονίας. Είναι αυτό το ερώτημα που θέτει αυτό το θεατρικό, δηλαδή όπως το είδατε τα πρόσωπα δεν είναι πρόσωπα που ανήκουν στην εποχή της γενοκτονίας τότε όπου έγινε. Στην πραγματικότητα είναι πρόσωπα που θα μπορούσαν να ζουν και τώρα, όπως και οι ηθοποιοί που το έζησαν –και το πρόβλημα μας είναι πώς να πείσουμε τους ανθρώπους που επέζησαν όχι μόνο της γενοκτονίας αλλά της ανθρωπότητας να δράσουν εναντίον της βαρβαρότητας, γιατί το θέμα είναι αυτό, πως μπορούμε να το κάνουμε και όλοι η θεατρική παράσταση βασίζεται σε αυτή την ιδέα, γιατί πρέπει να σκεφτείτε ότι μερικά πράγματα δεν καταγράφονται, επειδή δεν τα έγραψε κανένας ή επειδή τα έσβησαν. 

Είναι πολλοί από εσάς που είναι Χριστιανοί. Μπορείτε να φανταστείτε τι θα γινόταν αν κάποιος είχε σβήσει τη Βίβλο; Μπορεί μερικοί από εσάς να μην είναι και να ενδιαφέρονται για άλλα θέματα ή μπορεί να σας ενδιαφέρει και η φιλοσοφία. Μπορείτε να φανταστείτε ας πούμε τους Σωκρατικούς διαλόγους να μην υπάρχουν; Δηλαδή όταν βλέπετε μερικά πράγματα κατά πόσο επηρέασαν την εξέλιξη της ανθρωπότητας, μπορείτε να φανταστείτε τι θα ήταν η ανθρωπότητα χωρίς αυτά; Και αυτό είναι το θέμα μας. Το θέμα είναι ότι για την γενοκτονία των Ποντίων, η Τουρκία τώρα, ο λεγόμενος γείτονας όπως λέμε μερικές φορές με ευφημισμό, θεωρεί ότι δεν έγινε η γενοκτονία των Ποντίων, δεν έγινε η γενοκτονία των Αρμενίων, δεν έγινε η γενοκτονία των Ασσυροχαλδαίων, ενώ ξέρουμε ότι υπάρχει αυτό το γεγονός και αυτό το γεγονός ονομάζεται έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Το πρόβλημά μας τώρα δεν είναι ότι έγινε η γενοκτονία. Η γενοκτονία έγινε δεν αλλάζει τίποτα, το θέμα είναι γιατί συνεχίζεται η γενοκτονία της μνήμης και αυτό στην πραγματικότητα είναι ο στόχος, ο μεγάλος στρατηγικός στόχος ενός δήμιου, μιας βαρβαρότητας, διότι προσπαθεί να πείσει του άλλους που δεν έχουν υποστεί αυτή τη γενοκτονία, ότι αυτή η γενοκτονία δεν υπάρχει και αυτό δεν υπάρχει θεωρείται ότι είναι μια λεπτομέρεια συχνά. Δηλαδή είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε ότι επειδή δεν κάνουμε τίποτα δεν υπάρχει πια. Αλλά προσπαθήστε να κοιτάξετε τον εαυτό σας με τους γονείς σας, τους παππούδες τις γιαγιάδες –ας πούμε ότι με καλείτε σπίτι σας και έχει πεθάνει ο παππούς σας και έχουν χαθεί τα πάντα γιαυτόν, δεν υπάρχει πια τίποτα, ούτε φωτογραφία, ούτε βιβλίο, ούτε αναμνήσεις, δε θα πιστέψω ότι υπήρξε ο παππούς σας. Και στην πραγματικότητα δεν έχω ανάγκη να το πιστέψω, διότι όντως δεν υπήρξε, γιατί είναι η μνήμη του που δεν υπάρχει και αν δεν υπάρχει η μνήμη του δεν υπάρχει και η ύπαρξή του. Αυτό το νοητικό σχήμα είναι λίγο δύσκολο να το κατανοήσουμε, ακόμα πιο δύσκολο να το επινοήσουμε αλλά στην πραγματικότητα είναι ο άξονας της στρατηγικής ενός κράτους που θεωρεί ότι δεν έγινε η γενοκτονία. 

