Tout notre héritage culturel est le fruit des apports de toutes les nations. Nous comprenons ceci d’autant mieux lorsque nous pensons combien appauvrie eût été notre culture si les peuples condamnés par l’Allemagne n’eussent point été capables, tels les Juifs, de créer la Bible ou de donner le jour à un Einstein, à un Spinoza; si les Polonais n’eussent été à même d’offrir au monde un Copernic, un Chopin, une Curie; si les Tchèques n’eussent produit un Huss, un Dvorak; si les Grecs n’eussent donné un Platon ni un Socrate; si les Russes n’avaient offert au monde un Tolstoï et un Rimski-Korsakov; les Français un Voltaire, un Montesquieu, un Pasteur; les Hollandais un Erasme, un Grotius et un Rembrandt; les Belges un Rubens et Maeterlinck; les Norvégiens un Grieg; les Yougoslaves un Negosti; les Danois un Kierkegaard. [Raphaël Lemkin]
Διάλεξη του Νίκου Λυγερού με θέμα: "Γενοκτονία και Ανθρωπότητα"
Πολεμικό Μουσείο Αθηνών - Πέμπτη 31 Μαΐου 2012
Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων
Στην εφήμερη ζωή μας σπάνια ξέρουμε αν ένας αγώνας αξίζει. Παλεύουμε από ανάγκη δίχως να γνωρίζουμε αν υπάρχει ένα αξιολογικό στοιχείο που αποδεικνύει με έναν αντικειμενικό τρόπο την ορθολογία της στάσης μας. Η αναγνώριση της γενοκτονίας ανήκει σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις όπου η ανθρωπιά αγγίζει άμεσα την ανθρωπότητα. Ο αγώνας αυτός έχει αξία ανεξάρτητα από τους αγωνιστές του. Όταν ένας ολόκληρος λαός έπεσε θύμα της απανθρωπιάς, είναι η ίδια η ανθρωπότητα που πληγώθηκε. Το ίδιο ισχύει και για τη γενοκτονία των Ποντίων. Δεν είναι μόνο ένα τοπικό πρόβλημα που αφορά μια μειονότητα. Ο Πόντος ως ελληνικό στοιχείο και ως ακριτική οντότητα του πολιτισμού μας είναι μια από τις ιδιομορφίες που χαρακτηρίζει την πολλαπλότητά μας. Συνεπώς δεν πρέπει να απομονώσουμε το Ποντιακό ούτε ως ιστορικό γεγονός ούτε ως στρατηγικό στόχο. Αντιθέτως πρέπει να ενσωματώσουμε την τεχνογνωσία που έχουμε στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το παράδειγμα της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων είναι και ενδεικτικό και αποτελεσματικό διότι οι ενδιάμεσοι στόχοι που επιτεύχθηκαν δεν οφείλονται σε κρατικούς θεσμούς μα σε lobbies. Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων το 1987, η Αρμενία ως κράτος ανεξάρτητο δεν υπήρχε ακόμα. Άρα το κρατικό πλαίσιο δεν είναι απαραίτητο και κατά συνέπεια δεν αποτελεί μια δικαιολογία της αδράνειας. Το παράδειγμα της ευρωπαϊκής αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πρόβλημα της Ίμβρου το 2004 είναι θεαματικό διότι πολλοί Έλληνες θεωρούσαν ότι ήταν μόνο και μόνο μια από τις χαμένες πατρίδες. Όμως το πιο αποτελεσματικό παράδειγμα στο προσωπικό επίπεδο είναι ο πρόσφατος κυπριακός αγώνας στον τομέα των μαζικών προσφυγών εναντίον της Τουρκίας. Διότι σε αυτό το επίπεδο κάθε πρόσφυγας συμβάλλει στην έμμεση απελευθέρωση της πατρίδας του μετατρέποντας ένα ηθικό και ανθρώπινο πρόβλημα σε ένα που μπορεί να χαρακτηριστεί ως οικονομικό και στρατηγικό. Μέσω της στρατηγικής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οι Κύπριοι απέδειξαν ότι η οικονομία μπορεί να ερμηνευτεί ως η δυναμική της ηθικής. Συνολικά όλα αυτά τα ιστορικά παραδείγματα αποτελούν στην ουσία τα βασικά στοιχεία ενός στρατηγικού mix που με συντονισμένες κινήσεις αποδεικνύει ότι είναι ένα ισχυρό όπλο στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικά στο θέμα της αναγνώρισης της γενοκτονίας των Ποντίων. Οι Πόντιοι δεν είναι μόνοι σε αυτόν τον αγώνα της αναγνώρισης διότι και άλλοι λαοί υπέφεραν και υποφέρουν ακόμα από το διαχρονικό στρατριωτικό καθεστώς της Τουρκίας. Έχουν όμως και εμπειρίες και επιτυχίες σε δύσκολες υποθέσεις και αυτές πρέπει να τις χρησιμοποιήσουμε δυναμικά μέσα σε ένα στρατηγικό πλαίσιο όπου το συναισθηματικό και παραδοσιακό στοιχείο δεν επαρκούν. Αυτός ο αγώνας πρέπει να οργανωθεί και σε ατομικό επίπεδο με τις προσφυγές αλλά και μέσω εξειδικευμένων lobbies στο ομαδικό επίπεδο.
