Νίκος Λυγερός: Ο ρόλος της ζωής μας

Οταν κάποιος ζει καθημερινά σ'ένα τόπο δίχως προβλήματα σιγά σιγά ξεχνά την έννοιά του. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να θυμάται την αξία του χώματος πάνω στο οποίο ζει. Η καθημερινότητα σβήνει τη μνήμη. Όλες οι μέρες είναι ίδιες. Όλες οι μέρες είναι μια. Κι αυτή η μέρα είναι ζωή. Όταν όμως κάποιος άλλος διεκδικεί τον ίδιο τόπο, το ίδιο χώμα, αυτή η μέρα γίνεται κατοχή. Σ'ένα ελεύθερο και δημοκρατικό πλαίσιο, κάθε γνώμη έχει την έκφρασή της. Όλες έχουν την ίδια αξία διότι τελικά ο κόσμος παραμένει αδιάφορος σ'αυτές Ο καθένας έχει το κόμμα του, την εφημερίδα του και τη ζωή του. Ο καθένας δεν είναι παρά ένα στοιχείο μιας ανώνυμης μάζας και θεωρεί τον εαυτό του ελεύθερο διότι κανείς δεν ασχολείται μ'αυτά που λέει. Σε περίοδο κρίσης όμως όλα παίρνουν μιαν άλλη σημασία.

Στην Κύπρο, οι ακροδεξιοί μιλούν για την πατρίδα και οι ακροαριστεροί για την ιδέα. Οι υπόλοιποι γεμίζουν το κενό της πολιτικής ζωής έτσι ώστε να υπάρχει ένα ευρύ φάσμα επόψεων όταν τελικά δεν το έχουμε ανάγκη. Ο καθένας μας δεν υπάρχει παρά μόνο δίνοντας την άποψή του για έναν κόσμο που ζει δίχως αυτήν. Όμως τι σημαίνει αυτό το κενό; Τι σημαίνει η ιδέα της πατρίδας και η πατρίδα της ιδέας; Βλέπουμε ότι αν δεν υπάρξει καταλυτικό στοιχείο, οι ουσίες παραμένουν σ'ένα στάδιο αδράνειας. Δεν υπάρχει ανάγκη σκέψης, η ζωή φτάνει.

Όμως όταν η ζωή κινδυνεύει μόνο η σκέψη μπορεί να τη σώσει. Όταν υπάρχει εχθρός τότε η καθημερινότητα εξελίσσεται σε ιστορία η οποία καταγράφει τότε κάθε κίνηση του λαού. Είναι πάντα εύκολο να ζεις όταν δεν υποφέρεις... Πως ζεις όμως όταν υποφέρεις κι όταν η μόνη σου ζωή είναι το βάσανο της κατοχής. Οι Έλληνες ξέρουν τι σημαίνει το σύνθημα Δεν ξεχνώ και οι Κύπριοι το λένε συχνά διότι το ζουν καθημερινά. Το ερώτημα είναι: δεν ξεχνώ τι ; Τι δεν πρέπει να ξεχάσω; Το σύνθημα; Η όντως υπάρχει κάτι άλλο;

Το καλό με τα σχέδια είναι ότι λειτουργούν καταλυτικά πάνω μας διότι δημιουργούν το αίσθημα της ανάγκης. Όχι πια της ζωής μα της ανάγκης πράξεων. Τώρα δεν πρέπει μόνο να ζούμε πρέπει να κάνουμε κάτι για να ζήσουμε. Ελάχιστες είναι οι φορές που η ιστορία αναγκάζει τη μάζα να γίνει λαός για να διεκδικήσει το μέλλον του. Δεν έχουμε μόνο το δικαίωμα να μην ξεχνάμε κι άλλοι να υποφέρουν γι'αυτό κι άλλοι να ζουν δίχως αυτό. Τώρα μας δίνουν το δικαίωμα να εκφραστούμε πραγματικά. Όχι γιατί θεωρούμε ότι μας πιέζουν μα γιατί πρέπει να ενεργοποιήσουμε τη συνείδησή μας, τη συνείδηση της ιδέας, τη συνείδηση του τόπου. Όταν η ιστορία έχει τόση δύναμη, τα κόμματα δεν είναι παρά λεπτομέρειες.

Όταν η πολιτική φτάνει στο στάδιο να είναι στάδιο και τα στελέχη της να είναι φίλαθλοι δεν μας ενοχλεί διότι είναι οι κανόνες μιας μαζικής δημοκρατίας. Όταν όμως υπάρχει ανάγκη, αυτοί οι φίλαθλοι, αυτά τα στελέχη πρέπει να χάσουν αυτές τις ιδιότητες και να παράγουν μαζικά ένα έργο που ονομάζεται ιστορία. Κι ακόμα κι αν μας δίνουν παράταση δεν πρέπει να ξεχάσουμε τον αγώνα μας. Δεν είναι απλώς ένα διπλωματικό παιχνίδι για μας, είναι ένα πρόβλημα συνείδησης. Τόσα χρόνια ζούμε κάτω από την ιστορία. Τώρα σε μερικούς μήνες πρέπει να γράψουμε την ιστορία του μέλλοντος. Αυτό δεν μπορεί να γίνει δίχως τη συνείδηση του λαού μας και σ'αυτόν τον αγώνα ο καθένας μας έχει το ρόλο του να παίξει: το ρόλο της ζωής μας. 

www.lygeros.org

Λυγερός Νίκος

Έχοντες και μη έχοντες: η αδικία στα (κοινωνικά) δίκτυα

Έχοντες και μη έχοντες: Η αδικία στα κοινωνικά δίκτυα.

Είναι συνηθισμένο στις μέρες μας να μιλάμε για τις κοινωνικές ανισότητες, που φαίνεται να πηγάζουν από τη φυλή, το εισόδημα, το φύλο ή τη γεωγραφική θέση. Παρατηρούμε ότι όσοι έχουν καλύτερη εκπαίδευση απολαμβάνουν γενικά καλύτερη υγεία ή τους παρουσιάζονται περισσότερες οικονομικές ευκαιρίες ότι οι λευκοί συχνά έχουν περισσότερα πλεονεκτήματα σε σχέση με διάφορες μειονότητες* ότι το πού ζει κανείς επηρεάζει τις προοπτικές της ζωής του. Πολιτικοί, ακτιβιστές, φιλάνθρωποι και διανοούμενοι συχνά διαμαρτύρονται ότι δεν έχουμε όλοι ίση πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά και ότι η πρόσβαση αυτή είναι συχνά προκλητικά άνιση. Με δυο λόγια, ζούμε σε μια ιεραρχική κοινωνία, και τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά μάς στρωματοποιούν και μας διαχωρίζουν.

Ωστόσο, υπάρχει ένας διαφορετικός τρόπος κατανόησης της διαστρωμάτωσης και της ιεραρχίας, ο οποίος βασίζεται στη θέση των ανθρώπων σε σχέση με τις συνδέσεις τους. Η ανισότητα θέσης οφείλεται όχι στο ποιοι είμαστε, αλλά στο με ποιον είμαστε συνδεδεμένοι. Οι συνδέσεις αυτές επηρεάζουν τη θέση μας στα κοινωνικά δίκτυα και συχνά είναι πιο σημαντικές από τη φυλή, την τάξη, το φύλο ή τη μόρφωσή μας. Ορισμένοι από εμάς έχουν περισσότερες συνδέσεις, ενώ άλλοι λιγότερες. Κάποιοι από εμάς κατέχουν πιο κεντρική θέση στο δίκτυό τους, ενώ άλλοι βρίσκονται στην περιφέρεια. Κάποιοι ανήκουν σε συνεκτικές ομάδες, με πολλούς κοινωνικούς δεσμούς, στις οποίες όλοι οι φίλοι τους γνωρίζονται μεταξύ τους, ενώ άλλοι έχουν φίλους που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Και αυτές οι διαφορές δεν οφείλονται πάντα στις δικές μας πράξεις, καθώς η θέση μας στο δίκτυο εξαρτάται επίσης από τις επιλογές που κάνουν οι άλλοι γύρω μας.

Δεν έχουν όλοι πρόσβαση στα δημόσια αγαθά που δημιουργούνται και προωθούνται από τα κοινωνικά δίκτυα. Οι πιθανότητές σας να πεθάνετε από καρδιακή προσβολή μπορεί να εξαρτώνται περισσότερο από το αν έχετε φίλους παρά από το χρώμα του δέρματός σας. Οι πιθανότητές σας να βρείτε δουλειά μπορεί να σχετίζονται εξίσου με τους φίλους των φίλων σας όσο και με την κατάρτισή σας. Και οι πιθανότητές σας να συναντήσετε ευγενική ή αλτρουιστική συμπεριφορά εξαρτώνται από το πόσο καλά συνδεδεμένος είστε με τους γύρω σας.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες και οι πολιτικοί έχουν αγνοήσει αυτό το είδος ανισότητας, εν μέρει επειδή είναι τόσο δύσκολο να μετρηθεί. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την ανισότητα θέσης μελετώντας μεμονωμένα άτομα ή, ακόμη, και ομάδες. Δεν μπορούμε να ρωτήσουμε κάποιον σε ποιο σημείο του δικτύου βρίσκεται με την ίδια ευκολία που μπορούμε να τον ρωτήσουμε πόσα χρήματα κερδίζει. Αντιθέτως, είμαστε υποχρεωμένοι να μελετήσουμε το κοινωνικό δίκτυο ως σύνολο, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη θέση ενός ατόμου μέσα σε αυτό. Αυτό αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Ευτυχώς, η έλευση των ψηφιακών τηλεπικοινωνιών (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, κινητή τηλεφωνία, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης) κάνει ευκολότερη τη θέαση των δικτύων σε ευρεία κλίμακα, χωρίς να είναι απαραίτητη η πολυδάπανη μελέτη των συγκεκριμένων ατόμων. Η συσχέτιση της κεντρικότητας των ατόμων στο δίκτυο με τη θνησιμότητά τους, της μεταβατικότητάς τους με τη δυνατότητα αποπληρωμής ενός δανείου ή της δικτυακής θέσης τους με τις πιθανότητες να διαπράξουν κάποιο έγκλημα ή να κόψουν το κάπνισμα προσφέρει νέες οδούς για θεσμικές παρεμβάσεις.

Ωστόσο, σε έναν όλο και πιο διασυνδεδεμένο κόσμο, εκείνοι που διαθέτουν πολλούς δεσμούς τείνουν να γίνονται ακόμη πιο συνδεδεμένοι, ενώ όσοι έχουν λίγους φίλους μπορεί να μείνουν ακόμη πιο πίσω. Ως αποτέλεσμα, τα οφέλη μπορούν να ρέουν ακόμη περισσότερο προς την πλευρά όσων κατέχουν ορισμένες θέσεις μέσα στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτό είναι το πραγματικό ψηφιακό χάσμα. Η ανισότητα θέσης παράγει και ενισχύει την ανισότητα ευκαιριών. Μάλιστα, η τάση των ατόμων με πολλές συνδέσεις να συνδέονται με άλλα άτομα ομοίως με πολλές συνδέσεις διακρίνει τα κοινωνικά δίκτυα από τα νευρωνικά, τα μεταβολικά, τα μηχανικά και όποια άλλα μη ανθρώπινα δίκτυα. Αλλά ισχύει και το αντίστροφο: όσοι είναι πενιχρά συνδεδεμένοι συνήθως έχουν φίλους και συγγενείς που και οι ίδιοι είναι αποσυνδεδεμένοι από το ευρύτερο δίκτυο.

Αν θέλουμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές ανισότητες, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι συνδέσεις μας είναι πολύ πιο σημαντικές από το χρώμα του δέρματός μας ή από το πάχος του πορτοφολιού μας. Για να αντιμετωπίσουμε διαφορές στη μόρφωση, στην υγεία ή στο εισόδημα, θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας τις προσωπικές συνδέσεις εκείνων που προσπαθούμε να βοηθήσουμε. Για να μειώσουμε την εγκληματικότητα, πρέπει να βελτιστοποιήσουμε τα είδη των συνδέσεων των δυνάμει εγκληματιών —μια προκλητική πρόταση, αφού κάποιες φορές είναι απαραίτητο αυτοί να τίθενται υπό κράτηση. Για να κάνουμε πιο αποτελεσματική τη διακοπή του καπνίσματος ή το αδυνάτισμα, πρέπει να κινητοποιήσουμε τους συγγενείς, τους φίλους, ακόμη και τους φίλους των φίλων. Για να καταπολεμήσουμε τη φτώχεια, δεν αρκεί να εστιάσουμε μόνο στην ανακατανομή των χρημάτων ή, ακόμη, και στην τεχνική κατάρτιση· θα πρέπει επίσης να βοηθήσουμε τους φτωχούς να συνάψουν νέες σχέσεις με άλλα μέλη της κοινωνίας. Όταν στοχεύουμε στην περιφέρεια ενός δικτύου για να βοηθήσουμε στην επανασύνδεση των ατόμων, δεν βοηθάμε μόνο τους δυσπραγούντες, αλλά και ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό.

Νίκος Λυγερός: Ο Ελληνισμός δεν δίνει μηνύματα. Είναι ο ίδιος μήνυμα [Συνέντευξη]

Νίκος Λυγερός
Ο Ελληνισμός δεν δίνει μηνύματα. Είναι ο ίδιος μήνυμα
Συνέντευξη 24/09/2010. 

Πως μπορεί η νοημοσύνη να διαμορφώσει το μέλλον της ανθρωπότητας;

Η παγκοσμιοποίηση χρησιμοποιεί όλα τα κλασικά συστήματα για να διατηρήσει μια τεχνητή εξουσία βασισμένη μόνο και μόνο σ΄ ένα μαζικό μάρκετινγκ δίχως ηθικές άξιες. Όμως η κρισιμότητα αυτής της κατάστασης δείχνει ότι δεν αποτελεί μια οριστική λύση.

Στο άρθρο σας «Η νοημοσύνη και το μέλλον της ανθρωπότητας» αναφέρετε ότι η συνειδητή εκδοχή της ανθρωπότητας με τη

Το δυνατό καί τo αδύνατο ... [Αριστοτέλης]

Το δυνατό καί τo αδύνατο ... [Αριστοτέλης]

Κι άς μιλήσουμε πρώτα γιά τό δυνατό καί τό αδύνατο. "Αν λοιπόν από δυο αντίθετα πράγματα τό ενα είναι δυνατόν ή να ύπάρχη ή νά συμβή, τότε καί τό άλλο φαίνεται εξ ϊσου δυνατό. Έπί παραδείγματι, αν είναι δυνατόν ό άνθρωπος να άνακτήση την υγεία του, τότε είναι δυνατό καί νά άρρωστήση. Γιατί τά αντίθετα έχουν την ϊδια δυνατότητα, καθ' όσον είναι άντίθετα. Επίσης, αν άπό δυο δμοια πράγματα, το ένα είναι δυνατό, το ιδιο δυνατό είναι καί τό άλλο. Καί αν είναι δυνατό τό δυσκολώτερο, είναι δυνατό (κατά μείζονα λόγο) καί τό εύκολώτερο Καί αν κάτι είναι δυνατό νά γίνη εξαίρετο καί ώραΐο, είναι δυνατό καί άπλώς νά γίνη. Γιατί είναι δυσκολώτερο νά ύπάρχη ώραία οικία παρά νά ύπάρχη άπλώς οικία. Καί όποιο πράγμα μπορει νά εχη άρχή, μπορεί νά εχη καί τέλος. Γιατί τίποτε άπό τά άδύνατα ούτε γίνεται ούτε αρχίζει νά γίνεται, έπί παραδείγματι, ή διάμετρος (τετραγώνου) ούτε είναι ούτε μπορει νά άρχίση νά είναι σύμμετρος (με την πλευρά αύτου). Καί όποιου πράγματος είναι δυνατή ή άρχή, είναι δυνατό καί τό τέλος του. Γιατί όλα γίνονται άπό τήν άρχή. Καί αν ό,τι επακολουθεί στην ΰπαρξι ή στή γένεσι είναι δυνατό νά γίνη, τότε είναι δυνατό νά γίνη καί αύτό πού προηγείται. Έπί παραδείγματι, αν είναι δυνατό νά ύπάρξη άνδρας, είναι δυνατό νά ύπάρξη καί παιδί, (γιατί αύτό προηγείται στή γένεσι). Καί αν είναι δυνατό νά ύπάρξη παιδί, είναι δυνατό νά ύπάρξη καί άνδρας. Γιατί τό παιδί είναι μιά άρχή. Καί τά πράγματα πού άγαπάμε ή επιθυμούμε είναι δυνατά έκ φύσεως. Γιατί κανείς δεν άγαπά τά άδύνατα, ούτε τά επιθυμεί ώς έπί τό πλειστο. Καί ό,τι είναι άντικείμενο επιστήμης ή τέχνης, είναι δυνατό καί νά ύπάρχη καί νά γίνη.

