Νίκος Λυγερός - Κοινωνία και ανθρωπότητα

Η πράξη κατά Προμηθέα.

Η ομάδα δίχως πράξη παραμένει σύνολο. Γι’ αυτό το λόγο η κοινωνία δεν θέλει πράξεις. Έτσι ελέγχει το σύνολο. Και κανείς δεν βλέπει το ουδέτερο στοιχείο. Όλα είναι ίδια και ανώνυμα. Αυτά είναι τα άτομα της κοινωνίας. Ενώ η ανθρωπότητα ζει μόνο μέσω της πράξης, της πράξης κατά Προμηθέα. Διότι δεν αρκεί η γνώση της Αθηνάς, για ν’ αλλάξει και να ξημερώσει ο κόσμος. Η θυσία του Προμηθέα είναι αναγκαία. Μόνο έτσι γεννιέται η ομάδα. Το δώρο του Προμηθέα στο σύνολο των ανθρώπων είναι η πράξη. Για να συνεχιστεί όμως αυτό το έργο, χρειάζονται κι άλλες πράξεις. Το θεατρικό του κόσμου δεν είναι μονόπρακτο. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο ν’ αντιληφθούμε τι σημαίνει πράξη κατά Προμηθέα. Το πλαίσιο της είναι μόνο και μόνο το ανθρώπινο, δηλαδή η ανθρωπότητα. Η πράξη κατά Προμηθέα είναι κατηγορία για την κοινωνία, διότι αυτή λειτουργεί ως ένα αθάνατο σύστημα. Δεν σχετίζεται με το παρόν, διότι σε αυτό κυριαρχεί η μόδα. Αφορά την ουσία των πραγμάτων και κατά συνέπεια δρα στον αόρατο χώρο της στρατηγικής. Το υπόβαθρο της είναι η νοημοσύνη ως μέλλον της ανθρωπότητας. Και δεν βρισκόμαστε στο πεδίο της θεωρίας αποφάσεων. Η πολυπλοκότητα που πρέπει να διαχειριστεί η πράξη κατά Προμηθέα, είναι μεγαλύτερη. Επιπλέον, δεν είναι γνωστές όλες οι αρχικές συνθήκες. Αυτά τα στοιχεία εξηγούν την αναγκαιότητα της στρατηγικής. Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτής της πράξης είναι η ιδιότητα του συνδυασμού. Με άλλα λόγια, δεν αποτελεί ελιγμό. Η πράξη δεν προσαρμόζεται στα δεδομένα, διαμορφώνει την πραγματικότητα, διότι ζει μόνο στην επόμενη. Το εγκλωβισμένο μέλλον του παρελθόντος δεν μπορεί να ζήσει αλλού, διότι το παρόν του είναι απαγορευμένο από την κοινωνία της λήθης και της αδιαφορίας. 

Όμως η πράξη κατά Προμηθέα δεν είναι αυτονόητη ούτε με την έννοια του Primo Levi, ούτε με την έννοια του Ernest Hemingway. Είναι μια υπέρβαση ακόμα και σε σχέση με την απόφαση του Κιριλόφ στους Δαιμονισμένους. Διότι γνωρίζει το παράλογο που αναγνώρισε ο Albert Camus στο μύθο του Σισύφου και ξέρει ότι αυτό το εμπόδιο του δίνει την ελευθερία δράσης. Μέσω της αντίστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η πράξη κατά Προμηθέα οδηγεί στον απελευθερωτικό αγώνα, δίχως αυτό να σημαίνει ότι το φαινόμενο είναι μαζικό. Αντιθέτως, η σπανιότητα είναι που χαρακτηρίζει την πράξη. Ενώ η δράση της είναι απαραίτητα ολική. Ακόμα και αν υπάρχει η τιμωρία της κοινωνίας, δεν υπάρχει έγκλημα. Η πράξη κατά Προμηθέα γίνεται για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Συνδυάζει τις έννοιες της αντίστασης και της θυσίας, διότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για ν’ αγγίξει το άξιο, το οποίο είναι το μόνο που μπορεί να σώσει την ανθρωπότητα και να της επιτρέψει να διασχίσει τους αιώνες. Τέλος, η πράξη κατά Προμηθέα είναι ένας κρίκος της ανθρώπινης αλυσίδας του χρόνου. Είναι μια μορφή σκυταλοδρομίας, όπου η σκυτάλη είναι το φως. Έτσι, όλο το θέμα δεν είναι πώς να το κρατήσεις αλλά πώς θα καταφέρεις να το δώσεις στους επόμενους, για να μη χαθούν μέσα στο σκοτάδι. Μόνο που δεν βλέπεις τους επόμενους, γιατί είναι αγέννητοι και τους προηγούμενους, γιατί είναι νεκροί. Γι’ αυτό το σπάνιο δεν είναι μοναξιά αλλά ευθύνη για όλους μπροστά σε όλους.