Η γενοκτονία των Αρμενίων ως αιχμή του δόρατος
Η γενοκτονία των Αρμενίων είναι ήδη η αιχμή του δόρατος για τις γενοκτονίες που δεν έχουν αναγνωρισθεί ακόμα από τον ίδιο τον θύτη. Χάρη σε αυτόν τον αγώνα για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων και άλλα θύματα, επιζώντες και δίκαιοι μπήκαν στη διαδικασία διόρθωσης που είναι τόσο σημαντική. Διότι η αναγνώριση από τα άλλα κράτη δεν είναι το παν, αλλά μόνο και μόνο το πρώτο στάδιο του αγώνα. Για να περάσουμε στο δεύτερο στάδιο, η ποινικοποίηση της μη αναγνώρισης είναι απαραίτητη. Μπορεί βέβαια σε μερικές χώρες οι λαοί να μην είναι ακόμα έτοιμοι να περάσουν σε αυτό το στάδιο και μερικές φορές αυτό οφείλεται στην έμφαση που δίνουν στην ελεύθερη έκφραση. Πρέπει όμως να ενημερωθούν για το πόσο σημαντικό είναι αυτό το στάδιο για τον όλο αγώνα. Η γενοκτονία δεν είναι απλώς ένα έγκλημα, αλλά ένα έγκλημα κατά της Ανθρωπότητας. Κράτη όπως είναι η Ελβετία και η Σλοβακία το έχουν εμπεδώσει και έχουν νομοθεσία ποινικοποίησης, το Βέλγιο είναι σε καλό δρόμο και στη Γαλλία γίνεται ακόμα ο αγώνας. Σιγά σιγά όμως τα κράτη μέσω των λαών τους συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να παραμένουν ουδέτερα σε τέτοιου τύπου θέματα, αλλιώς παίρνουν το μέρος του θύτη. Η γενοκτονία των Αρμενίων δεν είναι μόνο μία αλλά η αρχική. Κατά συνέπεια η απραξία, η αρχική, έδωσε περιθώριο σε άλλους θύτες να διαπράξουν το δικό τους έγκλημα. Ο Κεμάλ είχε συνεχιστές με τον Χίτλερ ενάντια στους Εβραίους και με τον Στάλιν ενάντια στους Ουκρανούς. Ακόμα και με τις αναγνωρίσεις, οι θύτες μπορούν να συνεχίσουν εύκολα το έργο τους. Γι’ αυτό το λόγο και ο αγώνας της ποινικοποίησης της μη αναγνώρισης πρέπει να δοθεί. Η Κύπρος αναγνώρισε τη γενοκτονία των Αρμενίων από τα πρώτα κράτη, το 1982 ακόμα και πριν την απόφαση της Ευρωβουλής το 1987. Η Ελλάδα την αναγνώρισε το 1996 μετά την αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ποντίων το 1994. Το όλο πλαίσιο είναι θετικό για τον ελληνισμό, απλώς δεν πρέπει να παραμείνουμε στις θέσεις μας, διότι η Τουρκία συνεχίζει όλο και πιο δυνατά τη γενοκτονία της μνήμης, αδιαφορώντας για όλα τα κράτη που έχουν απλώς αναγνωρίσει τη γενοκτονία. Ήρθε η ώρα λοιπόν να κινηθούμε και στην Ελλάδα για το θέμα της ποινικοποίησης. Υπήρξε ήδη στο Κιλκίς ένα συνέδριο αφιερωμένο στην ιδέα της ποινικοποίησης της άρνησης των εγκλημάτων κατά της Ανθρωπότητας που αναγνώρισε η Ευρωπαϊκή Ένωση στις 16 Απριλίου 2011. Αλλά αυτές οι προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν και να απαιτηθούν από τους πολιτικούς να τις εκπροσωπήσουν επίσημα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα υπάρξει μία αλλαγή φάσης στον τομέα των Δικαιωμάτων της Ανθρωπότητας.
