Νίκος Λυγερός: Υπέρτατο αγαθό για την ανθρωπότητα,ο αλτρουισμός

Συνέντευξη του Νίκου Λυγερού στο περιοδικό Επίκαιρα το 2010. Από τις πλέον πολυσύνθετες και πολυδιάστατες προσωπικότητες, λαμπρός Έλλην, ο Νίκος Λυγερός διοχετεύει την περίσσεια ενέργειά του σε πολλαπλούς και διαφορετικούς τομείς της επιστήμης και του πολιτισμού, έχοντας ως μόνο στόχο του να υπηρετήσει την ανθρωπότητα. Αν και θεωρείται ένας από τους εξυπνότερους ανθρώπους στον κόσμο, που ως ερευνητής κατέχει παγκόσμια ρεκόρ στους τομείς της άλγεβρας, της θεωρίας των αριθμών και της συνδυαστικής, ωστόσο τα κύρια χαρίσματά του είναι η σεμνότητα και ο αλτρουισμός. Στρατηγικός σύμβουλος και καθηγητής Γεωστρατηγικής, αλλά και επισκέπτης καθηγητής Μαθηματικών, Πληροφορικής, Κυβερνητικής, Επιστημολογίας, Γλωσσολογίας, Βιοηθικής σε μια σειρά από πανεπιστήμια εντός κι εκτός Ελλάδας, ο Νίκος Λυγερός ασχολείται επίσης με την ποίηση, την εικαστική τέχνη και τη μουσική.

Η συζήτηση μαζί του ανοίγει νέους ορίζοντες στη σκέψη. Παρά τη σπανιότητα και τη διαφορετικότητά του, είναι πολύ φιλικός και προσηνής, ενώ μπορεί με μαεστρία να αντιστρέφει τους ρόλους και να σε βάζει στη θέση του ερωτώμενου. Πολυσχιδής προσωπικότητα, επιβεβαιώνει γρήγορα το βαρύ βιογραφικό του, καθώς δεν υπάρχει τομέας στον οποίο δεν είναι ενημερωμένος. Ο Νίκος Λυγερός συνδυάζει πολλές και διαφορετικές ενασχολήσεις. Όντας μαθηματικός και ερευνητής, δεν διστάζει να πιάσει τα πινέλα και να καταθέσει την πρώτη του έκθεση στην Αθήνα, μετά από μια σειρά 16 εκθέσεων σε πόλεις της Ελλάδας και της Γαλλίας.


Αυτή την εποχή (12/2010) παρουσιάζει στην γκαλερί "Κιβωτός - Νατάσσα Λάμβδα" τη νέα του έκθεση με τίτλο "Μετά το έργο του Vincent", αγιερωμένη στον Ολλανδό ζωγράφο Βίνσεντ Βαν Γκογκ.

"Εξυπνος άνθρωπος είναι αυτός που παράγει έργο"

Τι είναι αυτό που σας κινητοποιεί στην προσωπικότητα τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ;

Πρώτα απ' όλα είναι η ανθρωπιά του. Δεν ήταν ζωγράφος που ζωγράφιζε, όπως οι άλλοι. Προσπάθησε να κάνει διάφορες εργασίες στη ζωή του, δεν έγινε αποδεκτός από την κοινωνία και κατά συνέπεια κατέληξε να ζωγραφίζει, αλλά ο πρωταρχικός στόχος της ζωής του ήταν ο άνθρωπος. Μετά, ήταν η ανάγνωση της αλληλογραφίας με τον αδελφό του τον Τεό. Είναι πολύ σημαντική. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε τη ζωγραφική του, αν δεν διαβάσουμε την αλληλογραφία του.

Έχετε δηλώσει ότι το μοναδικό σας ενδιαφέρον είναι τελικά ο άνθρωπος. Η ανθρωπιά ήταν ίσως αυτό που σας ένωσε με τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ;

Έτσι είναι. Μόνο που ασχολούμαι με την ανθρωπότητα. Ο άνθρωπος είναι μερικά στοιχεία της. Είχε πολλές δυσκολίες ο Βίνσεντ. Αναγκάστηκε να ασχοληθεί με τους ανθρώπους πρώτα. Δεν του έδωσε η κοινωνία την ελευθερία να ασχοληθεί με την ανθρωπότητα. Αλλά ήταν μια πρώτη προσέγγιση, σημαντική σ' έναν εικαστικό χώρο που μας δίνει εικόνες της εποχής. Ο Βαν Γκογκ ζωγράφιζε πάντα την αλήθεια. Με το δικό του τρόπο βέβαια, αλλά δεν προσπαθούσε να ωραιοποιήσει.

