Νίκος Λυγερός: To νοητικό επίπεδο και οι φάσεις των παιδιών

To νοητικό επίπεδο των παιδιών

Το παράδοξο που βιώνει η κοινωνία είναι ότι θεωρεί τον εαυτό της έξυπνο και ταυτόχρονα ότι το νοητικό επίπεδο των παιδιών είναι χαμηλό. Βέβαια, δεν επενδύει περισσότερο στην παιδεία και βασίζεται τυπικά σε μία εκπαίδευση που αδιαφορεί για τα ταλέντα και λειτουργεί αποκλειστικά σε ένα μαζικό πλαίσιο, όπου το άτομο δεν είναι παρά ένας αριθμός. Με άλλα λόγια, δεν δίνει καμία ευκαιρία έκφρασης ούτε της νοημοσύνης, ούτε της δημιουργικότητας, διότι στην ουσία θεωρεί ότι δεν υπάρχουν σε αυτό το επίπεδο. Το παράλογο της υπόθεσης είναι ότι η ίδια βλέπει τα αποτελέσματα μιας άλλης προσέγγισης, όπως είναι και η αναζήτηση ενός παράγοντα χ, αλλά δεν το εφαρμόζει ως στρατηγική μάθησης και περιμένει την αποκάλυψη. Τα παιδιά δεν έχουν σίγουρα το ίδιο επίπεδο, αλλά είναι επίσης σίγουρο ότι όλα μπορούν να το αναπτύξουν σε ένα βαθμό και η τάξη μεγέθους αυτού μπορεί να είναι σημαντική, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη μεθοδολογία, η οποία θα είναι αποτελεσματική μόνο και μόνο αν αντιλαμβάνεται τις διαφορές, διότι μόνο έτσι θα κάνει τη διαφορά. Στις επιστήμες αλλά και στις τέχνες γνωρίζουμε την ποικιλία και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης σκέψης κι όμως αυτές οι γνώσεις φαίνεται να μην επηρεάζουν καθόλου την εκπαίδευση που παραμένει προσκολλημένη σε μία πατροπαράδοτη προσέγγιση των παιδιών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να είναι πολλά και οι καθηγητές λίγοι. Ένας αντικειμενικός τρόπος να το συνειδητοποιήσουμε είναι η απλή εξέταση που αναδεικνύει το γεγονός ότι δεν υπάρχει όραμα. Η κοινωνία δεν βλέπει τα παιδιά ως τους επόμενους ανθρώπους, συνεχίζει να τα εξετάζει ως αντικείμενο εργασίας κι όταν μιλά για μαθητοκεντρική προσέγγιση δεν κάνει τίποτα άλλο από να τα ερμηνεύει με την νοοτροπία του μάρκετινγκ και μάλιστα σε χαμηλό επίπεδο δημιουργικότητας στην καλύτερη περίπτωση μία πελατειακή σχέση, η οποία δεν αποτελεί καν επένδυση. Με άλλα λόγια, η κοινωνία δεν έχει καν τα αποτελέσματα μιας επιχείρησης. Αυτό το γεγονός εξηγεί την πληθώρα των φροντιστηρίων που στην ουσία αντέχουν όλο το βάρος της εκπαίδευσης σε πρακτικό επίπεδο. Το πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία δεν είναι ούτε ιδρύματα, ούτε ινστιτούτα, λειτουργούν όπως μπορούν με τον τρόπο που ξέρουν. Δεν είναι μια παραπαιδεία, απλώς μία παράλληλη που υποστηρίζει δίχως να αγγίξει την παιδεία. Τα αποτελέσματα του όλου πλαισίου είναι γνωστά σε όλους και δεν μας αφορούν. Σημασία έχει για μας το νοητικό επίπεδο των παιδιών και κατά πόσο μπορεί να αυξηθεί ουσιαστικά. Η ομάδα είναι πιο ισχυρή από το σύνολο των μονάδων και πρέπει να είναι το θεμελιακό στοιχείο της προσέγγισής μας. Το μέγεθός της είναι καθορισμένο από τα τεστ ζωής – θανάτου της NASA και γνωρίζουμε ήδη βιωματικά το βέλτιστο, απλώς δίχως ανθεκτικότητα η ομάδα έχει δυσκολίες ν' αναπτυχθεί και διασπάται φυσιολογικά σε μονάδες. Ο ρόλος του δασκάλου είναι η ενεργοποίηση της ανοιχτής δομής που θα αντέξει την ανέλιξη προς όφελος όλων των παιδιών. Όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες.