Δυνατά είναι καί εκείνα, πού ή άρχή τής ύπάρξεώς τους βρίσκεται στά αποτελεσματικά μέσα εξαναγκασμού ή πειθούς πού θά χρησιμοποιήσουμε, όταν πρόκειται γιά άνθρώπους των οποίων είμαστε ανώτεροι ή κύριοι ή φίλοι. Των πραγμάτων πού είναι δυνατά τα μέρη, είναι δυνατό και τό δλο. Καί των πραγμάτων πού είναι δυνατό τό δλον, είναι δυνατά καί τά μέρη ως επί τό πλεΐστο. Άν δηλ. μπορει νά γίνη «πρόσχισμα καί κεφαλίς καί χιτών» τότε μπορούν νά γίνουν καί υποδήματα. Καί αν μπορούν νά γίνουν υποδήματα, τότε μπορει νά γίνη καί «πρόσχισμα καί κεφαλίς καί χιτών». Καί αν δλο τό γένος των δυνατών μπορει νά γίνη, τότε μπορει νά γίνη καί τό είδος, καί άντίστροφα, αν μπορή νά γίνη τό είδος, μπορει νά γίνη καί τό γένος. Έπί παραδείγματι, αν είναι δυνατό νά γίνη πλοίο, τότε μπορει νά γίνη καί τριήρης, καί άντίστροφα, αν μπορει νά γίνη τριήρης, μπορει νά γίνη κάθε είδους πλοίο. Καί αν είναι δυνατό νά γίνη τό ενα άπό δυο πράγματα πού έχουν φυσική σύνδεσι μεταξύ τους, μπορει νά γίνη καί τό άλλο. Έπί παραδείγματι, αν είναι δυνατό τό διπλάσιο, είναι δυνατό καί τό μισό, καί αν είναι δυνατό τό μισό, είναι δυνατό καί τό διπλάσιο. Καί αν ενα πράγμα μπορει νά γίνη χωρίς τέχνη καί προετοιμασία, πολύ περισσότερο μπορει νά γίνη μέ τέχνη καί επιμέλεια. Όπου καί τό ρητό τού Άγάθωνος: 

Αλήθεια, πολλά πράγματα πρέπει νά τά κάνουμε με τέχνη, ενώ άλλα μάς έρχονται άπό την άνάγκη κι άπό την τύχη.

Καί αν κάτι είναι δυνατό στούς κατώτερους ή στούς ασθενέστερους ή καί στούς άφρωνέστερους, κατά μείζονα λόγο αυτό είναι δυνατό στούς άνθρώπους πού έχουν αντίθετες ιδιότητες, δπως είπε κι ό Ισοκράτης, δτι είναι φοβερό νά μή μπορει αυτός νά βρή εκείνο πού έμαθε ό Εύθυνος. Είναι φανερό δτι τό αδύνατο συνάγεται άπό τά αντίθετα αυτών πού έχουμε πή ήδη. 

Τώρα, αν συνέβη ή δε συνέβη κάτι, πρέπει νά εξετάσουμε ώς έξης: Πρώτα-πρώτα, άν έχει συμβή κάτι πού εκ φύσεως συμβαίνει σπανιώτερα, μπορει νά συμβή καί αυτό πού γίνεται συχνότερα. Καί άν έχη συμβή αυτό πού συνήθως συμβαίνει υστέρα, έχει συμβή καί αυτό πού συνήθως συμβαίνει προηγούμενα. Έπί παραδειγματι, αν έχουμε ξεχάσει κάτι, σημαίνει δτι κάποτε τό είχαμε μάθει. Και αν ένας μπορούσε και ήθελε νά κάμη κάτι, τό έκαμε κιόλας. Γιατί δλοι οί άνθρωποι, δταν μπορούν νά κάμουν κάτι καί τό θελήσουν, τό πράττουν. Γιατί δεν τούς εμποδίζει τίποτε. Κι ακόμα, αν ήθελε κάτι καί δεν υπήρχε κανένα εξωτερικό εμπόδιο, καί αν μπορούσε νά πράξη κάτι καί ήταν σέ μιά κατάστασι οργής, καθώς καί αν μπορούσε νά πράξη κάτι καί τό επιθυμούσε. Γιατί κατά κανόνα, οι άνθρωποι, αν μπορούν νά πράξουν αυτά πού επιθυμούν, τά πράττουν κιόλας, οί φαύλοι, από άκολασία, ενώ οι ενάρετοι γιατί επιθυμούν τά αγαθά πράγματα. Καί αν έπρόκετο νά γίνη κάτι, μάλλον θά εγινε. Γιατί είναι εύλογο, αυτός πού έχει στο νού του νά πράξη κάτι, νά τό πράξη κιόλας. Κι αν έχουν συμβή, δσα συμβαίνουν συνήθως πριν από ένα γεγονός ή έξ αιτίας αυτού τού γεγονότος, δπως, αν, έπί παραδειγματι, άστραψε, έπακολούθησε καί βροντή, καί αν κάποιος δοκίμασε νά πράξη κάτι, τό επραξε κιόλας. Καί αν συνέβη ο,τι έκ φύσεως συνηθίζει νά γίνεται ύστερο, έχει συμβή καί τό πρότερο, αυτό έξ αιτίας τού οποίου προήλθε έκεινο. Έπί παραδειγματι, αν βρόντησε ό ουρανός, σημαίνει δτι πρώτα άστραψε, καί αν κανείς επραξε κάτι, σημαίνει δτι καί δοκίμασε νά τό πράξη. Κι από δλα αυτά, άλλα συμβαίνουν μέ άτεγκτη αναγκαιότητα καί άλλα συμβαίνουν ώς έπί τό πλεΐστο. Τώρα γιά νά στήριξής τήν ιδέα δτι κάτι δεν έχει συμβή, είναι φανερό δτι θά οίκοδομήσης τήν έπιχειρηματολογία σου άπό τά αντίθετα σέ αυτά πού έχουν λεχθή.

Είναι φανερό δτι μέ τον ϊδιο τρόπο θά σκεφθής καί γι' αυτό πού πρόκειται νά γίνη. Γιατί, αν μπορούμε καί αν θέλουμε νά πράξουμε κάτι, αυτό θά γίνη. Επίσης θά γίνουν τά πράγματα, πρός τά όποια μάς παρωθεί ή έπιθυμία, ή οργή καί ό λογισμός, έφ' όσον βέβαια είναι δυνατά. Γι' αυτούς τούς λόγους, αν κανείς έχη τή φλογερή επιθυμία νά πράξη κάτι ή τον δισταγμό, αυτό πιθανώς θα γίνη. Γιατί συνήθως τά πράγματα πού πρόκειται νά συμβουν, αυτά συμβαίνουν συνηθέστερα παρά όσα δέν πρόκειται νά συμβουν. Επίσης αν έχουν προηγουμένως συμβή όσα εκ φύσεως συμβαίνουν πριν από κάτι άλλο, όπως επί παραδείγματι, αν έχη συννεφιά, είναι πιθανό νά βρέξη. Καί αν ένα πράγμα έχει συμβή γιά ενα άλλο, είναι φυσικό νά συμβή καί αυτό τό άλλο, επί παραδείγματι, αν γίνουν τά θεμέλια, είναι φυσικό νά κτισθή καί τό σπίτι.

Από τά προηγούμενα γίνεται σαφές ποιά είναι ή φύσις τού μεγέθους καί τής μικρότητος των πραγμάτων, ποιο είναι μεγαλύτερο καί ποιο μικρότερο, καί γενικά ποιά είναι μικρά καί ποιά είναι μεγάλα. Γιατί μιλώντας γιά τή συμβουλευτική ρητορεία μιλήσαμε γιά τό μέγεθος τών αγαθών καί γενικά γιά τό μεγαλύτερο καί γιά τό μικρότερο. Καί επειδή κάθε είδος ρητορικού λόγου έχει ώς σκοπό κάποιο αγαθό, όπως, επί παραδείγματι, τό συμφέρον καί τό εύγενές καί τό δίκαιο, είναι φανερό ότι από αυτά πρέπει νά λαμβάνουμε τά μέσα γιά τήν αύξησι κάθε είδους. Τό νά αναζητούμε έξω από αυτά τή μεγαλωσύνη καί τήν ανωτερότητα άπολύτως, είναι σά νά άερολογούμε. Γιατί τά συγκεκριμένα πράγματα έχουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα γιά τις άνάγκες τών ανθρώπων παρά οί γενικότητες. Αρκετά λοιπόν γιά τό δυνατό καί τό αδύνατο, γιά τό αν κάτι έχη συμβή ή όχι, αν θά συμβή ή δέ θά συμβή, επίσης καί γιά τό μέγεθος καί τή μικρότητα τών πραγμάτων.

Πηγή: Αριστοτέλους Ρητορική Τέχνη, Βιβλιοθήκη των Ελλήνων,
Μετάφρ/Σημειώσ:Απ. Παπανδρέου,Επιμέλεια:Ανδριάννα Χαχλά
Αθήναι 2005 Γεωργιάδης

Ζητώ Συγγνώμη

"Ζητώ Συγγνώμη"

Ενα τραγούδι θα σας πω σαν το νερό

γι όσους πολέμησαν κι αντέχουνε ακόμη

θα πρεπε να το είχα γράψει από καιρό

γι αυτό και πρώτα ταπεινά ζητώ συγνώμη

Σε ένα ιατρείο μικρό της γειτονιάς

πήγα να βγάλω κάτι ακτινογραφίες

κι είδα ανθρώπους μιας παλιότερης γενιάς

που περιμέναν του γιατρού τις οδηγίες

Είχε ησυχία λες και μπήκα σε ιερό

κι είχανε όλοι του πατέρα μου τα χρόνια

ο γέρος μου έχει πια πεθάνει από καιρό

μα είχε προλάβει να χαρεί τρία εγγόνια

Με τρόπο έριξα μια γρήγορη ματιά

τέτοιο κατάντημα δεν είχα δει ποτέ μου

Σπάνιο οπτικό υλικό από την Γερμανική Κατοχή | ''ΟΧΙ'' Ιστορική Πολεμική Ταινία

δεκανέας πολυβολητής, με το όπλο και την ξιφολόγχη στο ένα 
χέρι και με το άλλο ζωγραφίζοντας τον πόλεμο 
όπως τον ζούσε, στο μέτωπο

Άγγελος
Παπαναστασίου

Κατά την διάρκεια τής Γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα (1941-44), ένας πρώην αξιωματικός τού Πολεμικού Ναυτικού και μετέπειτα επιχειρηματίας, ο Άγγελος Παπαναστασίου, αποτύπωσε κάποιες εικόνες τής περιόδου εκείνης στην κινηματογραφική του μηχανή.

Ένα εγχείρημα, ιδιαιτέρως δύσκολο και επικίνδυνο δεδομένου ότι η φωτογράφιση ή κινηματογράφιση άνευ άδειας από τον εχθρό, τιμωρούνταν διά τής θανατικής ποινής. Ο Παπαναστασίου, με κίνδυνο τής ζωής του, έκρυβε την μηχανή του σε μια καραβάνα συσσιτίου για να μην κινήσει υποψίες και κατέγραφε κρυφά εικόνες, τόσο από την καθημερινότητα, αλλά και -κυρίως- σκληρές εικόνες από τα δεινά που επέφερε η Κατοχή.

Το κινηματογραφικό υλικό τού Παπαναστασίου, χρησιμοποιήθηκε στην Δίκη τής Νυρεμβέργης, ως αποδεικτικό στοιχείο τών εγκλημάτων που διέπραξαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα.

Σπάνιο οπτικό υλικό από την Γερμανική Κατοχή

Γερμανική Κατοχή

Το 1978, οι υπεύθυνοι τού Πολεμικού Μουσείου, δανείστηκαν την ταινία από την κόρη τού Παπαναστασίου, Λουκία, για μία και μόνη προβολή. Πριν την επιστρέψουν όμως, αφαίρεσαν σημαντικό τμήμα τού υλικού (18′ από τα περίπου 45′), χωρίς να δώσουν πειστική εξήγηση. Όπως λέγεται, ο κύριος λόγος που «εξαφανίστηκαν» σκηνές από το υλικό, ωφείλεται στο ότι σε κάποιες απ’ αυτές εμφανίζονται δωσίλογοι εν ώρα δράσης…

"Ο Χ Ι" (Ιστορική Πολεμική Ταινία)

Διάρκειας 1:58:38

Πηγή:  Siglitiki 
pare-dose.net, eleftheroiellines.blogspot.com

Νίκος Λυγερός: Το γράμμα του άγνωστου στρατιώτη

Αγαπημένη μου Ροδόκλεια,

Σήμερα ο εχθρός μας άφησε μερικές ώρες ήσυχους μέσα στο κρύο. Βρέχει πάνω μας αλλά τα ρούχα που μου έδωσες κρατούν ζεστή την καρδιά μου. Κάθε μέρα πεθαίνουν οι δικοί μας και οι νεκροί είναι περισσότεροι από τους ζωντανούς. Αγγίζουμε προσεχτικά το σύντροφό μας, για να δούμε αν ζει ακόμα. Η νύχτα δεν έχει αστέρια, μόνο φωτοβολίδες που μας καρφώνουν. Έχω όμως τα γράμματά σου πάνω στο στήθος μου για φυλακτό και δεν φοβάμαι ούτε το σκοτάδι ούτε τις εξόδους. Σε φαντάζομαι κοντά μου κι αντέχω το χειμώνα της κατοχής. Δεν ξέρω ακόμα πόσοι θα μείνουν όρθιοι έως το τέλος του πολέμου, πάντως δεν έσκυψα, δεν γονάτισα ακόμα κι όταν το βόλι του εχθρού με πλήγωσε στον ώμο. Θυμήθηκα τον δικό σου κι άντεξα τον πόνο δίχως να λυγίσω. Συγνώμη που λέρωσα τα γράμματά σου αλλά εδώ δεν έχουμε ούτε νερό, μονάχα φως. Κι εγώ έχω μόνο εσένα. Ακόμα και οι φίλοι μου δεν έμειναν στο μέτωπο. Δεν υπάρχει άνθρωπος να το αντέξει. Έτσι μου είπαν, όταν μ’ άφησαν μόνο, ανάμεσα στους νεκρούς. Ξέρεις ότι δεν τους κρατώ κακία. Δεν περίμενα από αυτούς αυτό που περιμένουν από μένα. Έχω τη φωτογραφία σου και την κοιτάζω κάθε φορά που χάνω το χαμόγελό μου, για να ζήσω και πάλι δίπλα σου. Βλέπω τα μακριά σου μαλλιά και τα χαϊδεύω με τα λερωμένα μου χέρια. Εδώ η λάσπη είναι παντού, μόνο το πρόσωπό σου είναι λαμπερό. Η αγάπη σου ξεχειλίζει από τη φωτογραφία και χύνεται μέσα στο σακατεμένο μου κορμί. Μ’ αυτήν αντέχω τα δεινά της βαρβαρότητας, δίχως να υποκύψω. Τώρα βρέχει ακόμα πιο δυνατά και δυσκολεύομαι να δω τον ορίζοντα. Αν δεν σ’ ένιωθα τόσο κοντά μου, θα νόμιζα πως είμαι ήδη νεκρός. Δεν υπάρχει ουρανός, όλα είναι ένα πεδίο μάχης. Όμως δεν έχω πια βόλια. Μου έχει μείνει μόνο η ξιφολόγχη, για να με προστατεύει, όταν σου γράφω. Ελπίζω να βγάζεις όλα τα γράμματά μου. Τρέμω τόσο πολύ, αγάπη μου. Συγνώμη. Κάνω ό, τι μπορώ για να ζήσω μέσα σ’ αυτόν τον ανοιχτό τάφο. Δεν θέλω να πεθάνω δίχως να σε δω από κοντά, να σ’ αγγίζω και πάλι, όπως ήθελες όταν κάναμε έρωτα. Θέλω να είμαι και πάλι τρυφερός μαζί σου ακόμα και αν ο εχθρός βασάνισε τα χέρια μου. Θέλω να τα χώσω μέσα στα μαλλιά σου, για να τα γιατρέψει η αγάπη σου. Όμως δεν ξέρω ακόμα πόσο θ’ αντέξω μακριά σου. Δεν λαμβάνω πια νέα σου. Τα γράμματα δεν έρχονται στο μέτωπο, λες και μας ξέχασε η ζωή. Ξέρω όμως ότι με σκέφτεσαι, γιατί δεν πέθανα ακόμα. Δεν μου έχει μείνει άλλο χαρτί και γράφω τώρα πάνω στα γράμματά σου για να ξέρεις πόσο μου λείπεις. Τώρα που βλέπω τα γράμματά μας μαζί, πάνω στο ίδιο χαρτί, καταλαβαίνω πόσο ανήκουμε ο ένας στον άλλο. Είσαι ο άλλος μου εαυτός, η ζωή μου. Αναπνέω με τα γράμματά σου και νιώθω το άρωμά σου πάνω στα χείλη. Πόσο θα ήθελα να σε φιλήσω τώρα! Βέβαια, έχουν σκάσει τα χείλη μου από το κρύο και δεν θα ήθελα να σε πληγώσω ακόμα κι άθελά μου. Σ’ έχω ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Θέλω να το ξέρεις ακόμα και τώρα. Το μέτωπό μου πάνω στο μέτωπό σου είναι το μόνο που μου έχει μείνει αλλά κι αυτό θέλω να σου το δώσω.