Τώρα πιο συγκεκριμένα για να καταλάβουμε και για ποιο λόγο υπάρχει αυτό το πράγμα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι το κράτος της Τουρκίας, και προσέξτε δεν είναι θέμα με τους Τούρκους. Οι Τούρκοι είναι ένας λαός. Δεν υπάρχει καμιά κατηγορία εναντίων των λαών. Υπάρχει μια κατηγορία εναντίων των καθεστώτων. Είναι οι νάζι που έκανα τη γενοκτονία των Εβραίων, δεν είναι οι Γερμανοί. Το ίδιο είναι και εδώ, δηλαδή είναι οι Οθωμανοί, είναι οι Νεότουρκοι, είναι ο Κεμάλ, ο κεμαλισμός που διέπραξαν αυτό το έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Το πρόβλημα τώρα είναι ότι το τωρινό καθεστώς της Τουρκίας συνεχίζει να πιστεύει και να προσπαθεί να πείσει τους πάντες ότι αυτά δεν έγιναν και το πρόβλημα το δικό μας είναι ότι εμείς δεν λέμε τίποτα. Αυτό θα μου πείτε μα είναι δύσκολο να πούμε κάτι. Στην πραγματικότητα δεν ζητάω να πείτε κάτι, ζητάω να κάνετε κάτι. Δεν είναι ανάγκη να πείτε κάτι, γιαυτό και το θεατρικό ονομάζεται ‘’Πέντε κινήσεις για μια σιωπή’’. Το θέμα είναι τι κάνουμε. Αυτό που έκαναν τα παιδία εδώ, που το έζησαν μπροστά σας, αυτή την παράσταση και συμπεριλαμβάνω και τη Σέρα, είναι πραγματικά μια πράξη, δεν έχουν ανάγκη να αποδείξουν κάτι άλλο, δεν έχουν ανάγκη να πουν κάτι άλλο, δεν έχουν ανάγκη να μιλήσουν φυσιολογικά μετά από αυτό. Έκαναν αυτό που έπρεπε, έκαναν το πρέπον. Ότι είστε εδώ θεωρώ ότι κάνατε το πρέπον για την μνήμη της γενοκτονίας και εναντίον της γενοκτονίας της μνήμης, γιατί όλοι σας και τα παιδάκια –γιατί ξέρετε, μερικές φορές μερικοί από εμάς, τους εκνευρίζει ο θόρυβος, προσπαθείτε τώρα να φανταστείτε ότι εδώ υπήρχαν μερικά παιδάκια που έκαναν θόρυβο και είναι παιδάκια που είχαμε φέρει σε μια παράσταση για τη γενοκτονία. Για μένα το σημαντικό είναι ότι ήρθαν εδώ και ότι οι γονείς σκέφτηκαν να τα φέρουν. Στην κανονική συμβατική κοινωνία θα θεωρήσουν ότι αυτό δεν είναι καλό για παιδιά. Κατά συνέπεια αυτό που ονομάζει η κοινωνία θόρυβος των παιδιών, για μένα είναι η ύπαρξη των μικρών ανθρώπων. 