Οι νοητικές φάσεις του παιδιού

Υπάρχουν πολλά νοητικά εργαλεία που επιτρέπουν την ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού. Σε πολλούς είναι παντελώς άγνωστα και σε άλλους δεν είναι κατανοητά. Μέσω των πειραμάτων μας έχουμε δει τη διαφοροποίηση που προκαλούν ακόμα και σε παιδιά που θεωρούνται προβληματικά ως προς την κλασική μάθηση. Αυτός ο πλάγιος τρόπος προσέγγισης των γνωστικών αντικειμένων με την χρήση των ανοιχτών προβλημάτων δίνει μεγάλες δυνατότητες στο παιδί, δηλαδή στον επόμενο άνθρωπο να εκφραστεί και μάλιστα να ξαφνιάσει ακόμα και το δάσκαλό του με τον τρόπο με τον οποίο λύνει ένα πρόβλημα. Σε πρώτη φάση λοιπόν, τα προβλήματα πρέπει να είναι προσιτά για να αυξηθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού, αλλά να μην είναι ποτέ εύκολα, αλλιώς δεν θα μετατραπεί ποτέ σε μαθητή ικανό να λύσει προβλήματα που θεωρεί αρχικά τουλάχιστον αδύνατα να λυθούν, αν δεν είναι άλυτα. Σε δεύτερη φάση, ο μαθητής αποκτά ένα ρόλο στην ομάδα των μαθητών, που του επιτρέπει να πάρει ευθύνες πάντα νοητικές, αλλά και πρακτικές ανάλογα με τις τάσεις του κι όχι με το επίπεδό του, το οποίο αφορά αποκλειστικά το δάσκαλο. Σε τρίτη φάση, ο μαθητής είναι ικανός να λειτουργήσει ως μέλος της ομάδας και να προσφέρει τις δυνατότητες στους άλλους. Τότε μπορεί να προσφέρει πραγματικά ως επόμενος άνθρωπος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε σε όλες αυτές τις φάσεις την ανάγκη της χαράς η οποία παραμένει ο πρώτος στόχος. Δίχως χαρά, ακόμα και αν είναι νοητική, δεν υπάρχει ουσιαστική εξέλιξη. Και ο λόγος είναι σχετικά απλός. Η χαρά είναι ο βασικός πυρήνας της ολοκλήρωσης. Είναι η ίδια αναλογία που ισχύει για την νοημοσύνη και την σκέψη. Επιπλέον, η σκέψη πάνω στη σκέψη που αντιστοιχεί στη συνείδηση έχει το ανάλογο της μέσω της ολοκλήρωσης και είναι η πληρότητα. Η πληρότητα του μαθητή λειτουργεί ως όραμα στο πλαίσιο της μεταδιδακτικής. Σε κάθε φάση, ο ρόλος του δασκάλου είναι σημαντικός αν και διαφορετικός. Τα αντίστοιχα στάδια είναι η κατάλυση, η ανάφλεξη, η συμβουλή. Γι' αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η πολυμορφία του δασκάλου. Τα μετέπειτα στάδια έχουν ένα χαμαιλεοντικό χαρακτήρα και θα εξετασθούν σε άλλο σημείωμα. Σημασία για το παρόν είναι η χρήση νοητικών εργαλείων που ξεφεύγουν από τη συντηρητική παράδοση της ύλης που δεν ασχολείται με την νοημοσύνη αλλά με την ένταξη των παιδιών στην κοινωνία. Αν για πολλούς αυτός ο σκοπός είναι ορθολογικός αυτό δεν σημαίνει ότι σχετίζεται και με την ανάπτυξη της σκέψης του παιδιού. Μάλιστα η διαφορά φαίνεται και μέσω της χαράς. Η κοινωνία θέλει τα άτομα να είναι ευτυχισμένα και να έχουν όνειρα, που τους πουλά αν δεν έχουν, τα οποία δεν θα υλοποιηθούν ποτέ. Ενώ η ανθρωπότητα μέσω των δασκάλων θέλει τη χαρά των ανθρώπων και αυτά να έχουν οράματα που θα υλοποιήσουν, για να συμβάλλουν σε αυτό που ονομάζουμε το έργο.