Ο δικός σου ακόμα και νεκρός.

Αμφισβητώντας τον Δαρβίνο: Διαφωνία σχετικά με την εξέλιξη του Νου

Ενάμιση αιώνα μετά την δημοσίευση της επαναστατικής θεωρίας της Εξέλιξης από τον Κάρολο Δαρβίνο, κάποιοι εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για τη δυνατότητά της να εξηγήσει το πώς δημιουργήθηκαν τα ανθρώπινα όντα και άλλες μορφές ζωής. Κάποιοι δε, που αμφισβητούν τη θεωρία αυτή, εστιάζουν τις αμφιβολίες τους στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Θεωρούν πως θα πρέπει να εμπλέκεται μια υψηλότερη δύναμη, αλλιώς, πως θα μπορούσε μια μάζα κυττάρων να παράγει τόσο περίπλοκες νοητικές διαδικασίες όπως η συνείδηση ή οι υποκειμενικές εμπειρίες; Πως θα μπορούσε κάτι, όπως η ελεύθερη βούληση, να είναι το αντικείμενο της εξέλιξης;

Καθώς οι αμφισβητίες του Δαρβίνου εστιάζονται στο πρόβλημα νου-εγκεφάλου, οι περισσότεροι νευροεπιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχει πληθώρα στοιχείων που υποδηλώνουν ότι νοητικές διεργασίες όπως αυτή της συνείδησης, έχουν εξελιχθεί παράλληλα με την εξέλιξη του εγκεφάλου. Ο Steven Novella, νευρολόγος στο Πανεπιστήμιο του Yale, μελετά τη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του νου. Οι εργασίες του υποδεικνύουν ότι ο νους εξαρτάται από τον εγκέφαλο.

"Εάν αλλάξεις τον εγκέφαλο, αλλάζεις το νου. Εάν προκαλέσεις κάποια εγκεφαλική βλάβη, προκαλείται αντίστοιχα νοητική βλάβη. Και εάν σταματήσεις την εγκεφαλική λειτουργία, παύουν και οι νοητικές λειτουργίες," δηλώνει. Και τώρα, με πιο εξελιγμένα εργαλεία, όταν εξετάζουμε τη λειτουργία του εγκεφάλου με τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας για παράδειγμα, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως η εγκεφαλική δραστηριότητα προηγείται των νοητικών δράσεων, κάτι που φαίνεται λογικό, εφόσον οι αιτίες προηγούνται των αποτελεσμάτων τους."

Τα στοιχεία που αποτελούν ενδείξεις για το ότι ο εγκέφαλος προκαλεί τη νοητική δραστηριότητα είναι πάρα πολλά, λέει ο Novella, αλλά η επιστήμη δεν είναι ακόμα σίγουρη. Και υπάρχει πραγματική διαφωνία αναφορικά με το πόσο ακόμα θα χρειαστεί η επιστήμη για να εξερευνήσει τη συγκεκριμένη ερώτηση.

Η πίστη σε ένα Θείο Χέρι

Κι εδώ είναι το σημείο όπου επεμβαίνουν όσοι δεν ασπάζονται τον Δαρβινισμό. Ένας από αυτούς είναι ο νευροχειρούργος Michael Egnor από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Stony Brook. "Είμαι νευροχειρούργος. Αναγνωρίζω το πόσο στενά συνδέονται ο νους με τον εγκέφαλο," δηλώνει ο Egnor. "Αλλά η ερώτηση είναι, υπάρχει κάτι άλλο, σε συνδυασμό με τα υλικά χαρακτηριστικά του εγκεφάλου, που χρειάζεται να συνυπολογίσουμε για να έχουμε μια επαρκή εξήγηση για το νου; Πιστεύω, πως υπάρχει."

Ο Egnor θεωρεί πως έχει αναμειχθεί ένας ευφυής σχεδιαστής για να παράγει όχι μόνο τον εγκέφαλο, αλλά όλα τα ζωντανά όντα και συγκεκριμένες ιδιότητες του σύμπαντος. Χωρίς αυτόν τον σχεδιαστή, ο εγκέφαλος θα ήταν απλά ένας υπολογιστής από κρέας, κατασκευασμένος από νευρικά κύτταρα, ισχυρίζεται ο Egnor. "Δεν υπάρχει τίποτε σχετικό με τους νευρώνες, που θα μπορούσε να μας οδηγήσει να συμπεράνουμε επιστημονικά ότι η συνείδηση προκαλείται από αυτούς. Υπάρχουν μάζες από ζελατινώδη άνθρακα, υδρογόνο, άζωτο και οξυγόνο, όπως σε κάθε άλλο είδος σάρκας. Γιατί όμως να μπορεί η σάρκα να έχει εμπειρίες πρώτου προσώπου; Έτσι, ακόμα και αν το εξετάσει κανείς με τη λογική, δεν ταιριάζουν τα στοιχεία αυτά μεταξύ τους."

Αντίπαλα blogs

Ο Egnor και ο Novella διαφωνούν εδώ και μήνες για το ζήτημα νου-εγκεφάλου μέσα από blogs που φιλοξενούν τις αντίπαλες επιχειρηματολογίες. Ο Egnor γράφει για ένα Blog που ονομάζεται 'Evolution News & Views' (Νέα και Οπτικές της Εξέλιξης) που φιλοξενείται από το Discovery Institute (Ινστιτούτο Εξερεύνησης), μια δεξαμενή σκέψεων που αποτελεί κομβικό σημείο για την κίνηση του Ευφυούς Σχεδιασμού και που απορρίπτει την Εξέλιξη του Δαρβίνου. Ο Novella από την άλλη πλευρά, γράφει για ένα blog που λέγεται 'NeuroLogica' (Νευρολογική) που φιλοξενείται από την New England Skeptical Society (Σκεπτικιστική Εταιρία της Νέας Αγγλίας), μια οργάνωση της οποίας είναι συνιδρυτής. Κανένας από τους δυο δεν ασπάζεται τις ιδέες του άλλου.

"Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ενέργεια, μπορεί να διατηρήσει πληροφορίες, μπορεί να επικοινωνήσει, μπορεί να προσλάβει αισθητηριακά ερεθίσματα. Μπορεί ακόμα και να ενεργοποιήσει από μόνος του τον εαυτό του, δημιουργώντας έναν βρόχο από δραστηριότητα," λέει ο Novella σε απάντηση στα επιχειρήματα του Egnor, σύμφωνα με τα οποία τα εγκεφαλικά κύτταρα από μόνα τους δεν μπορούν να προκαλέσουν νοητικές λειτουργίες. Ο εγκέφαλος "μπορεί να κάνει πράγματα που εύλογα μπορούν να προκαλέσουν συνειδητή εμπειρία και αυτεπίγνωση, έτσι το επιχείρημα του Egnor είναι αστήρικτο."

Ο Novella συμπληρώνει ότι ο Egnor είναι στην πραγματικότητα δημιουργιστής που ανακυκλώνει τα θρησκευτικά επιχειρήματα που αρχικά είχαν χρησιμοποιηθεί για να επιτεθούν στην Εξέλιξη και στην άποψη ότι η φυσική επιλογή θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει τον γενετικό μας κώδικα. Ο Egnor αντίθετα ισχυρίζεται, "το εάν είναι ο ίδιος ο κώδικας του DNA ή ο νους που καταλαβαίνει τον κώδικα του DNA, και τα δύο απαιτούν μια ερμηνεία που υπερβαίνει όσα γνωρίζουμε για την ύλη." Και συμπληρώνει πως δεν είναι δημιουργιστής: "Η προσωπική μου οπτική είναι πως έχουμε ψυχές και πως οι ψυχές αυτές έχουν δημιουργηθεί από τον Θεό. Αλλά δε χρειάζεται να λάβεις υπόψη σου αυτήν την οπτική για να αναγνωρίσεις αυτό που θεωρώ ως ένδειξη ότι ο νους δεν είναι παντελώς υλικός."

Πεποιθήσεις εν δράση

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός, ότι οι Egnor και Novella έχουν τελείως διαφορετικές απόψεις για την περίπτωση της Terri Schiavo. Η Schiavo ήταν η γυναίκα στη Φλόριντα που είχε σοβαρή εγκεφαλική βλάβη και της διακόπηκε η μηχανική υποστήριξη που τη διατηρούσε στη ζωή, μετά από μια νομική μάχη που κράτησε επτά χρόνια. Ο Novella λέει ότι το δικαστήριο είχε δίκιο να θεωρήσει ότι ο νους της Schiavo καθοριζόταν από τον φυσικό της εγκέφαλο.

"Είχε σημαντικά αρκετή εγκεφαλική καταστροφή που ήταν ασύμβατη με την ύπαρξη συνείδησης με οποιονδήποτε σημαντικό τρόπο. Και είναι λογικό να βασίζονται ιατρικές αποφάσεις σε τέτοιου είδους επιστημονικά στοιχεία," λέει ο Novella. "Εάν επιπλέον θέλει κανείς να φέρει ηθικά ζητήματα στο όλο θέμα, η υπόθεση είναι κάπως διαφορετική. Όπως ξέρετε, η επιστήμη δεν κάνει ηθικές αποφάσεις για εμάς. Απλώς μας δίνει τις πληροφορίες για τις ηθικές μας επιλογές."

Ο Egnor υποστηρίζει ότι η δικαστική απόφαση ήταν λανθασμένη διότι δεν υπάρχει κάποιος επιστημονικός τρόπος ελέγχου που μπορεί να ανιχνεύσει την παρουσία ενός νου. Εξάλλου, ανέκδοτα στοιχεία υποδηλώνουν πως ακόμα και όταν ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί, ο νους μπορεί να συνεχίζει να υπάρχει, συμπληρώνει ο Egnor. Αυτά τα στοιχεία συνήθως σχετίζονται με άτομα που έχουν έρθει κοντά στην κατάσταση του θανάτου.

"Τα άτομα αυτά ήταν σε θέση να έχουν νοητικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια που είχαν καρδιακή προσβολή, όταν στο καρδιογράφημα δεν φαινόταν δραστηριότητα και κάποιες φορές, ακόμα και όταν δεν υπήρχαν εγκεφαλικά κύματα," λέει ο Egnor. "Έτσι πιστεύω, ότι υπάρχουν πολύ πραγματικά επιστημονικά στοιχεία για το ότι ο νους σε κάποιες περιστάσεις μπορεί να υπάρχει χωρίς έναν λειτουργικό εγκέφαλο."

Οι νευροεπιστήμονες που ασπάζονται τον Δαρβινισμό λένε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο εγκέφαλος εξακολουθεί να λειτουργεί, ακόμα και αν τα ηλεκτρικά σήματά του είναι δύσκολο να ανιχνευτούν.

Ωστόσο, τόσο ο Egnor όσο και ο Novella συμφωνούν σε ένα πράγμα: Το αποτέλεσμα της διαφωνίας σχετικά με τον νου και τον εγκέφαλο θα έχει μια προφανή επίδραση σε οτιδήποτε, από το τι διδάσκονται οι μαθητές και οι φοιτητές, μέχρι το πώς παίρνονται οι αποφάσεις στο τέλος της ζωής.

Πηγή: Μετάφραση - Απόδοση - Σχολιασμός: esoterica.gr, npr.org

Νίκος Λυγερός: Ο απαγορευμένος

Δεν χρειαζόταν πολύς συλλογισμός για να αντιληφθεί κάποιος το παράλογο της υπόθεσης, αλλά η κοινωνία είχε ήδη αποφασίσει αλλιώς. Η απεριόριστη σοφία του είχε διακηρύξει ότι η ανθρώπινη φύση ήταν απαγορευμένη. Όλοι οι σοφοί της πόλης είχαν εγκρίνει αυτόν το νόμο και καμία αντίσταση δεν είχε καταχωρηθεί στα αρχεία του Κράτους. Ως ένας μόνο άνθρωπος -ακόμα κι αν αυτή η έκφραση δεν είχε πια νόημα- η κοινωνία είχε αποβάλει την ανθρωπιά από τα χώματά της. Είχε στείλει απεσταλμένους σ’ όλη την επικράτεια για να ενημερώσει το σύνολο του πληθυσμού. Μόνο που αυτοί οι τελευταίοι ήταν τόσο πεπεισμένοι για την ορθότητα αυτού του νόμου που δεν έκριναν αναγκαίο να ενημερώσουν και τις πιο απομακρυσμένες περιοχές του Κράτους. Αυτό το λάθος προκάλεσε ένα άλλο, πολύ μεγαλύτερο. Στην πραγματικότητα, ήταν χάρη σ’ αυτό που γεννήθηκε ο απαγορευμένος. Μεγάλωσε ανάμεσα σε βιβλία που δεν υπήρχαν σε κανένα άλλο μέρος και, παρά το νόμο, έγινε ανθρώπινος. Και μόνο πολύ αργότερα απέκτησε το επίθετό του. Άλλωστε δεν το ήξερε παρά μόνο έμμεσα, όταν έμαθε ότι είχε επικηρυχθεί. Έτσι ο ανθρώπινος έγινε ο απαγορευμένος. Είχε δεχτεί αυτή την κατηγορία διότι του ήταν αδύνατον να κάνει αλλιώς. Εξάλλου η κοινωνία είχε πάντα δίκαιο. Αυτό τουλάχιστον έλεγε ο κόσμος μέχρι που ανακάλυψαν την ύπαρξή του. Διότι μόνο η ύπαρξή του, η απλή του ύπαρξη, αποδείκνυε το παράλογο του κοινωνικού συμβολαίου. Παρά την κοινοποίηση του κοινωνικού νόμου, ο απαγορευμένος υπήρχε. Αν και ήταν εντελώς αδύνατον, το κοινωνικά απαγορευμένο ήταν αυτό το αδύνατον. Έτσι η εξολόθρευσή του έγινε εθνικό θέμα. Έπρεπε να κρύψει την ανθρωπιά του για να μην τον πιάσουν. Κατέφυγε στα βιβλία του γιατί δεν μπορούσε ν’ αποφασίσει να τα ξεχάσει. Σταμάτησε να γράφει για να μην τον καταδώσουν οι ίδιες του οι σημειώσεις. Με τον ίδιο τρόπο εγκατέλειψε τα πινέλα του και τους καμβάδες του, τις πένες του και τις παρτιτούρες του. Ήταν ο μοναδικός τρόπος για τον απαγορευμένο να επιβιώσει σ’ αυτή την απάνθρωπη κοινωνία. Όμως ο κόσμος δεν ήταν εφησυχασμένος. Όσον ο απαγορευμένος δεν είχε συλληφθεί και εξολοθρευτεί, ο κοινωνικός νόμος κινδύνευε. Έτσι το Κράτος έπρεπε να λάβει νέα μέτρα για να υποκινήσει τον πληθυσμό στη συκοφαντία. Το πρόβλημα περιείχε και πικάντικα στοιχεία, διότι το Κράτος στην προσπάθεια του να βοηθήσει τους συκοφάντες, έπρεπε να ορίσει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Είχαν περάσει πολλά χρόνια από τότε που κοινοποιήθηκε ο νόμος και ακόμα και οι πιο ηλικιωμένοι δεν θυμούνταν πια καθόλου αυτό που μπορούσε να μοιάζει με ανθρώπινο. Το Κράτος, λοιπόν, προσέτρεξε στα αρχεία και ανέθεσε σε μια επιτροπή ειδικών να ορίσουν την απαγορευμένη ανθρωπιά. Μετά από πολλές προσπάθειες, κατάφερε να καταρτίσει λίστα των ανθρωπίνων κριτηρίων. Αναρτήθηκε σ’ ολόκληρη τη χώρα κι έτσι το έμαθε κι ο απαγορευμένος. Διαβάζοντας αυτή τη λίστα, είδε με έκπληξη ότι ανταποκρινόταν σε όλα τα κριτήρια, ενώ ένα από αυτά ήταν ήδη αρκετό για να τον καταδικάσουν. Έτσι ο απαγορευμένος ανακάλυψε ότι δεν ήταν μόνο ανθρώπινος, μα πολύ ανθρώπινος. Ευτυχώς για την κοινωνία, αυτό δεν άλλαζε καθόλου τη θανατική του καταδίκη και η εξολόθρευσή του μ’ ένα μόνο χτύπημα, θα έλυε όλα τα κοινωνικά προβλήματα. Ο απαγορευμένος ήταν υποχρεωμένος να προσέχει την παραμικρή του κίνησή για να μην προδοθεί και το παραμικρό στα λόγια του για να μη μαρτυρηθεί. Έπεσε, λοιπόν, στην πιο βαθιά σιγή χωρίς να ξεχνά ούτε στιγμή την παρατήρηση του Leonardo da Vinci για τους μουγγούς και την ικανότητά τους να εκφράζουν ανθρώπινα αισθήματα με τις χειρονομίες τους. Γι’ αυτό προσπαθούσε να ελέγχει το σώμα του όταν βρισκόταν μέσα στην κοινωνία. Ως πραγματικός χαμαιλέοντας, έπαιξε το ρόλο του καθ’ όλη την περίοδο των αναζητήσεων. Και μετά από πολλά χρόνια, η κοινωνία εγκατέλειψε τις έρευνές της και δήλωσε πως ο απαγορευμένος ήταν νεκρός. Αυτή η νέα περίοδος επονομάστηκε περίοδος της τελειότητας. Η κοινωνία είχε επιτέλους απανθρωπιστεί εντελώς. Τουλάχιστον έτσι νόμιζε. Μα είχε ξεχάσει ότι το λάθος ήταν ανθρώπινο.