Πιστεύετε ότι το έργο ενός δημιουργού πρέπει να βρίσκεται σε σύμπνοια με το δημιουργό του;

Για μένα μόνο το έργο δημιουργεί το ον. Το ον χωρίς έργο δεν έχει νόημα. Αν είναι μια μεγαλοφυΐα που ζει απομονωμένη σ' ένα νησί, όπου δεν έχει πρόσβαση σ' αυτό η ανθρωπότητα, τότε είναι μεγαλοφυΐα; Όχι, εφόσον δεν έχουμε πρόσβαση σ' αυτή. Είναι σαν να μου λέτε ότι τα θεμέλια είναι το συμπληρωματικό της πολυκατοικίας. Μελετάω περισσότερο τα θεμέλια. Για να πάμε ψηλά, πρέπει να σκάψουμε βαθιά.

Πότε χτίζονται τα θεμέλια ενός ανθρώπου;

Έρχεται με την αρχική του δομή ως ανθρώπου και μετά εξελίσσεται με τη σκέψη του. Είναι σαν να λέμε ότι γεννιόμαστε έξυπνοι ή όχι, αλλά γινόμαστε στοχαστές. Δεν γεννιέται κανένας στοχαστής. Πρέπει να εξωτερικεύσει αυτό που έχει αποθηκεύσει η μνήμη της ανθρωπότητας. Δεν έρχεται στο παιδί η συλλογική μνήμη έτσι, χωρίς δουλειά.

Συνήθως οι άνθρωποι επεξεργάζονται το δώρο που τους δίνεται;

Δεν είμαι πολύ του «συνήθως». Για μένα η συνήθεια σκοτώνει τη σκέψη. Για μένα υπάρχουν οι άνθρωποι και τα άτομα. Τα άτομα ανήκουν στην κοινωνία. Οι άνθρωποι ανήκουν στην ανθρωπότητα.

Πώς τους ξεχωρίζετε;

Μέσα από το έργο τους. Οι άνθρωποι για μας είναι ανοιχτά βιβλία. Απλώς μερικοί κλείνονται ή τους έχει κλείσει η κοινωνία και δεν μπορούμε να τους διαβάσουμε. Και μερικοί έχουν καεί... Το θέμα είναι ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν συνηθισμένα πράγματα. Κι όταν αυτό γίνεται σε ακραίο επίπεδο, τότε μιλάμε για τα λεγόμενα «τέρατα». Τα οποία, όταν είναι θετικά, τα ονομάζουμε «ιερά».

Εξετάζετε μια προσωπικότητα σφαιρικά;

Πάντα. Αν και δεν ασχολούμαι με προσωπικότητες. Ασχολούμαι με ανθρώπους και τέρατα. «Τέρατα» τους ονομάζουμε στην κοινωνία, για να καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι άνθρωποι. Όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή ο Αρχιμήδης. Όταν είσαι πολύ ανθρώπινος, φαίνεσαι απάνθρωπος για τα κοινωνικά δεδομένα. Ασχολούμαι με μεγαλοφυΐες και ιδιοφυίες που προσέφεραν κάτι στην ανθρωπότητα. Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ είναι ο πιο αναγνωρίσιμος ζωγράφος όλων των εποχών, ακόμα και σε σχέση με τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι έχει αφήσει ένα έργο πολυδιάστατο σε πολλούς τομείς. Το ίδιο και ο Αρχιμήδης - βέβαια έχουμε λιγότερες ενδείξεις,γιατί ήταν παλαιότερος. Ασχολούμαι με τους ανθρώπους που θυσίασαν την προσωπικότητά τους για να παράγουν ένα έργο μέσω του οποίου θα εξελιχθεί η ανθρωπότητα.

Πιστεύετε ότι οι μεγαλοφυΐες μπορεί να έχουν και σκοτεινές πλευρές;

Το πιστεύω, λέγεται απλώς κοινωνία. Μια μεγαλοφυΐα δεν μπορεί να ζει μόνη της. Δυστυχώς δεν επιλέγει σε ποια κοινωνία θα ζήσει ούτε την εποχή. Αλλά μπορεί να επιλέξει να εργαστεί για την ανθρωπότητα. Κατά συνέπεια, πρέπει να το παλέψει. Το μεγάλο πρόβλημα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι δεν ήταν να βρει λύσεις, αλλά να πείσει την ανθρωπότητα ότι τις βρήκε.

Ασχολείστε με πολλές και διαφορετικές επιστήμες και τομείς τον πολιτισμού. Τι είναι για σας καθεμία από αυτές;

Καθεμία είναι τα δάχτυλα των χεριών. Ασχολούμαι με τα χέρια. Αλλά βέβαια, παρεμπιπτόντως, όταν έρχομαι σε επαφή με στρατιωτικούς, μιλώ για Γεωστρατηγική. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα θεμέλιά μου δεν είναι δομημένα μαθηματικά ή εικονικά ή εικαστικά.