Τα παιδιά ως επόμενοι άνθρωποι

Μέσω των Μαθηματικών και της νοημοσύνης συνειδητοποιούμε ότι τα παιδιά της κοινωνίας, είναι στην πραγματικότητα, οι επόμενοι άνθρωποι. Ο αρχικός δείκτης νοημοσύνης της μικρής ηλικίας δέχεται εξελίξεις και γι' αυτό το λόγο η αρχική καμπύλη του λογαριθμικού τύπου μετατρέπεται σε καμπύλη του Gauss. Πρόσφατα μια έρευνα έδειξε ότι οι ενδείξεις της ψυχομετρικής επιβεβαιώνονται με εγκεφαλικές μετρήσεις που δείχνουν τροποποιήσεις της δομής λόγω των νοητικών ερεθισμάτων ή μη, και αυτό έως μια ηλικία που αγγίζει τα 20. Επιπλέον η διαφοροποίηση είναι της τάξης των 20 μονάδων, πράγμα το οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο για την εξέλιξη του παιδιού σε επόμενο άνθρωπο να μην το εξετάζουμε παθητικά και παραδοσιακά όπως γίνεται συνήθως στο σχολείο. Πρέπει με μικρές ομάδες μαθητών να γίνονται σεμινάρια με δυσκολότερες ασκήσεις ειδικά δομημένες για να υποστηρίζουν την ανάπτυξη της σκέψης του αλλά και της δημιουργικότητάς του. Τα ανοιχτά προβλήματα, παραδείγματος χάρη, είναι προτιμότερα από τα κλειστά που δέχονται μεθοδολογικά την πίεση της επανάληψης δίχως αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει απαραίτητα και η εμπέδωση. Το πλαίσιο της επανάληψης αποκτά γρήγορα κορεσμό και ενώ είναι θετικό στην αρχή, μετατρέπεται σε αρνητικό σε βάθος χρόνου. Δεν πρέπει επιπλέον να φοβόμαστε τις δυσκολίες διότι μόνο αυτές μπορεί να ξεπεράσει το παιδί για να εξελιχθεί. Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να περάσουμε και από το στάδιο της εξερεύνησης των ικανοτήτων του παιδιού έτσι ώστε να χρησιμοποιήσουμε ανάλογες στρατηγικές μάθησης και όχι να επιμένουμε σ' ένα γενικό και συντηρητικό πλαίσιο που επιβάλλει η λεγόμενη ύλη. Δίχως ενέργεια και χάσιμο χρόνου δεν υπάρχει σοβαρή επένδυση στην εξέλιξη του παιδιού. Τα master class είναι ειδικά δομημένα για αυτές τις στρατηγικές απαιτήσεις, ανατρέπουν τις κλασσικές ηλικιακές ιεραρχίες για να γνωρίσουν καλύτερα το παιδί και να το βοηθήσουν αποτελεσματικά για να βρει τον δικό του τρόπο μέσω του δασκάλου. Στη συνέχεια, ειδικά στις ακραίες περιπτώσεις είναι ο ρόλος του μέντορα που θα ολοκληρώσει αυτήν την προσέγγιση αυτός είναι που θα του προσφέρει την πρόσβαση σε γνώσεις και όχι μόνο πληροφορίες, σε στρατηγικές και όχι μόνο τεχνικές. Για να γίνει με την πάροδο του χρόνου, ο επόμενος άνθρωπος και να κατανοήσει ως μαθητής ότι στο πλαίσιο του δασκάλου μπορεί να υλοποιήσει ακόμα και αυτό που νόμιζε ότι δεν μπορεί να κάνει αρχικά διότι αυτό είναι το χαρακτηριστικό του ανθρώπου.