Η ατέλεια δεν είχε αποκαλυφθεί. Ο απαγορευμένος ήταν πάντα ζωντανός παρά τον κοινωνικό νόμο και την τάξη τελειότητας. Ήταν ένα έγκλημα χωρίς τιμωρία. Ο ανθρώπινος πολύ ανθρώπινος είχε επιζήσει της αυτοκρατορίας του παρόντος, μα δεν είχε κανένα μέλλον σ’ αυτή την κοινωνία. Κάποιες στιγμές πέρασε από το μυαλό του η ιδέα της αυτοκτονίας, μα συνήρθε γρήγορα όταν σκέφτηκε τους επόμενους ανθρώπους, αυτούς που δεν είχαν ακόμα γεννηθεί, αυτούς που δεν είχαν παρελθόν και ο αλτρουισμός του αποφάσισε να δράσει. Δεν μπορούσε να αρκεστεί στο να είναι ένα κοινωνικό λάθος, έπρεπε να γίνει μία ανθρώπινη αξία. Όμως, πώς να γινόταν χωρίς να τον επισημάνουν οι συκοφάντες; Δεν έπρεπε να αγγίζει το παρόν. Έπρεπε να βρει το μέλλον μέσα στο παρελθόν. Γύρισε, λοιπόν, κι έψαξε στα αγαπημένα του βιβλία για να δει πώς οι δάσκαλοι του παρελθόντος είχαν ξεπεράσει την παντοδυναμία των κοινωνιών. Ξαναδιάβασε Βολταίρο για να καταλάβει το επιπόλαιο και να κατακτήσει το ουσιώδες. Μόνο που έπρεπε να λάβει υπόψη την ανισότητα του αγώνα. Οι δάσκαλοι του χρόνου ήταν πάντα μόνοι και απομονωμένοι. Ενώ η κοινωνία ήταν πανταχού παρούσα και κυρίαρχη. Δεν υπήρχε στρατηγική για να την νικήσει. Η θυσία ήταν αναγκαία κάθε φορά. Ήταν αναπόφευκτη. Το κερί έπρεπε να λιώσει για να φωτίσει το σκοτάδι. Κι αν κάποιο ανάμεσά τους αρνούνταν τον αγώνα, τα επόμενα δεν μπορούσαν ν’ ανάψουν. Το σκοτάδι του κόσμου θα ήταν τότε μόνιμο. Οι άνθρωποι ήταν σπάνιοι αλλά αρκετοί για να φωτίσουν τον κόσμο. Αυτή η ανακάλυψη έδωσε κουράγιο στον απαγορευμένο. Ήταν η πρώτη φορά που σκέφτηκε πως δεν είχαν χαθεί όλα, υπό τον όρο να είναι έτοιμος να τα χάσει όλα. Και το παραμικρό σφάλμα ήταν μοιραίο. Επιτέλους, είχε βρει ένα σκοπό στη ζωή του μετά την επιβίωσή του. Το θέμα δεν ήταν πια απλώς να αντισταθεί μαζί με το παρελθόν, μα να υλοποιήσει το μέλλον. Έπρεπε να πάει πέρα από τον κοινωνικό ορίζοντα, να συναντήσει τους δασκάλους του μέλλοντος οι οποίοι θα έπαιρναν τη δάδα. Ήταν οι φραγμοί που χαρακτήριζαν το χώρο, η υποστήριξη της ανθρωπότητας, τα θεμέλια της μνήμης. Μόνο που ήταν οι μόνοι που το γνώριζαν. Για όλους τους άλλους, ήταν τα λάθη του συστήματος, οι ατέλειες του Κράτους, οι απαγορευμένοι της κοινωνίας. Τι πείραζε! Ήταν εδώ για να παίξουν ένα ρόλο και θα τον έπαιζαν έστω και αν το κοινό ήταν αόρατο. Μόνο το μέλλον μπορούσε να τους δικαιώσει διότι το παρόν ήταν παράλογο. Ο απαγορευμένος ανασκουμπώθηκε και οπλίστηκε με τις πένες του και τα πινέλα του. Ήξερε ότι από ’δω και μπρος ο χρόνος θα ήταν με το μέρος του. Άρα δεν φοβόταν να απομακρυνθεί. Η δίκη είχε γίνει, αλλά ο πύργος δεν είχε κατακτηθεί. Οι φραγμοί ήταν οι φρουροί. Αυτό ήταν το μήνυμα του παρελθόντος. Αυτός ήταν ο δρόμος του μέλλοντος. Ο απαγορευμένος έπρεπε να φύγει για ν’ ανακαλύψει τον κόσμο για να μπορέσει το παρελθόν να δημιουργήσει το μέλλον παρά το παρόν. Ήταν περικυκλωμένος για πολλά χρόνια κατά την περίοδο της αντίστασης. Όμως, από ’δω και μπρος η δράση ήταν αναγκαία, διαφορετικά η φλόγα κινδύνευε να σβήσει. Έπρεπε, λοιπόν, να γίνει το απαγορευμένο δίχως να σκεφτεί τις επιπτώσεις. Οι μελέτες δεν αρκούσαν πλέον, ήταν απαραίτητο ένα έργο. Ο απαγορευμένος εγκατέλειψε την πόλη για να ταξιδεύσει σ’ όλη την επικράτεια με σκοπό να συναντήσει ανθρώπους κρυμμένους μέσα στη μάζα. Ο απαγορευμένος έπρεπε να εκτεθεί για να αναγνωριστεί χωρίς ωστόσο να εξοντωθεί από το σύστημα. Είχε συνείδηση ότι αυτή η ήττα θα μπορούσε να ήταν μοιραία, αλλά ποιο θα ήταν το νόημα της ζωής του αν δεν το αποκάλυπτε; Η πορεία του απαγορευμένου ήταν το νόημά της. Ήταν αυτός που αναλάμβανε την αποστολή της επαφής. Χωρίς φανό, χωρίς βαρέλι, έπρεπε να ξαναρχίσει την αναζήτηση ανθρώπων για να συνεχίσει η ανθρωπότητα να ζει και ν’ ανθίζει παρά τον κοινωνικό νόμο, την ισχύ του συστήματος και την απολυταρχία του Κράτους. Έτσι άρχισε η επανάσταση του απαγορευμένου.

Νίκος Λυγερός: To νοητικό επίπεδο και οι φάσεις των παιδιών

To νοητικό επίπεδο των παιδιών

Το παράδοξο που βιώνει η κοινωνία είναι ότι θεωρεί τον εαυτό της έξυπνο και ταυτόχρονα ότι το νοητικό επίπεδο των παιδιών είναι χαμηλό. Βέβαια, δεν επενδύει περισσότερο στην παιδεία και βασίζεται τυπικά σε μία εκπαίδευση που αδιαφορεί για τα ταλέντα και λειτουργεί αποκλειστικά σε ένα μαζικό πλαίσιο, όπου το άτομο δεν είναι παρά ένας αριθμός. Με άλλα λόγια, δεν δίνει καμία ευκαιρία έκφρασης ούτε της νοημοσύνης, ούτε της δημιουργικότητας, διότι στην ουσία θεωρεί ότι δεν υπάρχουν σε αυτό το επίπεδο. Το παράλογο της υπόθεσης είναι ότι η ίδια βλέπει τα αποτελέσματα μιας άλλης προσέγγισης, όπως είναι και η αναζήτηση ενός παράγοντα χ, αλλά δεν το εφαρμόζει ως στρατηγική μάθησης και περιμένει την αποκάλυψη. Τα παιδιά δεν έχουν σίγουρα το ίδιο επίπεδο, αλλά είναι επίσης σίγουρο ότι όλα μπορούν να το αναπτύξουν σε ένα βαθμό και η τάξη μεγέθους αυτού μπορεί να είναι σημαντική, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη μεθοδολογία, η οποία θα είναι αποτελεσματική μόνο και μόνο αν αντιλαμβάνεται τις διαφορές, διότι μόνο έτσι θα κάνει τη διαφορά. Στις επιστήμες αλλά και στις τέχνες γνωρίζουμε την ποικιλία και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης σκέψης κι όμως αυτές οι γνώσεις φαίνεται να μην επηρεάζουν καθόλου την εκπαίδευση που παραμένει προσκολλημένη σε μία πατροπαράδοτη προσέγγιση των παιδιών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να είναι πολλά και οι καθηγητές λίγοι. Ένας αντικειμενικός τρόπος να το συνειδητοποιήσουμε είναι η απλή εξέταση που αναδεικνύει το γεγονός ότι δεν υπάρχει όραμα. Η κοινωνία δεν βλέπει τα παιδιά ως τους επόμενους ανθρώπους, συνεχίζει να τα εξετάζει ως αντικείμενο εργασίας κι όταν μιλά για μαθητοκεντρική προσέγγιση δεν κάνει τίποτα άλλο από να τα ερμηνεύει με την νοοτροπία του μάρκετινγκ και μάλιστα σε χαμηλό επίπεδο δημιουργικότητας στην καλύτερη περίπτωση μία πελατειακή σχέση, η οποία δεν αποτελεί καν επένδυση. Με άλλα λόγια, η κοινωνία δεν έχει καν τα αποτελέσματα μιας επιχείρησης. Αυτό το γεγονός εξηγεί την πληθώρα των φροντιστηρίων που στην ουσία αντέχουν όλο το βάρος της εκπαίδευσης σε πρακτικό επίπεδο. Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία δεν είναι ούτε ιδρύματα, ούτε ινστιτούτα, λειτουργούν όπως μπορούν με τον τρόπο που ξέρουν. Δεν είναι μια παραπαιδεία, απλώς μία παράλληλη που υποστηρίζει δίχως να αγγίξει την παιδεία. Τα αποτελέσματα του όλου πλαισίου είναι γνωστά σε όλους και δεν μας αφορούν. Σημασία έχει για μας το νοητικό επίπεδο των παιδιών και κατά πόσο μπορεί να αυξηθεί ουσιαστικά. Η ομάδα είναι πιο ισχυρή από το σύνολο των μονάδων και πρέπει να είναι το θεμελιακό στοιχείο της προσέγγισής μας. Το μέγεθός της είναι καθορισμένο από τα τεστ ζωής – θανάτου της NASA και γνωρίζουμε ήδη βιωματικά το βέλτιστο, απλώς δίχως ανθεκτικότητα η ομάδα έχει δυσκολίες ν' αναπτυχθεί και διασπάται φυσιολογικά σε μονάδες. Ο ρόλος του δασκάλου είναι η ενεργοποίηση της ανοιχτής δομής που θα αντέξει την ανέλιξη προς όφελος όλων των παιδιών. Όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες.

Οι νοητικές φάσεις του παιδιού

Υπάρχουν πολλά νοητικά εργαλεία που επιτρέπουν την ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού. Σε πολλούς είναι παντελώς άγνωστα και σε άλλους δεν είναι κατανοητά. Μέσω των πειραμάτων μας έχουμε δει τη διαφοροποίηση που προκαλούν ακόμα και σε παιδιά που θεωρούνται προβληματικά ως προς την κλασική μάθηση. Αυτός ο πλάγιος τρόπος προσέγγισης των γνωστικών αντικειμένων με την χρήση των ανοιχτών προβλημάτων δίνει μεγάλες δυνατότητες στο παιδί, δηλαδή στον επόμενο άνθρωπο να εκφραστεί και μάλιστα να ξαφνιάσει ακόμα και το δάσκαλό του με τον τρόπο με τον οποίο λύνει ένα πρόβλημα. Σε πρώτη φάση λοιπόν, τα προβλήματα πρέπει να είναι προσιτά για να αυξηθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού, αλλά να μην είναι ποτέ εύκολα, αλλιώς δεν θα μετατραπεί ποτέ σε μαθητή ικανό να λύσει προβλήματα που θεωρεί αρχικά τουλάχιστον αδύνατα να λυθούν, αν δεν είναι άλυτα. Σε δεύτερη φάση, ο μαθητής αποκτά ένα ρόλο στην ομάδα των μαθητών, που του επιτρέπει να πάρει ευθύνες πάντα νοητικές, αλλά και πρακτικές ανάλογα με τις τάσεις του κι όχι με το επίπεδό του, το οποίο αφορά αποκλειστικά το δάσκαλο. Σε τρίτη φάση, ο μαθητής είναι ικανός να λειτουργήσει ως μέλος της ομάδας και να προσφέρει τις δυνατότητες στους άλλους. Τότε μπορεί να προσφέρει πραγματικά ως επόμενος άνθρωπος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε σε όλες αυτές τις φάσεις την ανάγκη της χαράς η οποία παραμένει ο πρώτος στόχος. Δίχως χαρά, ακόμα και αν είναι νοητική, δεν υπάρχει ουσιαστική εξέλιξη. Και ο λόγος είναι σχετικά απλός. Η χαρά είναι ο βασικός πυρήνας της ολοκλήρωσης. Είναι η ίδια αναλογία που ισχύει για την νοημοσύνη και την σκέψη. Επιπλέον, η σκέψη πάνω στη σκέψη που αντιστοιχεί στη συνείδηση έχει το ανάλογο της μέσω της ολοκλήρωσης και είναι η πληρότητα. Η πληρότητα του μαθητή λειτουργεί ως όραμα στο πλαίσιο της μεταδιδακτικής. Σε κάθε φάση, ο ρόλος του δασκάλου είναι σημαντικός αν και διαφορετικός. Τα αντίστοιχα στάδια είναι η κατάλυση, η ανάφλεξη, η συμβουλή. Γι' αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η πολυμορφία του δασκάλου. Τα μετέπειτα στάδια έχουν ένα χαμαιλεοντικό χαρακτήρα και θα εξετασθούν σε άλλο σημείωμα. Σημασία για το παρόν είναι η χρήση νοητικών εργαλείων που ξεφεύγουν από τη συντηρητική παράδοση της ύλης που δεν ασχολείται με την νοημοσύνη αλλά με την ένταξη των παιδιών στην κοινωνία. Αν για πολλούς αυτός ο σκοπός είναι ορθολογικός αυτό δεν σημαίνει ότι σχετίζεται και με την ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού. Μάλιστα η διαφορά φαίνεται και μέσω της χαράς. Η κοινωνία θέλει τα άτομα να είναι ευτυχισμένα και να έχουν όνειρα, που τους πουλά αν δεν έχουν, τα οποία δεν θα υλοποιηθούν ποτέ. Ενώ η ανθρωπότητα μέσω των δασκάλων θέλει τη χαρά των ανθρώπων και αυτά να έχουν οράματα που θα υλοποιήσουν, για να συμβάλλουν σε αυτό που ονομάζουμε το έργο.