Η γενοκτονία των Ουκρανών και τα επιτεύγματα της ανθρωπιάς
Στην Ελλάδα, η γενοκτονία των Ουκρανών είναι σχεδόν άγνωστη. Το Γολοντομόρ (Holodomor) δεν έχει ακουστεί ακόμα ούτε ως λέξη. Ενώ ήδη 17 χώρες έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία των Ουκρανών ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε ότι για τα ελληνικά δεδομένα είναι μία πετυχημένη γενοκτονία εφόσον η κοινωνία την έχει ξεχάσει ή την αγνοεί. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν θύματα και δήμιοι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν δολοφονήθηκαν αθώοι κι ότι δεν παλεύουν δίκαιοι για την αναγνώριση της γενοκτονίας του 1932-1933. Το μήνυμα της Άσβεστης Φλόγας είναι απλό: η Ουκρανία θυμάται, ο κόσμος αναγνωρίζει. Κι ο συμβολισμός της είναι απόλυτα κατανοητός. Ο σταυρωμένος Χριστός στην καρδιά της Παναγιάς εξηγεί τη γέννηση του θανάτου. Τα στάχυα σιταριού είναι μία αναφορά στον τεχνητό λιμό. Πολλοί από μας δεν ξέρουν τα αυτονόητα για αυτή την ανθρώπινη τραγωδία. Δεν έχει πια σημασία. Τώρα μπορούμε να μάθουμε τα πάντα. Έχουμε πρόσβαση στα μυστικά αρχεία της εποχής που εξηγούν το πλαίσιο και τα αίτια των σποραδικών μαρτυριών που είχαμε στο παρελθόν. Δεν υπάρχει πια η επιλογή της λήθης, μόνο της αδιαφορίας. Τα δεδομένα υπάρχουν και αποδεικνύουν τα τρομακτικά γεγονότα εκείνης της σοβιετικής περιόδου. Μπορούμε πλέον να δούμε άμεσα το μέγεθος της θυσίας, τη φρίκη του εγκλήματος. Ως Έλληνες ξέρουμε ακριβώς τι σημαίνει η λέξη γενοκτονία διότι ο λαός μας την έχει ζήσει στο πετσί του κι έχει πεθάνει πολλές φορές εξαιτίας της. Δεν υπάρχει ανάγκη να μας την εξηγήσουν. Πρέπει απλώς να μάθουμε την ξεχασμένη ιστορία της Ουκρανίας. Δεν μπορεί να μας ξαφνιάσει το γεγονός της άγνοιας. Η μεθοδολογία της γενοκτονίας είναι κατανοητή. Βασίζεται στην εξαφάνιση των ανθρώπων μετατρέποντάς τους σε κτήνη για να μπορούν τα κτήνη να τους κατασπαράζουν, αλλά και για την εξαφάνιση των αποδεικτικών στοιχείων. Έτσι οι επιζώντες δυσκολεύονται δυο φορές να αναδείξουν το μέγεθος της τραγωδίας και δίχως την ύπαρξη των δικαίων μπορούν να καταλήξουν στην αυτοκτονία όπως ο Primo Levi. Η Άσβεστη Φλόγα δεν συμβολίζει μόνο τη γενοκτονία μέσω της φωτιάς, αλλά και την αναγνώρισή της μέσω του φωτός. Ως Έλληνες δεν είμαστε υπεύθυνοι για τη γενοκτονία των Ουκρανών, αλλά ως πολίτες είμαστε υπεύθυνοι για τη γενοκτονία της μνήμης. Η γενοκτονία των Ουκρανών μάς αγγίζει μέσω της ανθρωπότητας και του χρόνου. Δεν πρέπει μόνο να μάθουμε, το πρέπον είναι να πράξουμε μέσω της μνήμης ως αντίσταση στο σύστημα της λήθης για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Επιπλέον, κάθε γενοκτονία είναι ένα δίδαγμα, και όχι μόνο για τους δήμιους που αναζητούν την αποτελεσματικότητά της, αλλά και για τους δίκαιους που πολεμούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η γενοκτονία των Ουκρανών έχει μια σπουδαία συμβολή. Το ιδεολογικό της υπόβαθρο και οι γεωπολιτικές της προεκτάσεις εμπλούτισαν τα εργαλεία των δημίων. Κι η άγνοιά μας δεν μπορεί να μείνει ουδέτερη. Επαγωγικά φορτίζεται και μας μετατρέπει σε συνένοχους. Με την Άσβεστη Φλόγα, η μνήμη μας γίνεται επίτευγμα της ανθρωπιάς.