Τρια αποσπάσπατα από διαλέξεις του Νίκου Λυγερού για την κατανόηση των εννοιών: [άτομο - άνθρωπος], [ομάδα - παρέα], [κοινωνία - ανθρωπότητα].

Τελεολογικές και αξιολογικές απαιτήσεις.

Η κοινωνία επηρεάζει όλους τους θεσμούς και ταυτόχρονα τους κατηγορεί όλους για την κατάντια της, η οποία μετατρέπεται σε εξέλιξη όταν τη συμφέρει και ειδικά όταν θέλει να καταπατήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν θέλει αξιολογία διότι δεν πιστεύει στις αξίες, μα μόνο στις αρχές. Δεν θέλει τελεολογία διότι θα έπρεπε να ανακοινώσει τους στόχους της, οι οποίοι δεν είναι τίποτα άλλο από τη διατήρηση του συστήματος. Ευτυχώς για την κοινωνία, επηρεάζει και αυτούς που ονομάζονται ερευνητές και που απλώς είναι τα παράσιτα ενός συστήματος. Μας εξηγούν ότι είναι εγκλωβισμένοι μέσα στο σύστημα, την ώρα που εμείς βλέπουμε ότι το εκμεταλλεύονται με τον πιο άθλιο τρόπο. Δημιουργούν μικρά κέντρα κυριαρχίας διότι δεν έχουν την εμβέλεια ούτε τη μεγαλοσύνη να κάνουν κάτι άλλο. Κατά συνέπεια, η ίδια η κοινωνία είναι ευχαριστημένη από τα αποτελέσματά τους. Δυστυχώς αυτά τα άτομα δεν παράγουν τίποτα για την ανθρωπότητα. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο φοβούνται τόσο πολύ τους ανθρώπους. Η ύπαρξή τους τους προκαλεί τύψεις ενώ θα ήθελαν να είναι περήφανοι για το έργο τους ή τουλάχιστον αυτό που ονομάζουν έργο τους και που στην καλύτερη περίπτωση είναι κλεμμένο από άλλους. Επίσημα προωθούν την εξέλιξη του ανθρώπου, ενώ αδυνατούν να συμβάλλουν σε αυτή. Για αυτά τα άτομα, στην καλύτερη περίπτωση και πάλι, οι άνθρωποι είναι πελάτες. Δεν μπορούν να είναι τίποτα άλλο διότι οι ίδιοι δεν μπορούν να είναι τίποτα άλλο.

Τα προβλήματά τους έρχονται με τους χαμαιλέοντες και τους ιππόκαμπους, οι οποίοι είναι εξ ορισμού αντιστασιακά στοιχεία για το σύστημα. Με αυτούς, η εικόνα τους καταρρέει διότι δεν μπορούν να εξαπατήσουν τη νοημοσύνη και τη μνήμη. Με αυτούς, όλο τους το έργο καταντά να είναι μια γελοία πλαστογραφία. Έτσι ο μόνος τους στόχος πια είναι η εκκαθάριση του συστήματος από τους χαμαιλέοντες και τους ιππόκαμπους. Στρατηγικά, όμως, κάνουν και πάλι ένα λάθος διότι αυτές οι οντότητες δεν μπορούν ν’ ανήκουν στο σύστημα ή στην κοινωνία. Είναι ανεξάρτητες και σχετίζονται μόνο και μόνο με την ανθρωπότητα. Άρα, το κοινωνικό πλαίσιο δεν τους αγγίζει. Όλο το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει συμβίωση. Η κοινωνία κάνει ό,τι μπορεί για το παρόν, ενώ όλη η ουσία είναι το παρελθόν και το μέλλον. Η κοινωνία κυριαρχεί στο παρόν, όπως και τα άτομα του συστήματος. Θεωρεί ότι είναι αθάνατη διότι δεν έχει ορίζοντα. Η ανθρωπότητα ξέρει ότι είναι θνητή. Παράγει το μέλλον με το παρελθόν, διότι αλλιώς δεν θα υπάρξει η μνήμη του μέλλοντος. Λειτουργεί τελεολογικά και αξιολογικά διότι δεν υπάρχει καμία συμβολή εκ μέρους της κοινωνίας. Βέβαια, αυτό δεν εμποδίζει τα άτομα του συστήματος να προσπαθούν να προωθούν το ανούσιο μέσα από την άθλια πλαστογραφία τους διότι το κοινό τους δεν έχει πρόσβαση στο πρωτότυπο. Δεν μπορεί να συγκρίνει και να αγαπήσει τις πηγές της γνώσης, κατά συνέπεια κάθε βρύση θεωρείται πηγή. Όμως οι βρύσες ξέρουν ότι δεν είναι πηγές. Απλώς το παραδέχονται μόνο όταν είναι πια αργά.