Τα παιδιά ως επόμενοι άνθρωποι

Μέσω των Μαθηματικών και της νοημοσύνης συνειδητοποιούμε ότι τα παιδιά της κοινωνίας, είναι στην πραγματικότητα, οι επόμενοι άνθρωποι. Ο αρχικός δείκτης νοημοσύνης της μικρής ηλικίας δέχεται εξελίξεις και γι' αυτό το λόγο η αρχική καμπύλη του λογαριθμικού τύπου μετατρέπεται σε καμπύλη του Gauss. Πρόσφατα μια έρευνα έδειξε ότι οι ενδείξεις της ψυχομετρικής επιβεβαιώνονται με εγκεφαλικές μετρήσεις που δείχνουν τροποποιήσεις της δομής λόγω των νοητικών ερεθισμάτων ή μη, και αυτό έως μια ηλικία που αγγίζει τα 20. Επιπλέον η διαφοροποίηση είναι της τάξης των 20 μονάδων, πράγμα το οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο για την εξέλιξη του παιδιού σε επόμενο άνθρωπο να μην το εξετάζουμε παθητικά και παραδοσιακά όπως γίνεται συνήθως στο σχολείο. Πρέπει με μικρές ομάδες μαθητών να γίνονται σεμινάρια με δυσκολότερες ασκήσεις ειδικά δομημένες για να υποστηρίζουν την ανάπτυξη της σκέψης του αλλά και της δημιουργικότητάς του. Τα ανοιχτά προβλήματα, παραδείγματος χάρη, είναι προτιμότερα από τα κλειστά που δέχονται μεθοδολογικά την πίεση της επανάληψης δίχως αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει απαραίτητα και η εμπέδωση. Το πλαίσιο της επανάληψης αποκτά γρήγορα κορεσμό και ενώ είναι θετικό στην αρχή, μετατρέπεται σε αρνητικό σε βάθος χρόνου. Δεν πρέπει επιπλέον να φοβόμαστε τις δυσκολίες διότι μόνο αυτές μπορεί να ξεπεράσει το παιδί για να εξελιχθεί. Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να περάσουμε και από το στάδιο της εξερεύνησης των ικανοτήτων του παιδιού έτσι ώστε να χρησιμοποιήσουμε ανάλογες στρατηγικές μάθησης και όχι να επιμένουμε σ' ένα γενικό και συντηρητικό πλαίσιο που επιβάλλει η λεγόμενη ύλη. Δίχως ενέργεια και χάσιμο χρόνου δεν υπάρχει σοβαρή επένδυση στην εξέλιξη του παιδιού. Τα master class είναι ειδικά δομημένα για αυτές τις στρατηγικές απαιτήσεις, ανατρέπουν τις κλασσικές ηλικιακές ιεραρχίες για να γνωρίσουν καλύτερα το παιδί και να το βοηθήσουν αποτελεσματικά για να βρει τον δικό του τρόπο μέσω του δασκάλου. Στη συνέχεια, ειδικά στις ακραίες περιπτώσεις είναι ο ρόλος του μέντορα που θα ολοκληρώσει αυτήν την προσέγγιση αυτός είναι που θα του προσφέρει την πρόσβαση σε γνώσεις και όχι μόνο πληροφορίες, σε στρατηγικές και όχι μόνο τεχνικές. Για να γίνει με την πάροδο του χρόνου, ο επόμενος άνθρωπος και να κατανοήσει ως μαθητής ότι στο πλαίσιο του δασκάλου μπορεί να υλοποιήσει ακόμα και αυτό που νόμιζε ότι δεν μπορεί να κάνει αρχικά διότι αυτό είναι το χαρακτηριστικό του ανθρώπου.

Λυγερος Νικος

Συνειδητό - υποσυνείδητο και ο προγραμματισμός του Σωκράτους

Όλοι έχουμε ακούσει για το συνειδητό και το υποσυνείδητο. Το υποσυνείδητο είναι μια αποθήκη πληροφοριών από την οποία αντλούμε εικόνες ήχους κτλ για να αποκωδικοποιήσουμε κάτι. Π.χ. σπάει ένα γυαλί, τα ηχητικά κύματα τα οποία λαμβάνουν τα αυτιά μας τα στέλνουν στον εγκέφαλο για αποκωδικοποίηση, ο εγκέφαλος τρέχει στην αποθήκη (υποσυνείδητο) βρίσκει τον ίδιο ήχο ή παραπλήσιο από την data base και σχηματίζει την εικόνα ότι είναι ένα γυαλί που έσπασε... Ο Σωκράτης στον "Φαίδωνα" μας δίνει ένα ανάλογο παράδειγμα με την όραση και την οπτική ισότητα.

Αυτά συμβαίνουν σε επίπεδο αισθητού δηλαδή ύλης, τι γίνεται όμως σε επίπεδο νοητού, δηλαδή καταστάσεων, γεγονότων κτλ;

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν εδώ και πολλά χρόνια ότι ο μέσος άνθρωπος ζει και αντιδρά 95% με το υποσυνείδητο και 5% με το συνειδητό, αυτό δημιουργεί μια καλή ερώτηση: τελικά ζούμε σε έναν υποσυνείδητο κόσμο; (δηλαδή σε ένα Matrix?), επίσης τι θα συνέβαινε αν κάποιοι οι οποίοι γνώριζαν τον μηχανισμό αυτόν, δημιουργούσαν και γέμιζαν με συγκεκριμένες ασύμμετρες εικόνες το υποσυνείδητο μας με σκοπό την επιβολή των σχεδίων τους...; θα συνέβαινε αυτό που ήδη συμβαίνει...

Τα σχολεία Πανεπιστήμια κτλ δεν μας μαθαίνουν τον μηχανισμό με τον οποίο εμείς μόνοι μας θα διακρίνουμε την αλήθεια από το ψεύδος, αλλά μας μαθαίνουν έτοιμες γνώσεις-έννοιες τις οποίες κάποιοι άλλοι έχουν ορίσει γι εμάς, αυτό σημαίνει ότι οικειοποιούμαστε ξένες ιδέες άρα και ξένη προσωπικότητα. Παράδειγμα αν σε μια πόλη (κράτος) κυβερνάει ένα συγκεκριμένο πολίτευμα ο κόσμος μαθαίνει ότι αυτό είναι το σωστό π.χ. Κομμουνισμός σε χώρες όπως ΕΣΣΔ, Πολωνίες, Ρουμανίες, Αλβανίες, Βουλγαρίες που ο κόσμος "νόμιζε" ότι αυτό το πολίτευμα ήταν το σωστό. Εδώ μαθαίνουμε ότι το σωστό είναι ο Σοσιαλισμός και ότι οι Χουντικοί ήταν κακοί και αντίστοιχα (διάλογος Σωκράτη και Θρασύμαχου στην "Πολιτεία" περί δικαίου και πολιτεύματος).

Το αντικλείδι

Την πραγματικότητα-αλήθεια όμως υπάρχει τρόπος να την προσεγγίσουμε, διότι μπορεί να λένε μερικοί ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική για τον καθένα ανάλογα τις γνώσεις και την νοημοσύνη του, παρόλα αυτά υπάρχει μια παγκόσμια πραγματικότητα-αλήθεια η οποία λειτουργεί απόλυτα μαθηματικά όπως άλλωστε και ολόκληρη η δημιουργία. Ο μηχανισμός αυτός γίνεται ορατός από τα Πλατωνικά κείμενα, στα οποία ο Σωκράτης χρησιμοποιεί συγκεκριμένες μαθηματικές μεθόδους για την εύρεση της αλήθειας και τον ξεχωρισμό της από το ψεύδος! βασίζεται στο root των μαθηματικών δηλαδή το 0/1, αυτό που είπε αργότερα ο Αριστοτέλης ως "εξίσωση των αντιθέτων".

Ο Σωκράτης στην απολογία του αναφέρει ότι δεν ήταν δάσκαλος και ότι δεν δίδαξε ποτέ τίποτα κανέναν, δεν είχε μαθητές αλλά συνομιλητές, τι εννοούσε; ότι δεν έδωσε έτοιμη γνώση, αλλά έδειχνε τον τρόπο με τον οποίο ο συνομιλητής μόνος του θα δει τον εαυτό του (γνώθι εις εαυτόν), θα ξεχωρίσει το αόριστο από το ορισμένο, θα διακρίνει και θα ξεχωρίσει τις αντίθετες έννοιες που πριν είχε σε σύγχυση μέσα στο μυαλό του, οπότε και την αλήθεια από το ψεύδος. Η επίπονη διαδικασία που υπέβαλε ο μαθητής στο να κοιτάξει μέσα στον εαυτό του (γνώθι εις εαυτόν) παραλληλίστηκε με τους πόνους της γέννας, η εύρεση της αλήθειας ως γέννεση και η μέθοδος αυτή του Σωκράτη ονομάστηκε "μαιευτική".

Εδώ μας αποκαλύπτουν οι πρόγονοι μας λίγο πολύ, ότι η ζωή μοιάζει σαν σπείρα, αν την κοιτάξεις από κάτοψη μοιάζει σαν κύκλος αλλά αν την κοιτάξεις από άλλη οπτική βλέπεις και τις διαβαθμίσεις της εξέλιξης (εξέλιξη="εκ του έλικος" δηλαδή DNA).

Ο Σωκράτης το πρώτο πράγμα που έκανε πριν ξεκινήσει μια συνομιλία ήταν να ορίζει τις έννοιες, διότι δεν ήταν δυνατόν να αποκαλούμε κάποιον ή κάτι "καλό" ή "κακό" εφόσον δεν γνωρίζουμε τι είναι "καλό" και τι "κακό". Με την μέθοδο των αντιθέτων (0/1) όριζε τις έννοιες, τις έκανε "reserved words", και προχωρούσε στην εύρεση της αλήθειας χρησιμοποιώντας και το If/else, δηλαδή έφτιαχνε το πρόγραμμα. Π.χ. δεν μπορεί κανείς να πει "ένας νάνος 3 μέτρων" διότι έχουμε ορίσει ότι ο νάνος είναι το πολύ 1 μέτρο και ο γίγας 3 μέτρα, οπότε "νάνος 3 μέτρα" είναι αντίθετες έννοιες άρα υπάρχει ψεύδος.

Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος ο οποίος απέδειξε μαθηματικά ότι "η κακία είναι άγνοια" διότι αν τα ανθρωποειδή που χρησιμοποιούν την κακία για να "ανέβουν" κοινωνικά και οικονομικά, κατανοήσουν την πραγματικότητα θα διακρίνουν ότι οι προσπάθειες τους είναι μάταιες, όχι στον υλικό κόσμο αλλά στον ευρύτερο νοητό ο οποίος κατ επέκταση επηρεάζει και τον υλικό.

Αν σήμερα λοιπόν αυτοί οι κάποιοι χρησιμοποιούν το υποσυνείδητο για να μας γεμίσουν λανθασμένες εικόνες εμείς αντιστεκόμαστε με την Σωκρατική λογική ευρέσεως της αλήθειας όπως υπάρχουν στα Πλατωνικά κείμενα.

Πηγή: knossopolis.com

Το ''κόλλημα'' των Ευρωπαίων με τον Ελληνα [Νίτσε]

Το ''κόλλημα'' των Ευρωπαίων με τον Ελληνα
 [Νίτσε]

Πιὸ ἐπίκαιρος ἀπὸ ποτὲ εἶναι ὁ Φρειδερίκος Νίτσε, ἀναμφισβήτητα ἕνας ἀπὸ τοὺς σημαντικότερους Γερμανοὺς φιλοσόφους καὶ συγκεκριμένα ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους «ὑπαρξιστὲς» φιλοσόφους. Στὸ πρῶτο του βιβλίο, μὲ τίτλο «Ἡ Γέννηση τῆς Τραγωδίας» (1872) καὶ συγκεκριμένα στὸ κεφάλαιο 15, ὁ Νίτσε κάνει μία ἰδιαίτερα μνεία στὸ ἑλληνικὸ ἔθνος ἀποδεικνύοντας ὅτι ὁ Νίτσε εἶναι πολὺ μπροστὰ ἀπὸ τὴν ἐποχή του.

Ἡ στάση ὁρισμένων κύκλων στὴν Εὐρώπη ἀπέναντί μας σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴ δυσπιστία ποὺ ὑπάρχει γύρω ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες ἔχει προβληματίσει κατὰ καιροὺς καὶ τοὺς πιὸ αὐστηροὺς κριτές μας.

«Οἱ Ἕλληνες εἶναι τεμπέληδες καὶ φοροφυγάδες» εἶναι μερικὰ μόνο ἀπὸ τὰ κοσμητικὰ σχόλια ποὺ ἀκούγονται διεθνῶς τοὺς τελευταίους μῆνες κάνοντας πολλοὺς νὰ ἀναρωτιοῦνται γιατί τόσο μένος γύρω ἀπὸ ἕνα λαὸ μὲ μία λαμπρὴ ἱστορία καὶ ἕνα ἀξιοζήλευτο πολιτισμό.

Ὁ φιλόσοφος Φρειδερίκος Νίτσε δίνει μία ξεχωριστὴ ἀπάντηση… Διαβάστε τὸ χαρακτηριστικὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο: «Ἀποδεδειγμένα σὲ κάθε περίοδο τῆς ἐξέλιξής του ὁ δυτικοευρωπαϊκὸς πολιτισμὸς προσπάθησε νὰ ἀπελευθερώσει τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες. Ἡ προσπάθεια αὐτὴ εἶναι διαποτισμένη μὲ βαθύτατη δυσαρέσκεια, διότι ὁτιδήποτε κι ἂν δημιουργοῦσαν, φαινομενικὰ πρωτότυπο καὶ ἄξιο θαυμασμοῦ, ἔχανε χρῶμα καὶ ζωὴ στὴ σύγκρισή του μὲ τὸ ἑλληνικὸ μοντέλο, συρρικνωνότανε, κατέληγε νὰ μοιάζει μὲ φθηνὸ ἀντίγραφο, μὲ καρικατούρα. Ἔτσι ξανὰ καὶ ξανὰ μία ὀργὴ ποτισμένη μὲ μίσος ξεσπάει ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων, ἐναντίον αὐτοῦ του μικροῦ καὶ ἀλαζονικοῦ ἔθνους, ποὺ εἶχε τὸ νεῦρο νὰ ὀνομάσει βαρβαρικὰ ὅτι δὲν εἶχε δημιουργηθεῖ στὸ ἔδαφός του…

Κανένας ἀπὸ τοὺς ἐπανεμφανιζόμενους ἐχθρούς τους δὲν εἶχε τὴν τύχη νὰ ἀνακαλύψει τὸ κώνειο, μὲ τὸ ὁποῖο θὰ μπορούσαμε μία γιὰ πάντα νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπ’ αὐτούς. Ὅλα τὰ δηλητήρια τοῦ φθόνου, τῆς ὕβρεως, τοῦ μίσους ἔχουν ἀποδειχθεῖ ἀνεπαρκῆ νὰ διαταράξουν τὴν ὑπέροχη...ὀμορφιά τους.

Ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι συνεχίζουν νὰ νιώθουν ντροπὴ καὶ φόβο ἀπέναντι στοὺς Ἕλληνες. Βέβαια, ποῦ καὶ ποῦ, κάποιος ἐμφανίζεται ποὺ ἀναγνωρίζει ἀκέραιη τὴν ἀλήθεια, τὴν ἀλήθεια ποὺ διδάσκει ὅτι οἱ Ἕλληνες εἶναι οἱ ἡνίοχοι κάθε ἐπερχόμενου πολιτισμοῦ καὶ σχεδὸν πάντα τόσο τὰ ἅρματα ὅσο καὶ τὰ ἄλογα τῶν ἐπερχόμενων πολιτισμῶν εἶναι πολὺ χαμηλῆς ποιότητας σὲ σχέση μὲ τοὺς ἡνίοχους, οἱ ὁποῖοι τελικὰ ἀθλοῦνται ὁδηγώντας τὸ ἅρμα στὴν ἄβυσσο, τὴν ὁποία αὐτοὶ ξεπερνοῦν μὲ ἀχίλλειο πήδημα» 




Πηγή: http://olympia.gr

Εγώ ... και η (οικονομική) Κρίση | Είμαι ό,τι μπορώ να πληρώσω

Εγώ ... και η (οικονομική) Κρίση

Ο Karl Marx (Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, ιστορικός, πολιτικός οικονομολόγος) γράφει σε μια επιστολή του:

"Ό,τι υπάρχει για μένα μέσω του χρήματος, ό,τι μπορώ να πληρώσω, δηλ. μπορεί το χρήμα να αγοράσει, είμαι εγώ ο ίδιος, ο κάτοχος του χρήματος."