Το πρόβλημα στη γενοκτονία είναι ότι δεν υπάρχουν μετά μικροί άνθρωποι, δεν υπάρχουν άνθρωποι, γιατί δεν υπάρχει μέλλον. Εδώ ζούμε σε μια κοινωνία του παρόντος, ξέρετε είμαστε και σε μια φάση που κυριαρχεί η μιζέρια, έχουμε μια μίζερη νοοτροπία για πολλά πράγματα, προσπαθούν να μας πουν ότι είμαστε σε μια φάση εντελώς καταστροφική για να μην πω χειρότερα –είναι αστείο, είναι ένα μεγάλο αστείο. Διότι όταν θυμάστε πραγματικά τι σημαίνει μια γενοκτονία, όταν σας λένε ότι αυτό που ζούμε τώρα είναι κρίσιμο είναι μια κρίση , όταν είμαστε ένα λαός που έχει ζήσει μια γενοκτονία, που έχει ζήσει 2 παγκόσμιους πολέμους, που έχει ζήσει έναν εμφύλιο, που έχει ζήσει την πείνα, που έχει ζήσει τη χούντα –θεωρώ ότι είναι αστείο να μας λένε ότι είμαστε σε μια φάση κρίσης. Οι γενοκτονίες καθορίζουν και την αξία του ανθρώπου, γιατί δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος που να μπορεί να παλέψει μόνος του για την αναγνώριση της γενοκτονίας, είναι μακρόχρονη η διάρκεια δεν γίνεται να μόνος είναι πάντοτε συλλογικό –πρέπει να φανταστείτε ότι η γενοκτονία των Ποντίων θυμάστε είναι από το 1918, το 1994 αναγνωρίζεται από την Ελλάδα και φέτος το 2010 είναι η Σουηδία που αναγνωρίζει για πρώτη φορά τη γενοκτονία των Ποντίων. Δηλαδή είναι σχεδόν 100 χρόνια μετά το έγκλημα. Πρέπει όμως να αντιληφτείτε ένα πράγμα, ο χρόνος είναι μαζί μας, ο χρόνος είναι εναντίον του θύτη. 

Τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, δεν παραγράφονται, δεν διαγράφονται.  Άρα μην θεωρείτε ότι είναι ένα παλιό θέμα που δεν έχει πια νόημα. Είναι ένα σύγχρονο θέμα, είναι ένα επίκαιρο θέμα και αν θέλετε να δείτε πόσο επίκαιρο είναι πολύ απλό. Κοιτάξτε τι κάνει ο κρατικός φορέας στην Τουρκία για να σβήσει οποιοδήποτε ίχνος από αυτή τη γενοκτονία. Στην Ελλάδα από αδιαφορία θεωρούμε ότι είναι ένα παλιό θέμα, είναι ένα επίκαιρο θέμα, απλώς είναι διαχρονικό και ξεχνάμε ότι αυτή η διαχρονικότητα είναι κι αυτό που μας καθορίζει. Ξέρετε είμαστε σε μια χώρα όπου ο χώρος μας είναι πολύ μικρός, είμαστε σε μια χώρα όπου το μόνο μεγάλο που έχουμε είναι ο χρόνος, είμαστε μια χώρα του χρόνου. Γι’αυτό πρώτα απ’όλα δεν ανησυχώ για την Ελλάδα, γιατί ξέρουμε ότι ανήκουμε σε αυτό το χώρο που ονομάζουμε χρόνο, γι’αυτό δεν ανησυχώ που είμαστε μια μικρή χώρα, το μόνο που με ανησυχεί είναι να μην το ξεχάσουμε. Και ένας τρόπος να μην το ξεχάσουμε είναι να παλέψουμε για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, που είναι ένας στόχος που δεν μπορούμε να πετύχουμε εμείς όσοι είμαστε εδώ, θα το πετύχουν και οι επόμενοι –και ξέρετε μπορεί να το πετύχουν και τα παιδάκια που έκαναν τον θόρυβο εδώ, γιατί μετά θα έχουν συνηθίσει ότι είναι κάτι το σημαντικό μέσα στην κουλτούρα της όπως είναι και σημαντικό γι’αυτούς που δεν ξεχνούν. Δεν γεννιόμαστε άνθρωποι, γινόμαστε άνθρωποι και ο αγώνας για τις γενοκτονίες είναι ένας τρόπος να μεγαλώσουμε την αξία των ανθρώπων, γιατί αντιλαμβάνονται ότι έχουν κάποιον ρόλο να παίξουν.

Νίκος Λυγερός--Θεατρικό ''Πέντε κινήσεις για μια σιωπή'' 

Πηγή: http://www.lygeros.org/Talks/Syros_20100529.html. Eκδήλωση μνήμης για τη γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού. Η εκδήλωση περιλαμβάνει την θεατρική παράσταση "Πέντε κινήσεις για μια σιωπή" και εισήγηση του συγγραφέα Νίκου Λυγερού Πινακοθήκη Κυκλάδων, Σύρος 29/05/2010 και http://www.youtube.com/watch?v=NkCHDFYFhVU [Ακρόνειρο]