Γενοκτονία και ανθρωπιά
Γιατί η γενοκτονία των Ουκρανών παραμένει άγνωστη στην Ελλάδα και στην Κύπρο; Πρόσφατα την αναγνώρισε η Ισπανία και η Αργεντινή. Την έχουν ήδη αναγνωρίσει πάνω από δέκα κράτη, ενώ την γενοκτονία των Ποντίων την έχουν αναγνωρίσει μόνο η Ελλάδα και η Κύπρος. Εφτά εκατομμύρια θύματα δεν επαρκούν για μία αναγνώριση; Τι άλλο θέλουμε; Αν δεν αναγνωρίζουμε κι εμείς τη γενοκτονία που έχουν υποστεί άλλοι λαοί, ποιος θα αναγνωρίσει τη δική μας; Ενώ υπάρχουν συνομωσίες μεταξύ βαρβάρων για να εξολοθρεύσουν ολόκληρους λαούς, σπάνια τα θύματα υποστηρίζουν το ένα το άλλο. Η βαρβαρότητα κάνει κάθε προσπάθεια για να απομονώσει τα θύματα και αυτά νοιώθουν ότι είναι όντως μόνα τους. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αποδείξουν τι έχουν υποστεί. Η γενοκτονία των Εβραίων και η γενοκτονία των Αρμενίων δείχνουν πως λειτουργεί η μεθοδολογία της αναγνώρισης. Και μάλιστα η γενοκτονία των Αρμενίων μάς επιτρέπει να εξασφαλίσουμε τρόπους αναγνώρισης ακόμα και όταν ο ένοχος δεν παραδέχεται την ενοχή του. Παρακολουθούμε τις εξελίξεις αλλά δεν βρισκόμαστε σε ετοιμότητα. Γνωρίζουμε μόνο τη φάση της αναμονής. Ο καθένας μας ασχολείται με τη δουλειά του που συχνά είναι η μοναδική μας ζωή, διότι δεν έχουμε την εμβέλεια ή την μεγαλοσύνη να σκύψουμε να δούμε και τον πόνο του άλλου. Περιμένουμε να γίνει το έργο της αναγνώρισης από τις κοινότητες. Μόνο που αυτές οι κοινότητες, ειδικά όταν βρίσκονται ακόμα στη φάση της οικονομικής μετανάστευσης, είναι ανίκανες και αναποτελεσματικές σε τέτοια ειδικά θέματα, όπου χρειάζεται η τεχνογνωσία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να περιμένουμε ο ένας τον άλλον. Το έργο της αναγνώρισης είναι πολύ μεγάλο για ένα άτομο, ακόμα και όταν είναι άνθρωπος. Είναι αναγκαστικά ένα συλλογικό έργο. Δεν πρέπει λοιπόν να περιμένουμε μόνο από τους Ουκρανούς να κινηθούν στην Ελλάδα και στην Κύπρο, όπου έχουν ακόμα οικονομικά συμπλέγματα λόγω της πρόσφατης κατάρρευσης του σοβιετικού συστήματος. Πρέπει κι εμείς να τους βοηθήσουμε με κάθε τρόπο. Μεταφράζοντας στα ελληνικά υλικό που καταδικάζει τη βαρβαρότητα. Δημοσιεύοντας άρθρα που ενημερώνουν τον ελληνικό πληθυσμό. Δίνοντας διαλέξεις που εξηγούν τα ιστορικά γεγονότα του 1933. Δεν μπορούμε απλώς να περιμένουμε τους άλλους, διότι μπορεί και αυτοί να κάνουν το ίδιο και να βρεθούμε σε μια ανούσια ισορροπία του Nash, ενώ θα μπορούσαμε να πετύχουμε μια αποτελεσματική ισορροπία του Pareto αν είχαμε ένα πλαίσιο συνεργασίας εναντίον της βαρβαρότητας. Κάθε γενοκτονία μάς μαθαίνει κάτι και η αντίστασή μας μεγαλώνει την ανθρωπιά μας. Αρκεί να το θέλουμε.