Κατέχετε διάφορα ρεκόρ, κυρίως στα μαθηματικά. Τι σημαίνουν για σας τα ρεκόρ;

Εμείς δεν τα αντιμετωπίζουμε ως ρεκόρ. Στα μαθηματικά και στην πληροφορική η κατάρριψη ενός ρεκόρ είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας ολόκληρης διαδικασίας για την κατάκτηση της γνώσης. Όταν αποκτούμε μια νέα γνώση σε αυτούς τους τομείς, αυτό ερμηνεύεται κοινωνικά ως κατάρριψη παγκόσμιου ρεκόρ. Στα μαθηματικά ζούμε στο χώρο της ήττας. Χάνουμε κάθε μέρα και κάπου κάπου κερδίζουμε. Όταν κερδίζουμε, λέμε ότι σπάσαμε ένα παγκόσμιο ρεκόρ. Για μας στα μαθηματικά δεν είναι μόνο θέμα νίκης, αλλά όλης της πάλης έως την κατάκτησή της.

Ο χρόνος που κάνετε έως την κατάκτηση αυτών των ρεκόρ έχει σημασία;

Σημασία έχει το αποτέλεσμα. Αν κάνουμε, π.χ., είκοσι χρόνια για να βρούμε κάτι, δεν έχει σημασία. Τα είκοσι χρόνια για την ανθρωπότητα δεν είναι τίποτα. Σημασία έχει ότι το βρήκαμε. Μερικές φορές βρίσκουμε πράγματα που οι άλλοι της κοινωνίας και της εποχής μας δεν θα τα έβρισκαν. Θα έπρεπε να περιμένουμε την επόμενη κοινωνία. Όταν έγινε η μεγάλη ταξινόμηση στη θεωρία των 26 σποραδικών ομάδων, κάτι που προέκυψε μετά από 200 χρόνια μεγάλης προσπάθειας, μερικοί μαθηματικοί θεώρησαν ότι αυτή η μεγάλη ανακάλυψη ανήκει στη θεωρία των μαθηματικών του 22ου αιώνα. Παρεμπιπτόντως, το βρήκαμε πιο νωρίς. Αν καταφέρουμε να πιάσουμε κάτι από το μέλλον και να το φέρουμε στο παρόν, είναι κάτι που προσφέρει μεγάλη χαρά.

Ασχολείστε συχνά με τα παιδιά.

Ναι, γιατί είναι οι επόμενοι άνθρωποι...

Και με προικισμένα παιδιά. Τι είναι αυτό που σας κάνει να ξεχωρίσετε ένα παιδί;

Δεν το ξεχωρίζω. Πρώτα απ' όλα τα παιδιά είναι πιο ανθρώπινα από τους μεγάλους. Δεν έχουν μπει ακόμα στην κοινωνική σαβούρα. Δεν πρόλαβαν να είναι ευγενικά, να μιλούν με το σωστό τρόπο, να έχουν μάθει την υποκρισία, να λένε ψέματα. Βέβαια, μερικά παιδιά έχουν ικανότητες για το ψέμα, αλλά μιλάμε γενικά. Τα παιδιά είναι πιο ανθρώπινα, ανήκουν φυσιολογικά στην ανθρωπότητα. Μετά επιλέγουν αν θα συνεχίσουν να ανήκουν ή όχι. Ενδιαφέρομαι γι' αυτή την περίοδο της ανθρώπινης εξέλιξης, γιατί είναι πιο αθώα και πιο γνήσια. Είναι πρωτογενές υλικό. Μπορούμε να βοηθήσουμε στην εξέλιξή τους, ώστε να μην τα θάψει η κοινωνία σ' αυτή τη συνήθεια, την καθημερινότητα. Και μερικά προικισμένα παιδιά δεν παράγουν ποτέ έργο γιατί έχουν κανονικοποιηθεί. Τα έχουν δηλαδή κάνει κανονικά. Είναι οι κανονικοί ανώνυμοι άνθρωποι που γίνονται άτομα. Όταν το σχολείο δεν εξετάζει ειδικές περιπτώσεις και λέει θα κάνω το μάθημα με τον ίδιο τρόπο σε όλα, το καταπιέζει. Το παιδί έχει να εξελιχθεί και να ζήσει, όχι μόνο να υπάρχει.

Εσείς πώς ήσασταν ως παιδί;

Είναι απλό, δεν ήμουν παιδί... Γεννήθηκα διαφορετικός, γεννήθηκα γέρος. ..