Η φράση του Marx ισχύει σήμερα κατά μείζονα λόγο. Αρχές του '80 ο ιδιοκτήτης ενός μίνι-μάρκετ στην Ύδρα μου είπε για τους τουρίστες: "Και η ανάσα τους είναι τζίρος". Τούτο δεν ισχύει μόνο για τους τουρίστες της Ύδρας αλλά για όλους μας.

Δεν υπάρχει σχεδόν καμιά δραστηριότητα την οποία δεν πληρώνουμε. Και η ανάσα μας ακόμη θέλει, κυριολεκτικά πλέον, χρήματα για έργα που θα διατηρήσουν τον αέρα σχετικά αναπνεύσιμο. Ενδεχομένως σήμερα θα ίσχυε η αντιστροφή της φράσης του Marx: "Είμαι ό,τι μπορώ να πληρώσω." Δεν είναι δηλαδή το πορτοφόλι μου, που καταλαμβάνει μια θέση στο είναι μου, το οποίο θα μπορούσε να περιλαμβάνει και άλλα πράγματα έξω από την οικονομία, αλλά σε μεγάλο βαθμό το πορτοφόλι μου είναι ο φορέας του είναι μου.

Έτσι η οικονομική κρίση είναι κρίση υπαρξιακή. Με ποιον τρόπο όμως ταυτίζονται πορτοφόλι και ύπαρξη; Ο Marx συνεχίζει στην επιστολή του:

"Όσο μεγάλη είναι η δύναμη του χρήματος, άλλο τόσο μεγάλη είναι η δύναμη μου. Οι ιδιότητες του χρήματος είναι ιδιότητες και ουσιαστικές δυνάμεις δικές μου - του κατόχου του -. Αυτό που είμαι και δύναμαι δεν καθορίζεται λοιπόν διόλου από την ατομικότητα μου. Είμαι πανάσχημος, όμως μπορώ να μου αγοράσω την ωραιότερη γυναίκα. Άρα δεν είμαι πανάσχημος γιατί η επίδραση της ασχήμιας, η απωθητική της δύναμη, εκμηδενίζεται από το χρήμα. Είμαι - σύμφωνα με την ατομικότητα μου - παράλυτος· όμως το χρήμα μου δίνει 24 πόδια· άρα δεν είμαι παράλυτος· είμαι ένας κακός, άτιμος, ασυνείδητος, απολίτιστος άνθρωπος· όμως το χρήμα εκτιμάται, επομένως και ο κάτοχος του."

Αν είναι γεγονός η ασχήμια, η παραλυσία, η κακία μου κλπ., τότε το χρήμα επιτελεί μια απο-γεγονοποίηση. Με κάνει έναν άλλο. Κάνει τον πανάσχημο γοητευτικό, τον παράλυτο ελάφι, τον άτιμο ευυπόληπτο. Όμως η απο-γεγονοποιούσα ιδιότητα του χρήματος δεν αφορά μόνο την εικόνα του κατόχου του. Αφαιρεί και από τα πράγματα την οντότητα τους διότι τα καθιστά αντικαταστάσιμα κατά βούληση. Από τη στιγμή που έχω αρκετά χρήματα για ένα νέο κινητό, ένα νέο αυτοκίνητο, ένα νέο σπίτι κλπ., το κινητό, αυτοκίνητο, σπίτι του σήμερα είναι το προδιαγραμμένο σκουπίδι του αύριο. Το πόσο κοντά είναι αυτό το αύριο εξαρτάται μόνο και μόνο από τα χρήματα που διαθέτω για την αντικατάστασή τους.

Το χρήμα με καθιστά ικανό να αγνοώ το πώς είμαι (πανάσχημος, παράλυτος, κακός κλπ.) και συνάμα να αγνοώ τα πράγματα, τον δικό τους χρόνο της χρήσης και της φθοράς.

Η οικονομική κρίση, εκεί που συνεπάγεται δραστική μείωση των εισοδημάτων, είναι ένας σεισμός που καταλύει αυτήν τη σχέση με τον εαυτό και τα πράγματα. Με επαναφέρει στη γεγονότητά μου: Είμαι πανάσχημος και αποκρουστικός, δεν γυρίζει καμιά γυναίκα να με κοιτάξει. Είμαι παράλυτος, δεν μπορώ πια να εξαγοράσω 24 πόδια με τη μορφή τεχνικών υποκατάστατων, υπηρετών που να τρέχουν για μένα, κολάκων που κάνουν σαν να μην τρέχει τίποτα κλπ. 

Η οικονομική κρίση μου αφαιρεί όλα τα φτιασίδια που με καλλώπιζαν, όλα τα φτερά παγωνιού που με στόλιζαν. Η οικονομική κρίση με απογυμνώνει. Από αυτό που θέλω να είμαι, με κάνει αυτό που είμαι.

Τα πράγματα δεν είναι πια αντικαταστάσιμα. Το κινητό μου θα το προσέχω, θα το επιδιορθώνω, θα το κρατήσω όσο κρατήσει. Το ίδιο θα γίνει με το αυτοκίνητο, με τα έπιπλα κλπ. Δεν θα διαθέτω εγώ τα πράγματα. Θα είμαι στη δική τους διάθεση.

Για πολλούς αυτές οι προοπτικές είναι εφιάλτης. Αντιδρούν και θα αντιδρούν με λύσσα. Καθώς ύπαρξη και πορτοφόλι ταυτίζονται, περικοπή των εσόδων τους ισοδυναμεί με ακρωτηριασμό. Αν ποτέ συμφιλιωθούν με τη γύμνια τους, αν ποτέ μάθουν να προσέχουν τα πράγματα, αυτό θα γίνει με πολύ πόνο και αίμα.

...του Κώστα Γεμενετζή, Ψυχαναλυτή, protagon.gr

Μα δε λογάριασες καλά

Μη με παρεξηγήσεις που άργησα κάτι τρεχάματα είχα
το ριζικό μου βλέπεις ν' αποφύγω παρά τρίχα
ήθελα λίγο, τόσο λίγο, πάλι, μα απ' το ξερό μου
να ξεφύγω δε μπορώ, δεν ειν' το τυχερό μου
Τώρα που αλλάζουν οι εποχές χωρίς βροχές,
μοιάζουν να λάμπουν οι ανοχές και να ξεφτίζουν οι αντοχές
Απ' ότι λένε οι ειδικοί απ' τα εργαστήρια-γραφεία
ούτε κι ο χρόνος δε γλιτώνει απ' τα ψηφία
Μπορεί γι' αυτό να 'χω πεισμώσει και να κοιτάω κατάματα
απ' τα μεσάνυχτα ως τ' άγρια χαράματα
κάθε δικό μου, κάθε τρελό μου, κάθε όνειρο μου
κι ας μου το δείχνουν οι αριθμοί πως τον καιρό μου
τον χάνω τζάμπα αντί να τον κρατάω καβάτζα
και τότε πάντα κάτι ξεμένει στη μπάντα
Γιατί μυαλό μου μουλιάζεις, γιατί ψυχή μου αποκοιμιέσαι;
Γυρεύεις συντροφιά, χαρά βρώμικη να ξεχνιέσαι
κι έτσι γελιέσαι μες στων πολλών το συναπάντημα
στους καλοκουρδισμένους δίνεις πάτημα
να βάλουν χέρι στα σκουριασμένα σου γρανάζια
αφού τσεκάρουν τα μπαγκάζια και μετά σου χώσουν γκάζια.

Μα δε λογάριασα καλά κι άφησα πίσω τόσα λόγια
τώρα που αλλάζουνε δειλά όλου του κόσμου τα ρολόγια
Μα δε λογάριασα καλά ούτε το ύψος τ' ουρανού
πήγα και πέταξα ψηλά, χωρίς τις πλάτες του Θεού

Από παλιά όλοι μας τρέχουμε τον ήλιο να προφτάσουμε
μαρκάρουμε τον ουρανό να μη τα χάσουμε
βαφτίζουμε ώρες και λεπτά κάθε στιγμή που περνάει
λες κι η ζωή όλους το ίδιο μας γερνάει
Γυαλισμένα θέλουμε τα πολυκαιρισμένα,
με μαστοριά έχουμε καλά φυλακισμένα
όσα κυλάνε σαν την άμμο σε κλεψύδρα ραγισμένη,
αφού τα χέρια που τη σκάλισαν την έχουν ξεχασμένη
και κάθε κόκκος μας θυμίζει τη φορά
που διαβήκαμε τον δρόμο μ' οδηγό τη συμφορά
κόντρα στη σιγουριά και στη βιασύνη
αυτές σου δείχνουν καλοσύνη, μη γυρνάς εμπιστοσύνη
Κι αν σηκώνω κεφάλι κι αν πουλάω και μούρη
γελιέμαι στην αρχή πως έπιασα κελεπούρι
μα δε λογάριασα καλά πάλι κι άφησα λόγια
και καταριέται η ψυχή μου όλου του κόσμου τα ρολόγια
να παγώσουνε για λίγο. αλλά πού!
Είναι φτιαγμένα από θνητούς που 'χαν τις πλάτες του Θεού
Γι' αυτό και γω για να συνέλθει της τα χώνω καλά
πάντα στις ώρες τις μικρές έχω να πω πολλά.

Ν. Λυγερός: Το θέμα της ΑΟΖ είναι υπερκομματικό | Η ώρα των πνευματικών ανθρώπων

Λίγο ή πολύ τώρα ο ελληνικός λαός γνωρίζει το θέμα της ΑΟΖ. Και αυτό οφείλεται στο έργο των ανθρώπων σαν τον καθηγητή Καρυώτη και τον κύριο Κασσίνη. Και γι' αυτό το λόγο πρέπει να τους είμαστε υπόχρεοι. Αναγνωρίζουμε τώρα ότι η ΑΟΖ μας επιτρέπει να ακυρώσουμε το πρόβλημα του Casus Belli για τα 12ΝΜ και να αποφύγουμε την παγίδα της υφαλοκρηπίδας με τα αβέβαια αποτελέσματα στο Διεθνές Δικαστήριο. Με άλλα λόγια, η ΑΟΖ ως στρατηγική κίνηση προσφέρει μια διέξοδο για την Ελλάδα και μάλιστα της

Γιατί το αγνοείς ... ;;; [Επίκτητος]

Γιατί το αγνοείς ;;; [Επίκτητος]
Πηγή: xrysalogia.gr

Έχεις μέσα σου ένα κομμάτι απ' το Θεό.

Γιατί λοιπόν αγνοείς αυτή τη συγγένεια;

Αν ήταν μπροστά σου ένα άγαλμα του Θεού, δε θα τολμούσες να κάνεις τίποτα απ' όσα κάνεις τώρα.

Κι ενώ είναι ο ίδιος ο Θεός παρών μέσα σου και τα βλέπει όλα και τ' ακούει,

δε ντρέπεσαι να κάνεις το κακό, μη έχοντας συναίσθηση του τι είναι η φύση σου;

Εσύ, που είσαι το κατασκεύασμα αυτού του Δημιουργού, θέλεις να το καταισχύνεις;

Κι όμως, ο Θεός όχι μόνο σε κατασκεύασε, αλλά εμπιστεύτηκε και παρέδωσε σε σένα τον

Ήθος και Πολιτική στον Ηράκλειτο

Προς τη σχέση Ήθους και Πολιτικής

Ήθος και Πολιτική στον Ηράκλειτο

του Δημήτρη Τζωρτζόπουλο, Δρ. φιλοσοφίας-συγγραφέας. Η παρούσα διερεύνηση επιχειρεί να μελετήσει την έννοια του ήθους στον Ηράκλειτο σε ενδοσυνάφεια με τις αντιλήψεις του για την πολιτική. Η αξιοπιστία μιας τέτοιας διερεύνησης εξαρτάται κατά πολύ απο το πως κατανοεί δύο τινά, που είναι γενικώς γνωστά, αλλά όχι πάντοτε εγνωσμένα: α) ως προς το ήθος, τη ρήση του Ηράκλειτου ήθος άνθρώπωι δαίμων β) ως προς την πολιτική, τη διεσπαρμένη ανάμεσα σε μελετητές του αντίληψη ότι η πολιτική του σκέψη ελαύνει προς ένα πολιτικό όραμα άκρως αριστοκρατικό: καλλιεργεί την εχθρότητα απέναντι στο δήμο και υπερασπίζεται «την υπόθεση των αριστοκρατών, οι οποίοι προσπαθούσαν μάταια να αναχαιτίσουν το ανερχό-μενο κύμα των νέων επαναστατικών δυνάμεων». Πρόκειται, ως φαίνεται, για ένα όραμα «συντηρητικής και αντιδημοκρατικής οπτικής».

Ως προς το ήθος, η ερμηνεία που δέχεται συνήθως η συγκεκριμένη λέξη στο πιο πάνω απόσπασμα δεν είναι διόλου μονοσήμαντη και ποτέ σχεδόν η ίδια. Ένα κοινό στοιχείο ωστόσο στις τρέχουσες ερμηνείες των σχολιαστών φαίνεται να είναι τούτο: η λέξη συνδέθηκε με ένα νόημα κατ' εξοχήν ηθικό και με αντίστοιχες ηθικές υπαγορεύσεις που επιτρέπουν στον άνθρωπο να συμβιώνει αρμονικά με τον συνάνθρωπό του και να αποβαίνει χρήσιμος στην ανθρώπινη κοινότητα. Αναμφισβήτητα, ο Ηράκλειτος διεκδικούσε μια ηθική συνεννόηση των ανθρώπων, ώστε ο δήμος, η ανθρώπινη κοινότητα, να γαληνεύει υπό την ισχύ του δικαίου και να μην κατασπαράσσεται από εσωτερικές έριδες. Παρ' όλα αυτά, η ουσία του ήθους δεν συνυφαίνεται με οιασδήποτε επινόησης ηθικοδιδασκαλίες. Ο Ηράκλειτος δεν είναι ηθικολόγος ή ηθικοδιδάσκαλος, «μήτε διδάσκει κάποια διδασκαλία». Δεν επιδιώκει για τον εαυτό του έναν τέτοιο ρόλο, γι' αυτό και δεν ενδιαφέρεται να διαμεσολαβήσει κανόνες ηθικής συμπεριφοράς σε ένα πλήθος, απόλυτα εξαρτημένο, ως προς την ψυχικοπνευματική του υπόσταση, από ένα απαρχαιωμένο και αναχρονιστικό σύστημα μυθολογικών δοξασιών. Από τον τρόπο αποκρυπτογράφησης των πολιτικών του αντιλήψεων μπορεί να φανεί αρκετά καθαρά ότι η ουσία του ήθους δεν συμβαδίζει απλώς με τη μια ή την άλλη ανθρώπινη συμπεριφορά ούτε ταυτίζεται με τη συμβατικότητα γενικώς της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αλλά παραπέμπει στο θεμελιώδες χαρακτηριστικό του να είναι ή να μην είναι ο άνθρωπος. Σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, «ήθος σημαίνει οίκηση, διαμονή. Λέμε: το οικείν του ανθρώπου, η διαμονή του ανάμεσα στα όντα εν συνόλω. [...]. ήθος είναι η στάση μέσα σε κάθε συμπεριφορά αυτής της διαμονής ανάμεσα στα όντα. Η "ηθική" δεν αφορά τον άνθρωπο ως ένα ξεχωριστό αντικείμενο ανάμεσα στα αντικείμενα, αλλά τον εξετάζει α-ναφορικώς προς τη σχέση των όντων εν συνόλω προς τον άνθρωπο και του ανθρώπου προς τα όντα εν συνόλω».

Αυτό το Ήθος ως οίκηση, διαμονή του ανθρώπου εν μέσω των όντων είναι αδιαχώριστο από την πολιτική του σκέψη καί πράξη, κατά τον Ηράκλειτο.