Η απαραίτητη αναγνώριση της γενοκτονίας των Ασσυρίων
Πολλοί από τους δικούς μας δεν ξέρουν ακριβώς τι να κάνουν όσον αφορά στο θέμα της γενοκτονίας στην Ελλάδα. Και οι περισσότεροι παραμένουν παθητικοί, περιμένοντας απλώς κινήσεις από τους άλλους. Ενώ οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2006 και της Σουηδίας το 2010 είναι ξεκάθαρες, αφού παρουσιάζουν τις τρεις γενοκτονίες των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων ως ένα ενιαίο πλαίσιο. Μάλιστα σε αυτό το πλαίσιο κινούνται και οι μερικές αναγνωρίσεις της Αυστραλίας. Στην Ελλάδα ξέρουμε πολύ καλά ότι αυτές οι γενοκτονίες είναι το αποτέλεσμα της ίδιας στρατηγικής εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, των Νεοτούρκων και του κεμαλικού καθεστώτος. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια τριάδα γενοκτονίας. Και έτσι πρέπει να παρουσιάζεται για να αποτελεί το πιο ισχυρό όπλο στον αγώνα των αναγνωρίσεων. Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου έχει αναγνωρισθεί από το 1994 και η γενοκτονία των Αρμενίων το 1996. Είναι λοιπόν απαραίτητο να αναγνωρίσουμε και τη γενοκτονία των Ασσυρίων, αν θέλουμε όντως να καταπολεμήσουμε ορθολογικά και αποτελεσματικά τη βαρβαρότητα και τη γενοκτονία της μνήμης. Πρέπει να δημιουργηθεί αυτό το συμμαχικό πλαίσιο όχι μόνο για λόγους ανθρωπιάς, που είναι ο πρώτος και ο σημαντικότερος λόγος αλλά και για λόγους στρατηγικής. Διότι δεν μπορούμε να αγωνιζόμαστε δήθεν για την αναγνώριση της γενοκτονίας των δικών μας, όταν εμείς οι ίδιοι δεν αγωνιζόμαστε για την αναγνώριση των δικών μας. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι τα θύματα των Ασσυρίων είναι και τα δικά μας. Και κανείς δεν έχει δικαίωμα να αφήσει πίσω τους νεκρούς του. Το ίδιο είναι και για τους αγωνιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι ως Υπηρέτες της Ανθρωπότητας δεν πρέπει ν’ αφήσουν κανένα βάρβαρο ν’αρπάξει τα θύματά του. Αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε δεν έχει νόημα ο αγώνας μας και δεν πρέπει να μας ξαφνιάσουν οι επιθέσεις που θα δεχθούμε από την Τουρκία όταν θα αποτανθούμε στα διεθνή δικαστήρια, διότι εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις μας απέναντι στους νεκρούς μας. Οι Αρμένιοι, οι Ασσύριοι και οι Έλληνες είναι τα θύματα της ίδιας τριάδας γενοκτονίας. Κατά συνέπεια, μόνο ενωμένοι στα τρία δάκτυλα θα καταφέρουμε να διεκδικήσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματά μας. Ας αναγνωρίσουμε λοιπόν όσο πιο σύντομα γίνεται τη γενοκτονία των Ασσυρίων στην Ελλάδα.
Πηγή -- Νίκος Λυγερός