Λυγερος Νικος

Ο Νίκος Λυγερός, γεννήθηκε το 1968 στο Βόλο. Ως ερευνητής έχει ασχοληθεί με τους τομείς της άλγεβρας, της θεωρίας αριθμών και της συνδυαστικής. Ανήκει στις ομάδες των ερευνητών που ανακάλυψαν το 1998, δέκα πρώτους διαδοχικούς αριθμούς σε αριθμητική πρόοδο και το 2010 την έκτη λύση της εξίσωσης τ(p) = 0 (mod p) (εξίσωση του Ramanujan), κάνοντας χρήση προγραμμάτων αναζήτησης μέσω υπολογιστών.

Έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με την ανάδειξη του έργου και της συμβολής του γένους Καραθεοδωρή και συγκεκριμένα του Κωνσταντίνου (μαθηματικός) και του Αλέξανδρου (διπλωμάτης) όντας επιστημονικός σύμβουλος του Συνδέσμου Φίλων Καραθεοδωρή.

Ίδρυσε το Ίδρυμα Αλτρουϊσμός στην Κύπρο, που προωθεί τις μαζικές προσφυγές κατά της Τουρκίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ ήταν αυτός που διάβασε το σχέδιο Ανάν των 10.000 σελίδων και εντόπισε επακριβώς τις αντιφάσεις και συνέταξε μια έκθεση μονοψήφιων σελίδων καταγράφοντας αυτές τις αντιφάσεις, την οποία παρέδωσε στον πρόεδρο της Κύπρου Τ. Παπαδόπουλο απ’ όπου φαινόταν ότι θα ερχόταν η απόρριψή της.

Έχει ιδρύσει την οργάνωση The Pi Society στην οποία για να εγγραφεί κάποιος πρέπει να έχει IQ 176 και πάνω, βαθμός νοημοσύνης που σύμφωνα με στατιστικές αντιστοιχεί σ’ έναν άνθρωπο στο εκατομμύριο. Είναι μέλος της Mensa, η οποία έχει 100.000 μέλη ανά τον κόσμο, της Parssociety, μιας διεθνούς ολιγομελούς οργάνωσης μέλη της οποίας, σύμφωνα με το καταστατικό της, μπορούν να γίνουν μόνο άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης (η αποδοχή γίνεται μέσω αποστολής στους διαχειριστές, πιστοποιημένων αποτελεσμάτων τους σε κάποιο από τα iq test που προϋποθέτει το καταστατικό της οργάνωσης ενώ αποδεκτοί γίνονται επίτιμα μέλη και ιδρυτές άλλων iq societies αυτομάτως), αλλά και της Mega Foundation, κ.α. Αναφορά του γίνεται κι εδώ: (http://www.megasociety.org/noesis/152/editor.html) Είναι επίσης δημιουργός δοκιμασιών νοημοσύνης μεγάλου έυρους, και ένα εκ των τέστ εισαγωγής στην Parssociety είναι σχεδιασμένο από τον ίδιο τον Ν. Λυγερό και είναι ευρέως διαθέσιμο στην προσωπική του ιστοσελίδα. Ακόμη, υπήρξε επισκέπτης καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Παιδαγωγικό Τμήμα).

Σύμφωνα με βιογραφικό, που δημοσιεύει ιστοσελίδα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου και εργαζόταν ως επιστημονικός συνεργάτης σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα αυτού, "είναι ο Έλληνας με τον υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης (189 στην κλίμακα Standford-Binet)" και "ένας από τους 50 εξυπνότερους ανθρώπους στον κόσμο".

Στην προσωπική του ιστοσελίδα υπάρχουν πάνω από 7.500 γραπτά κείμενα του ιδίου που περιλαμβάνουν άρθρα πάνω σε θέματα φιλοσοφίας, νοημοσύνης, εκπαίδευσης, μαθηματικών, φυσικής, μυθολογίας, θρησκείας, ιστορίας, αρχαιολογίας, κινηματογράφου, ζωγραφικής, μουσικής, πολιτικής, κοινωνιολογίας, στρατηγικής, management, οικονομίας, καθώς και άλλου είδους κείμενα όπως ποιήματα, ή λογοτεχνικά αποσπάσματα, στην Ελληνική, Γαλλική ή Αγγλική γλώσσα, αλλά και πάνω από 790 σκίτσα ή πληρέστερα έργα ζωγραφικής, πολλά από τα οποία είναι αναφορές σε έργα των Da vinci ή Van Gogh. (wikipedia)