Ως προς την πολίτική, ξεκινάμε από αυτή την παραδοχή της διαμονής του ανθρώπου εν μέσω των όντων. Ο Ηράκλειτος δεν σκέπτεται τούτη τη διαμονή από τη σκοπιά ενός επαγγελματία πολιτικού του σήμερα, του οποίου ολόκληρο το Είναι κυριαρχείται πέρα ως πέρα από ιδιοτέλεια και ωφελιμισμό, άρα εχθρεύεται το βέλτιστο ή το άριστο και επιζητεί να το υποτάξει στο υποδεέστερο, ούτε από τη σκοπιά ενός επιστημολόγου νεωτερικής, ήτοι μετανεωτερικής εκδοχής, για τον οποίο επιστήμη και κόσμος της ζωής μπορούν να χωρίζονται, αλλά υπό την οπτική του διανοητή, που η σκέψη του εκχειλίζει από την αλήθεια της κρυφής αρμονίας. Τι εννοούσε ο φιλόσοφος με τη φράση «κρυφή αρμονία»; Σε κάθε περίπτωση δεν είχε στο νου του κάποια ιδέα του επέκεινα ή μία μη-γνώσιμη θεϊκή δύναμη ούτε ένα πανθεϊστικό όλο, σταθερό και ακίνητο, αλλά την Ενότητα, το Είναι που φέρει μέσα του το γίγνεσθαι: την κρυφή αντιθετική κίνηση που λαμβάνει χώρα μέσα στα ίδια τα πράγματα με τις ποιοτικές τους αλλαγές, με τις έριδες και τις δυσαρμονίες τους· την κίνηση που είναι αρχέγονα ενοποιητική και συνέχει το νόημα του Είναι ως την αφανή συναρμογή που «χαρίζει σε κάθε εμφανιζόμενο ον το φαίνε-σθαι». Η περιοχή του Είναι και του Φαίνεσθαι απασχολεί ουσιωδώς τον Ηράκλειτο: δεν συνιστά έναν διηρημένο κόσμο, αλλά το αυτοκινούμενο Εν-Παν. Απλώς συμβαίνει τα ανθρώπινα όντα να βιώνουν τη ζωή τους ως δράμα, ως δυστυχία και τελικά να χάνονται μέσα στη δυστυχία τους: τη βιώνουν ως δράμα, γιατί δεν έχουν επίγνωση της ως άνω ενότητας και λόγω ψευδούς συνείδησης αγνοούν πλήρως την πραγματικότητα, έτσι ώστε να διαιωνίζουν την εν λόγω διαίρεση και «αυτά που συναντούν καθημερινά να τους φαίνονται ξένα», ενώ στην πραγματικότητα είναι κοινά και οικεία μέσα στην εσωτερική αλληλουχία του γίγνεσθαι. Η ψευδής τούτη συνείδηση τα αποστασιοποιεί από την αποκαλυπτική και γι' αυτό μεταπλαστική δύναμη του Λόγου και τα διαμεσολαβεί με ένα τέτοιο ήθος, ώστε να «ενεργούν και να ομιλούν όπως οι καθεύδοντες». Ως καθεύδοντες μόνο μία δυνατότητα διαθέτουν: να δυστυχούν μέσα στις σκοταδιστικές γνώμες, να ακινητοποιούνται μέσα στις λαθεμένες εντυπώσεις των αισθήσεων και κατ' επέκταση να καταβαραθρώνονται μέσα σε αυτή τη δυστυχία τους.

Λόγος και Ήθος

Ηράκλειτος: Λόγος και Ηθος

Από εδώ φαίνεται πως η ανθρώπινη συνθήκη δεν α-ποτελεί λεωφόρο στρωμένη με ρόδα παρά μία κοιλάδα των δακρύων, για την οποία είναι υπεύθυνος ο ίδιος ο άνθρωπος. Είναι υπεύθυνος γιατί χειραγωγείται εύκολα από τις πιο νεκρές και εξίσου καταστροφικές μορφές ιδιωτικής φρόνησης: δεισιδαιμονίες, προκαταλήψεις, εξωλογικές επινοήσεις, μυστηριακές φαντασιώσεις, αυθαίρετα πολιτικά ή θρησκευτικά δόγματα κ.λπ. Η χειραγώγηση τούτη τον αποξενώνει από τη δημιουργική πνοή του «ποιεϊν και λέγειν», εγκαθιστά στο κέντρο της ζωής του την ανεξέλεγκτη διαφθορά των ηθών και μεταποιεί την παρ-ουσία του σε μια ανεξέλικτη ύπαρξη που «βρίσκει ευχαρίστηση στο βόρβορο». Η επικράτηση της ιδιωτικής φρόνησης υποβιβάζει τα ανθρώπινα όντα σε ασύνετη μάζα, με συνέπεια η κοινότητα, οι πολλοί να στερούνται την εμπειρία της δέουσας αυτονομίας σκέψης και πράξης και να απομακρύνονται από τον καθολικό Λόγο: «ενώ ο Λόγος είναι καθολικός, οι πολλοί ζουν σαν να έχουν ιδιωτική σκέψη». «Ζουν σαν να έχουν ιδιωτική σκέψη» σημαίνει ότι η ανθρώπινη συνθήκη υποβιβάζεται σε ένα ανοίκειο για τη σκέψη φαινόμενο. Στο μέτρο που οι πολλοί δεν οικειώνονται με το έργο της σκέψης, μοιάζουν με τους κοιμισμένους που εκβράζονται ως ναυάγια στις ακτές της Ιθάκης. Οι πολλοί χαρακτηρίζονται από τον Ηράκλειτο ως κοιμισμένοι, γιατί δεν είναι εναρμονισμένοι με τον Λόγο και επομένως δεν είναι σε θέση να αναζητούν σε αυτόν τους οδοδείκτες μιας ορθής και αληθινής πορείας.

Ο Λόγος συνιστά την κατ' εξοχήν δραστηριότητα του ανθρώπου: λαμβάνει χώρα μόνο στην περιοχή της ανθρώπινης πραγματικότητας, του κοινωνικού Είναι του ανθρώπου, όχι στο βασίλειο των ζώων ή σε ένα σωρό από λίθους ή ανάμεσα σε πετρώματα. Ως τέτοιος προορίζεται να λέγει την αλήθεια, να αποφαίνεται για ό,τι παραμένει ανείπωτο, για ό,τι δεν μπορεί πλέον να ειπωθεί. Ο Λόγος, για παράδειγμα, του Ηράκλειτου λέγει ό,τι δεν μπορεί πλέον να ειπωθεί από τους «πολλούς», γιατί αυτοί εδώ είναι διασκορπισμένοι μέσα στον καθημερινό, ιδιωτικό τους λόγο και απ' αυτή τη σκοπιά συμπεριφέρονται όπως «ο βλάξ άνθρωπος [που] συνηθίζει να πτοείται ή να ταράσσεται μπροστά σε κάθε λόγο». Οι «πολλοί» συμπεριφέρονται αποβλακωτικά, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κόσμο της σκέψης, και απέχουν πόρρω από την κατανόηση της αλήθειας· και τούτο όχι επειδή συμβαίνει να ανήκουν στην κατηγορία των πολλών, ας πούμε των δημοκρατών, αλλά επειδή δεν μετέχουν στον καθολικό Λόγο: είναι απόντες αν και παρόντες, είναι προσκολλημένοι στον κόσμο των αισθητών, άρα μεταπίπτουν ασυλλόγιστα από τη μια κατάσταση στην άλλη και χρησιμοποιούν την εκ της φύσης τους διαθέσιμη ενέργεια για την εκτέλεση έργου δουλικά και όχι απελευθερωτικά. Ό,τι δεν μπορούν πλέον να πουν οι «πολλοί», μπορούν να το πουν οι «ολίγοι». Γιατί οι «ολίγοι»; Επειδή αυτοί σκέπτονται και ενεργούν σύμφωνα με τον ξυνόν Λόγο, πράγμα που σημαίνει ότι θεώνται τον Λόγο της φύσεως, τον Λόγο των εναντίων και συναφώς διακρίνουν την αντιθετική κίνηση που διέπει τα όντα και το Είναι. Για να επιτύχουν δε τη θέαση και τη διάκριση τούτη δαπανούν με επίγνωση και αυτοσυνειδησία την εκ φύσεως διαθέσιμη για την εκτέλεση έργου ενέργεια.

Η ενέργεια τούτη λοιπόν καθίσταται η βέλτιστη στάση ζωής για εκείνους τους ανθρώπους που δεν παραγνωρίζουν τον Λόγο, αλλά τον ακούν, τον ακολουθούν και αποκτούν βαθμιαία την εμπειρία πως είναι η «ομιλητική τους συμπεριφορά». Ως τέτοια συμπεριφορά, ο Λόγος δεν έρχεται έξωθεν στον άνθρωπο, αλλά προσιδιάζει στη φύση του και κατευθύνει εκείνη την ιδιαίτερη στάση ή συμπεριφορά του, που είναι καθοριστική για τη συνοχή του συνόλου των συμπεριφορών του. Υπ' αυτή την έννοια είναι το αποφαίνεσθαι που υψώνει δυνάμει ή ενεργεία ο ίδιος ο άνθρωπος απέναντι στο μη-πλέον-ειπωμένο. Συναφώς είναι κοινός σε όλους, «πολλούς» και «ολίγους», γι' αυτό και το μη-πλέον-ειπωμένο υπάρχει μόνο στο μέτρο που θεωρείται από τη σκοπιά της σχέσης του προς το αποφαίνεσθαι του κοινού-καθολικού Λόγου. Τούτο το αποφαίνεσθαι, έτσι όπως αναδύεται ως ομιλητική συμπεριφορά, κατονομάζει την αληθινή ουσία του ανθρώπου· μας λέγει δηλαδή ότι μπορεί να προάγει τον εαυτό του ως ελεύθερη ύπαρξη, πέραν των κατηγοριοποιήσεων σε «πολλούς» ή «ολίγους», μόνο στο βαθμό που το Είναι του προσδιορίζεται από το ήθος και εξευγενίζεται με βάση αυτό· αλλά ποιο ήθος; Το ήθος του Λόγου. Εδώ έγκειται εν πολλοίς και ο ριζοσπαστικός χαρακτήρας της σκέψης του Ηράκλειτου, ανεξάρτητα από επί μέρους διαφοροποιήσεις ως προς την ερμηνεία και την βαθύτερη κατανόησή της. Το ήθος του Λόγου εμπεριέχει συγχρόνως και το νόημα του λόγου του Ήθους: Λόγος και Ήθος αποτελούν το Εν και το Παν υπό τη μορφή της μιας νοητής γραμμής που συνέχει τον αποσπασματικό χαρακτήρα του όλου έργου του Ηράκλειτου.

Πιο συγκεκριμένα, ο φιλόσοφος μας διαμεσολαβεί μια τέτοια ενδοσυνάφεια Λόγου και ήθους στην αποφθεγματική του ρήση: ήθος ανθρώπωι δαίμων (απ. 119). Η περικοπή τούτη, όπως σημειώσαμε στην αρχή της παρούσας εργασίας, έχει ερμηνευθεί πολλαπλώς από τους μελετητές του Ηράκλειτου. Οι πολλές και διαφορετικές ορισμένες φορές ερμηνείες διασώζουν τόσο μικρής εμβέλειας σήματα έμφρονης ζωής όσο και μεγάλης εμβέλειας σήματα ενός έλλογου γίγνεσθαι του ήθους. Μέσα στη χορεία αυτών των σημάτων ήθος και δαίμων, ανάλογα με το συνδυαστικό νόημα που εκάστοτε τους αποδίδεται, συγκροτούν ένα ευρύ πεδίο σημασιακών συνόλων, πάνω στο οποίο εκτυλίσσεται ο καθοδηγητικός χαρακτήρας του Λόγου και συναφώς αναδεικνύεται η συναλληλία ήθους και Λόγου. Κατ' αρχήν, το ήθος χαρακτηρίζει τη συγκροτημένη, ενσυνείδητη, μετά λόγου στάση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο των αντίθετων δυνάμεων και ως τέτοιο συνιστά τον προστάτη θεό του, τον φύλακά του. Η ουσία όμως του πράγματος δεν εξαντλείται εδώ. Απεναντίας, η ερμηνεία αυτή μας οδηγεί κατ' ανάγκη στο ερώτημα: ποιο είναι το θεμέλιο του ήθους, η πηγή του και ο φορέας του; Πηγή, φορέας και κατευθυντήρια δύναμη του ήθους είναι ο «δαίμων» της ψυχής ως ενέργειας και ο «δαίμων» του Λόγου ως Λογικής ή διαλεκτικής εκδίπλωσης αυτής της ενέργειας. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για την οντολογική κατάσταση του συμπαντικού και του ανθρώπινου κόσμου, κατά την οποία ο «δαίμων» συνέχει, φέρει σε ενότητα, ανασυγκροτεί σε ενιαίο όλο την αέναη κίνηση των αντιθετικών δυνάμεων του κόσμου. Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με τη γνωσι-οντο-λογική δυνατότητα του ανθρώπου, κατά την οποία ο «δαίμων» του Λόγου είναι εκείνη η εσωτερική σκεπτική δύναμη, το πνεύμα με τα χαρακτηριστικά του νου, του λογισμού, του άει έόντος Λόγου που διατρέχει τα πάντα μαζί και τον άνθρωπο ως προσωπικότητα. Τον καθιστά ικανό, εφόσον αξιοποιείται από τον ίδιο, να διαλέγεται μαζί του, να ομολογεί, να «λέγει» και να «ποιεί» «κατά φύσιν έπαΐοντας», δηλαδή να εξελίσσεται σε ένα διαλεκτικά σκεπτόμενο ον.

Λόγος και πολιτική

Ηράκλειτος και Πολιτική

Ο άνθρωπος λοιπόν φέρει εντός του δυνάμει τον «δαίμονά» του, τον «θεό» του-Λόγο και εξαρτάται από τον ίδιο να τον ενεργοποιήσει, να τον καταστήσει πηγή και φωτεινό μονοπάτι της πολύπλοκης πορείας της ζωής: να τον ακούσει και να διαμορφώσει το αντίστοιχο εκλογικευ-μένο ήθος που θα υπαγορεύει, θα φωτίζει και θα κατευθύνει τη συνολική του πράξη. Τι σημαίνει αυτό; Πως ο άνθρωπος είναι ο ουσιαστικός κύριος του Λόγου και δυνάμει των λειτουργιών του τελευταίου μπορεί να απεγκλωβιστεί από τη δολιότητα της υπολογιστικής σκέψης του καθημερινού βίου και να στραφεί προς το δικό του μοναδικό πνευματικό ήθος. Κατ' αυτό τον τρόπο αναγνωρίζει στον εαυτό του το δικαίωμα, αλλά και τη δυνατότητα να καθορίζει εν πολλοίς το πεπρωμένο του. Πώς θα μπορούσε να ισχύει το αντίθετο, όταν μέσα από τη διαρκή ομο-λογία του προς τον Λόγο μαθαίνει ότι το πεπρωμένο του, από κάποια στιγμή και πέρα, αποδεικνύεται πως είναι η ίδια του η φύση με το μοναδικό πνευματικό της ήθος. Από ποια στιγμή; Από τη στιγμή που ο ίδιος αναλαμβάνει το έργο της σκέψης με τη μορφή του «έδιζησάμην έμεωυτόν»: «Ερεύνησα τον εαυτό μου», τουτέστι ζήτησα να βρω τον Λόγο του Είναι μου, να κατανοήσω τον Λόγο που αντιστοιχεί στην ουσία μου ως πνευματική φύση και ο οποίος με στρέφει προς το καθόλου, ορισμένως δε μου επιτρέπει να διαγιγνώσκω, να μαθαίνω «πως τα πάντα είναι ένα». Τα πάντα είναι ένα, διότι ο ίδιος ο Λόγος είναι η αναλογική σχέση ανάμεσα στα πολλά, η σταθερή -μέσα στη ροή του χρόνου και μέσα στην αιωνιότητα- αναλογία των όντων.