Η συνειδητοποίηση της διαφορετικότητάς σας σε εκείνη την ηλικία τι συναισθήματα σας έκανε να νιώσετε;

Είναι σαν να ρωτάτε ένα διευθυντή ορχήστρας: Δεν σε στεναχωρεί που δεν έχεις όργανο; Ποιο όργανο παίζεις; Αν δεν παίζεις όργανο δεν είσαι μουσικός - δεν σκέφτονται ότι μπορεί να είσαι διευθυντής ορχήστρας. Και από την άλλη, ποιο ρόλο παίζεις; Αν δεν παίζεις κανένα ρόλο, δεν είσαι ηθοποιός. Δεν σκέφτονται ότι μπορεί να είσαι σκηνοθέτης. Βρίσκομαι περισσότερο στο χώρο του αόρατου. Άρα, σου λένε, εφόσον δεν σε βλέπω, δεν υπάρχεις.

Αισθάνεστε μοναξιά όντας τόσο μοναδική περίπτωση;

Δεν νομίζω ότι είναι πρόβλημα. Η μοναξιά μάς επιτρέπει να σκεφτόμαστε. Για μένα σημασία έχει το έργο που παράγει το ον. Το έργο έχει μοναξιά. Η μοναξιά είναι απλώς ένα στοιχείο, η διαδικασία για ένα στόχο. Η μοναξιά δεν σημαίνει μοναχικότητα, σημαίνει μοναδικότητα και προσεγγίζει τη σπανιότητα. Οι άνθρωποι που ανήκουν στην ανθρωπότητα φυσιολογικά είναι μόνοι εξαρχής. Δεν θα ρωτούσατε τον Χριστό αν είναι μόνος του. Μήπως είναι μόνος του για να είναι με τους άλλους; Γιατί αυτοί που έχουν παρέα δεν είναι ποτέ με τους άλλους... Είναι με τον εαυτό τους. Σε μια παρέα ψάχνουμε το ανάλογο από εμάς. Ούτε καν το συμπληρωματικό, δυστυχώς. Ψάχνουμε το ταυτόσημο, κάτι που μας μοιάζει.

Τι σημαίνει για σας έξυπνος άνθρωπος;

Ο έξυπνος είναι αυτός που δεν κοιμάται, ή κοιμάται πάρα πολύ λίγο, όχι επειδή είναι... βρικόλακας, αλλά επειδή παράγει έργο.

Οι πιο έξυπνοι άνθρωποι μπορούν να προσεγγίσουν πιο εύκολα την ευτυχία;

Αν υπήρχε, ναι, αλλά δεν υπάρχει. Η ευτυχία βασίζεται στην τύχη και οι έξυπνοι άνθρωποι είναι της ανάγκης, όχι της τύχης. Η τύχη είναι αυτό που θέλουμε να υπάρχει όταν δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. «Δεν τα έχω καταφέρει στη ζωή μου, θα ήταν καλό να κερδίσω στο ΛΟΤΤΟ». Κάθε φορά που δεν παίζεις, κερδίζεις.

Συναισθήματα όπως ο έρωτας ή η φιλία πόσο δύσκοβο είναι να τα αισθανθούν οι άνθρωποι με υψηλή νοημοσύνη;

Είναι δύσκολο για όλους, αλλά μερικοί το ξέρουν. Γία μένα τα βασικά στοιχεία της φιλίας και του έρωτα, το θεμέλιό τους, είναι ο αλτρουισμός. Αν δίνεις πολλή σημασία στον εαυτό σου και δεν δίνεις σημασία στον άλλο δεν μπορεί να δημιουργηθεί αυτό το πλαίσιο. Και στη φιλία και στον έρωτα πρέπει να δώσεις και όχι μόνο να περιμένεις να πάρεις. Αυτό το στοιχείο, ο αλτρουισμός, είναι κάτι που είναι σπάνιο στην κοινωνία. Και καθορίζει τη διαφορά μεταξύ ατόμων και ανθρώπων. Στην κοινωνία τα άτομα είναι μονάδες. Ενώ οι άνθρωποι λειτουργούν πάντα σε σχέση με το συνάνθρωπο. Δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς συνάνθρωπο.

Ο άνθρωπος πόσο μπορεί να επέμβει στη ζωή του;

Ο άνθρωπος εντελώς. Το άτομο όχι, αφήνεται στην τύχη.

Ποιο θεωρείτε το υπέρτατο αγαθό για τον άνθρωπο;

Τον αλτρουισμό. Μόνο έτσι μπορεί να γεννιέται η ανθρωπότητα. 

"Υπέρτατο αγαθό για την ανθρωπότητα,ο αλτρουισμός"

Νίκος Λυγερός

Η συνέντευξη παραχωρήθηκε στο περιοδικό Επίκαιρα, στην κ. Δέσποινα Σαββοπούλου 12/2010