Το άτοπο της μόδας Την εποχή εκείνη όλα ήταν θέμα μόδας. Και η ανθρωπιά δεν είχε νόημα. Η κοινωνία ήθελε το παρόν, και το εγκλωβισμένο μέλλον του παρελθόντος έπρεπε να αφανιστεί. Η μόδα του παρόντος έσβηνε στον χρόνο για να παραμείνει αθάνατη. Όμως οι καταδικασμένοι εις ζωή την μετέτρεψαν σε άτοπο.

Το πρέπον και το πρέπει Μέσα στην κοινωνία της μόδας και στη μόδα της κοινωνίας όλοι ξέρουν τι πρέπει να κάνουν και να μην κάνουν. Οι αρχές είναι το παν. Λίγοι γνωρίζουν το πρέπον της ανθρωπιάς και της θυσίας. Είναι οι άνθρωποι της αντίστασης και της μνημοσύνης μας. Οι αξίες δεν είναι τίποτα. Κι όμως αυτό το τίποτα είναι το παν και το παν δεν είναι τίποτα για την ανθρωπιά των αθλίων.

<< Αντί να κοιτάζουμε το πεπρωμένο μας σαν μια καταδίκη, πρέπει να το βλέπουμε ως το δημιούργημά μας. Έτσι και τις δύσκολες στιγμές πρέπει να τις βλέπουμε μόνο ως κρίσιμες διότι αν αντισταθούμε απλοϊκά, κάποτε θα μας καταπατήσει όχι μόνο το βάρος της πληγής, μα και οι ίδιες μας οι παθητικές πράξεις. Ενώ αν συλλάβουμε την κρισιμότητα της στιγμής και την χρησιμοποιήσουμε δυναμικά θα μας βοηθήσει. Δεν παλεύουμε με τη θάλασσα, ζούμε πάνω στη θάλασσα.
Το μονοπώλιο της βίας και η κυριαρχία του φόβου είναι τα συνηθισμένα όπλα της εξουσίας τα οποία λειτουργούν αποτελεσματικά όταν αντιμετωπίζονται άμεσα. Η τρομοκρατία του συστήματος βασίζεται στη μη πληροφόρηση και την παραπληροφόρηση. Διότι η γνώση είναι μία μορφή εξουσίας. Όταν δεν ξέρεις, παθαίνεις. Κι όταν δεν δημιουργείς, πεθαίνεις. Αυτό που μας έμαθε η ιστορία και η κοινωνία στης ανάγκης τα θρανία, είναι ότι μόνοι είμαστε ασήμαντοι, το άτομο δεν είναι άνθρωπος. Η ιδέα του ανθρώπου ως κοινωνικό ον γεννιέται μόνο με την έννοια της συνεργασίας σε μια ομάδα ανθρώπων. Συμμετέχοντας σε μια κοινή κίνηση, σ’ ένα κοινό κύμα νιώθουμε ότι ανήκουμε στον ίδιο ωκεανό που ονομάζεται ανθρωπότητα. >>



<< Οι άνθρωποι είναι λίγοι και σπάνιοι, ενώ τα άτομα είναι πολλά.
Αλλο άνθρωποι, άλλο άτομα; Ναι, νομίζω ότι άνθρωπος είναι αυτός που συνειδητοποιεί ότι υπάρχει ενώ το άτομο είναι απλώς αυτό που θέλει η κοινωνία. Το άτομο ζει μέσα στον κοινωνικό χώρο ενώ ο άνθρωπος ζει μόνο μέσα σε ανθρωπότητα. Η κοινωνία δεν θέλει ανθρώπους, θέλει άτομα, θέλει νούμερα, θέλει ανωνυμία…
Η ανθρωπότητα μπορεί να θέλει αγνώστους αλλά θέλει ανθρώπους. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που το παλεύουν για όλους τους άλλους, είναι αυτοί που δεν ανήκουν σε καμία παρέα, γι' αυτό είναι το υπόβαθρο της ανθρωπότητας, ενώ στα άτομα μια παρέα τους αρκεί.
Είναι ο μικρός κόσμος. Για τους ανθρώπους δεν υπάρχει μικρός κόσμος, υπάρχει μόνο ο κόσμος. >>

Πηγή -- Νίκος Λυγερός