Αφότου ο άνθρωπος έχει αποφασίσει να μάθει τον Λόγο του Είναι του -και τούτη η διαδικασία γνώσης και αυτογνωσίας δεν είναι στιγμιαία, αλλά διηνεκής-, τότε αυτός είναι ό,τι γνωρίζει σχετικά με τον Λόγο του εαυτού του· είναι, με άλλα λόγια, το γνωρίζειν ως προς τον Λόγο του εαυτού του. Ενόσω κατορθώνει και εγγράφει τον εαυτό του μέσα σε τούτη τη διαλεκτική Γνωρίζειν και Είναι, οδηγείται σε ορθολογική γνώση του εαυτού και του κόσμου. Γι' αυτό και ο Ηράκλειτος επιχειρεί, δυνάμει αυτής της διαλεκτικής, μια αληθινή κατανόηση του ρόλου των αισθήσεων στον κόσμο και παράλληλα μια αξιακή αποτίμηση των ανθρώπων, ανεξάρτητα από την καταγωγή, τα πλούτη, την κοινωνική και την πολιτική επιφάνεια. Ως προς το βασίλειο των αισθήσεων ο φιλόσοφος εκκινεί από το δεδομένο ότι αυτό είναι περιορισμένης γνωστικής και ενορατικής εμβέλειας. Σύμφωνα με το απ. 107, τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για τους ανθρώπους, αλλά δεν είναι απροϋπόθε-τα κακοί μάρτυρες παρά εάν οι άνθρωποι έχουν βάρβαρες ψυχές, δηλαδή εάν δεν μετέχουν στον κοινό Λόγο, εάν δεν συνδυάζουν αίσθηση και Λόγο. Ο συνδυασμός αυτός συνι-στά οντο-λογική ομο-λογία του ανθρώπου εν γένει να έχει «πύρινη» σκέψη, αναλογικά να ανακαλύπτει τον εαυτό του και τον κόσμο και διαρκώς να επι-στρέφει προς τη ριζική αλλαγή του: να ξαναγεννιέται όχι πλέον και όχι μόνο βιολογικά, αλλά νοητικά και πνευματικά ως ο «κεραυνός» που μέσα στο κοινωνικό, πολιτικό, θεωρητικό γίγνεσθαι «οίακίζει τα πάντα». Τότε πράγματι επι- στρέφει προς τον πιο ριζοσπαστικό εαυτό του: στρέφει όλο του το Είναι επί το «αυτό» πράγμα, προς την πηγή του Λόγου που μας περιμένει πάντα εκεί και μας εφοδιάζει με την περι-ουσία της φρόνησης και της γνώσης, προκειμένου να οικοδομούμε έναν αληθινά ελεύθερο κόσμο.

Επειδή όμως ο άνθρωπος δεν είναι ένα αφηρημένο ον, αλλά πολύ συγκεκριμένο, δηλαδή είναι το ήθος του ως η διαλεκτικά σκεπτόμενη φύση του, όπως προσδιορίστηκε πιο πάνω, γι' αυτό φέρνει ο ίδιος, ως συγκεκριμένο άτομο αλλά και ως κοινότητα ατόμων, την ευθύνη της απόφασης: να παίρνει πάνω του το φορτίο της γνώσης και να διεκδικεί την ανύψωσή του στην περιοχή του αυτεξούσιου Λόγου, έτσι ώστε να ανακαλύπτει ίχνη αυτού του Λόγου μέσα στον κόσμο των αισθητών και αναλόγως να μεταστοιχειώνει την ύπαρξή του, συγχρόνως δε και αυτό τον κόσμο. Απ' αυτή την άποψη, ο φιλόσοφος θεωρεί μοναδική την εμπειρία του ατόμου, γιατί ετούτη προσανατολίζει τον βηματισμό του τελευταίου μέσα στη ρέουσα ενέργεια του κοινού Λόγου, αντιστοίχως δε του επιτρέπει να συναντάται εδώ μέσα με τους άλλους βηματισμούς και από κοινού, ως κοινή δύναμη πλέον (στοχαστική, κοινωνική, πολιτική), όλα τα άτομα να μετέχουν σε τούτη την ενέργεια, να την μετασχηματίζουν σε ενέργεια του κοινωνικού Είναι του ανθρώπου και σε έκφραση της πολιτικής του κοινότητας. Ο Ηράκλειτος ωστόσο δεν είναι ο διανοητής ενός αφηρημένου Δέοντος που ακινητοποιείται στις σκιαμαχίες αιτίας και αι-τιατού, αλλά περνά μέσα από αυτά τα απατηλά πεδία για να εντατικοποιήσει τη σκέψη προς ένα «ποιεϊν και λέγειν» που κυοφορεί τη ριζική αλλαγή και την αλλαγή αυτής της αλλαγής.

Με γνώμονα ακριβώς το πρόταγμά του αυτό ομιλεί για δυο (φιλοσοφικές) κατηγορίες ανθρώπων μέσα στην κοινωνική, πολιτική και συμπαντική τους πραγματικότητα:

α) τους πολλούς, τους περισσότερους δηλαδή ανθρώπους, που διάγουν τον ύπνο του δικαίου τότε και τώρα μέσα στις δικές τους στενές αντιλήψεις και ακριβώς γι' αυτό καθιστούν εαυτούς ενόχους ή συνενόχους στην πολιτική παρακμή της κοινότητας. Είναι αυτοί που εύκολα παρασύρονται από τους διάφορους δημαγωγούς, πολιτικούς καθοδηγητές, εθελόδουλους-οργανικούς «διανοούμενους» και αυτόχρημα μετατρέπουν το κοινωνικό τους Είναι σε δουλική, μιμητική εστία ξένων, καταστροφικών για τους ίδιους γνωμών, ιδεολογιών, πολιτικών πρακτικών. Οντολογικά έτσι εκφυλίζονται σε όχλο και «αρκούνται να χορταίνουν σαν τα ζώα». 


β) τους ολίγους που διανοίγονται στην αυθεντική παρουσία του Λόγου και γίνονται πλέον ικανοί να διεκδικούν μια ζωή πλήρη νοήματος. Αυτοί διαθέτουν μια ορθή, αποδεδειγμένα αληθινή αντίληψη της γλώσσας του αισθητού κόσμου και μπορούν να καταπολεμούν τις ψευδαισθήσεις που καθιστούν την πολιτεία ακυβέρνητο πλεούμενο μέσα στη δίνη των κυμάτων. Οι ολίγοι του Ηράκλειτου προσβλέπουν συνειδητά στο φως που δεν δύει ποτέ και ως εκ τούτου στην καθίδρυση, μέσα στον κόσμο αλλά και στη συνείδηση του ανθρώπου, εκείνου του πνευματικού ήθους που απομακρύνει τη δυστυχία από την ανθρώπινη ύπαρξη.

Όταν επιχειρεί κανίς να αναζητήσει αξιοστόχαστες τομές, σύμφωνα με το ως άνω πνεύμα, σε ορισμένες γραμμικές διηγήσεις του σήμερα που από τη μια χαρακτηρίζουν τον Ηράκλειτο ως ολίγαρχίκό κατά τα περιεχόμενα της πολιτικής του σκέψης και από την άλλη ως διαλεκτικό ως προς τον τρόπο αυτής της σκέψης, διαπιστώνει ότι οι διηγήσεις αυτές, ως μορφές γνώσης, είναι μονοδιάστατες και αποκομμένες από τη συνολική σκέψη του Ηράκλειτου. Ούτε ως απλές επαναλήψεις ξένων περιγραφών δεν τεκμηριώνουν φιλοσοφικό διάλογο ή έστω αντίλογο αφηγήσεις σαν και τούτες: «ο Ηράκλειτος ήταν ένας αριστοκράτης ...και καθώς έβλεπε την άνοδο των δημοκρατών στην κοινωνική και πολιτική σκηνή, ήταν φυσικό να κατέχεται από αισθήματα δυσαρέσκειας για την πορεία των κοινωνικών και πολιτικών πραγμάτων» ή ακόμη: «Καθώς ήταν δυσαρεστημένος με τους δημοκρατικούς που εξόρισαν τον αριστοκρατικό φίλο του Ερμόδωρο, έτεινε να υποστηρίζει αριστοκρατικές και μοναρχικές μάλλον πολιτικές ιδέες παρά δημοκρατικές». Τι παρατηρούμε εδώ; Πως αυτές και άλλες παρόμοιες απόψεις κρίνουν τον Ηράκλειτο επί του Πολιτικού όχι με βάση την εσωτερική λογική της συνολικής σκέψης του, αλλά απαριθμώντας σκόρπια γεγονότα, τα οποία από μόνα τους δεν μας λένε τίποτα. Δεν υπάρχει, για παράδειγμα, καμιά μαρτυρία ότι ο Ηράκλειτος διαχώριζε σε επίπεδο πολιτικής πρακτικής τους πολίτες σε «αριστοκράτες» και «δημοκράτες»· αντίθετα ομιλούσε για τους αρίστους, για τους φίλους της σοφίας και για τους πολλούς από τη σκοπιά της σκέψης, της Λογικής κατανόησης των πραγμάτων και πάντοτε σε συνάφεια με την προσωπική ευθύνη του ανθρώπινου ατόμου για το αν θα επιλέξει να μείνει πληβείος στη σκέψη ή άριστος. Σε όλους τους ανθρώπους αναγνώριζε τη δυνατότητα να ορθοφρονούν και σε όλους τους ανθρώπους αναφερόταν, όταν έλεγει: ήθος ανθρώπωι δαίμων. Ακόμη και στο απ. 121 ομιλεί για όλους τους ενήλικους Εφέσιους και όχι για τους «δημοκρατικούς» που πρέπει να κρεμαστούν.

Χαρακτηρισμοί σαν τους παραπάνω δεν λαμβάνουν επαρκώς ή διόλου υπόψη τα ευδιάκριτα κριτήρια που θέτει η ίδια η σκέψη του φιλοσόφου σχετικά με την αξιοπιστία των διαφόρων μορφών γνώσης και των αντίστοιχων αποφάνσεων. Ποια κριτήρια υιοθετεί ο ίδιος ο Ηράκλειτος; Μεταξύ των πολλών επιλέγω, για την οικονομία του πράγματος, ορισμένα βασικά: 1. Συγκεκριμένες έννοιες, που απηχούν διάφορες μορφές γνώσης μέσα στα αποσπάσματά του· 2. ιδιαίτερα κριτήρια, βάσει των οποίων ο φιλόσοφος σε κάθε αποστροφή της σκέψης του εκφέρει αντικειμενική κρίση και αποτιμά τις θέσεις και τις απόψεις των άλλων.

Στην πρώτη περίπτωση, για παράδειγμα, απαντούν έννοιες, όπως Λόγος, Παν και Εν, αείζωον πυρ, φύσις, δίκη, ήθος, νόμος κ.λπ. μαζί με τα συγκείμενά τους. Στη δεύτερη περίπτωση, χρησιμοποιεί ειδικά κριτήρια αξιολόγησης, ανάλογα με τη συγκεκριμένη μορφή σκέψης και γνώσης που συνθέτουν οι πιο πάνω έννοιες. Σε θέματα, ας πούμε, της γνώσης της αλήθειας, το κριτήριο αναζητείται στην ορθή κρίση και στη διερευνητική χρήση του Λόγου όχι μόνο και κύρια από τον ομιλητή, εδώ τον Ηράκλειτο, αλλά και από τον ακροατή, τον αναγνώστη, τους πολλούς. Σε θέματα ήθους, το κριτήριο σχετίζεται με τη συνειδητή ή μη στάση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο της ζωής, ο οποίος δεν είναι αποκομμένος από τον κόσμο του ανθρώπου ως καθορισμένου ατόμου με αξίες, ιδέες, οράματα, πολιτική συνείδηση, πνευματική αυτονομία. Σε συνάφεια με αυτά τα κριτήρια τίθεται 3. και το κριτήριο της σωστής, κυριολεκτικά της αληθινής πολιτικής σκέψης και πράξης. Όταν, για παράδειγμα, γίνεται αναφορά στο νόμο, ο τελευταίος κατανοεί-ται από τον Ηράκλειτο ως η εμπράγματη εκδήλωση του Λόγου στην κοινότητα· ή στον κόσμο και στα στοιχεία της φύσης με την μεταφορική αναγωγή της γλώσσας στον κόσμο του ανθρώπου.

Οι πολιτικοί νόμοι ωστόσο που βίωνε ο Ηράκλειτος ως σκεπτόμενο μέλος μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου με αντίστοιχες πολιτικές εκφράσεις δεν μετέφραζαν στην πράξη την αλήθεια του Λόγου. Απλώς ήταν απλοί κανόνες διακυβέρνησης από μια ομάδα πολιτών με οργανωμένα συμφέροντα· τέτοιας υφής κανόνες που δεν απέτρεπαν τη διαφθορά και τη συντριβή του ήθους, όπως το κατανοούσε ο φιλόσοφος, αλλά την ενίσχυαν με τρόπο που η πολιτεία να περιέρχεται σε ολοσχερή ατροφία. Κάτι παρόμοιο ισχύει και σε όλη την ιστορική πορεία της πολιτικής πράξης του ανθρώπου ως τα σήμερα, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών. Το πρόβλημα της διάκρισης σε «πολλούς» και «ολίγους», υπ' αυτό το πνεύμα, δεν είναι ποσοτικό, αλλά ποιοτικό. Π.χ. στην περίπτωση του Σωκράτη πότε θα ήταν πιο ορθολογική, πιο δίκαιη η λειτουργία και η εφαρμογή του νόμου: εάν αναλάμβαναν να δικάσουν τον φιλόσοφο εκείνοι που ήταν εμποτισμένοι με τον Λόγο, που είχαν σαφή εικόνα της σκέψης και της πράξης του Σωκράτη και δεν έπεφταν θύματα δημαγωγιών -ανεξάρτητα αν θα ήταν πέντε ή πεντακόσιοι ή χίλιοι πεντακόσιοι ή αν θα ήταν «δημοκράτες» ή «αριστοκράτες»- ή εκείνοι οι «πολλοί» που τον καταδίκασαν χωρίς να γνωρίζουν τι κάνουν, κατά τις ιστορικές μαρτυρίες, και πάντοτε υπό την καθοδήγηση ορισμένων ανθρώπων ή εμφορούμενοι από συγκεκριμένες στρεβλές αντιλήψεις; Αβασάνιστοι διαχωρισμοί σε «δημοκράτες» και «αριστοκράτες», σαν τον προαναφερθέντα, συσκοτίζουν την πολιτική κακοδαιμονία μιας πολιτείας, τότε και σήμερα, και αντικειμενικά εμποδίζουν μια φιλοσοφική ανατομία των δομών της εξουσίας, σαν αυτή, ας πούμε, που μας παρουσιάζει ο Ηράκλειτος. Το αποτέλεσμα είναι ολέθριο: οι εκάστοτε «δημοκράτες», αδιάφορο αν είναι ολιγαρχικοί ή δημοκρατικοί στο φρόνημα, φορούν τον «δημοκρατικό» μανδύα για να καταλάβουν την εξουσία· όταν το κα-τρορθώνουν, μετασκευάζονται σε «παραφουσκωμένους βατράχους» (Μαρξ) ή κατά Πλάτωνα σε «ένα είδος γαιοκτημόνων ευτυχισμένων και οργανωτών καλοφαγίας για τα πανηγύρια».

Συμπερασματικά θα μπορούσε κανείς να παρατηρήσει ότι ο Ηράκλειτος έθετε στο κέντρο της πολιτικής του σκέψης τη θέσπιση νόμων, σωστά εναρμονισμένων προς τον Λόγο, ώστε να προάγουν το κοινό καλό. Όσο οι νόμοι εμποτίζονται από την αλήθεια του Λόγου και βασίζονται στην «παλίντροπο αρμονίη», δίνουν έμφαση στην ελευθερία του ατόμου μέχρι το σημείο που το ίδιο να μαθαίνει εξ εμπειρίας να καθοδηγείται όχι «με κεντρίσματα» μικρονόων εξουσιαστών, αλλά με βάση την αυτοεξέτασή του, τον αυτοέλεγχό του, την ανωτερότητα της διαλεκτικής του φύσης [=ήθους], το δικό του αυτεξούσιο. Από εδώ εκπορεύονται σύνολα ατόμων, τα οποία δεν προβάλλουν κάποια εξουσιαστική βούληση, αλλά ως κοινότητα πραγματώνουν τη διαλεκτική ενότητα έλλογου και θετού νόμου. Ετούτη η διαλεκτική ενότητα είναι η κατοικία της πολιτικής σκέψης του Ηράκλειτου, γι' αυτό και η τελευταία δεν είναι ούτε ολιγαρχική ούτε δημοκρατική, αλλά διαλεκτική. Το πολιτικό πρόταγμα αυτής της διαλεκτικής σκέψης δεν παλινωδεί ανάμεσα σε ένα «επέκεινα» της ολιγαρχίας και ένα «ενθάδε» της δημοκρατίας, αλλά στέκεται αποφασιστικά στον κόσμο της ζωής, συνδέεται με βιώματα μεγάλων ιστορικών και κοινωνικο-πολιτικών γεγονότων της εποχής και ενδια-φέρεται για την πιο βαθιά γνωριμία με της «ψυχής τα πέρατα»

Πηγή:
Δημήτρης Τζωρτζόπουλος, Δρ. φιλοσοφίας-συγγραφέας