Όλοι και όλα είναι συνδεδεμένα

Στο βιβλίο τους με τίτλο Συνδεδεμένοι, oι συγγραφείς Nicholas Christakis και James Fowler παρουσιάζουν εκρηκτικά νέα στοιχεία σχετικά με το ότι τα κοινωνικά δίκτυα επηρεάζουν κάθε πλευρά της ζωής μας: το πώς αισθανόμαστε, το πόσα χρήματα κερδίζουμε, ποιον είναι πιθανότερο να παντρευτούμε, το αν θα αρρωστήσουμε ή αν τελικά θα πάμε να ψηφίσουμε —τα πάντα για εμάς σχετίζονται με το τι κάνουν, αισθάνονται και σκέφτονται οι άλλοι γύρω μας.

Το βιβλίο εξηγεί ότι ο κόσμος μας διέπεται από τον Κανόνα των Τριών Βαθμών. Επιρροής: επηρεάζουμε και επηρεαζόμαστε από άτομα που απέχουν από εμάς μέχρι και τρεις βαθμούς διαχωρισμού, τα περισσότερα από τα οποία δεν τα γνωρίζουμε καν. Για παράδειγμα, η φίλη της φίλης της φίλης σας επιδρά περισσότερο στην ευτυχία σας απ’ ό,τι ένα φουσκωμένο πορτοφόλι στην τσέπη σας. Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν τη βάση των οικονομικών μας σκανδάλων, των διατροφικών ολισθημάτων μας, της κατάχρησης ουσιών και των επιδημιών αυτοκτονίας, αλλά επίσης της εκλογική συμπεριφοράς μας, της καινοτομίας, του αλτρουισμού και της «όλως τυχαίας» επίδειξης καλοσύνης.

Προκλητικό, διορατικό, τερπνό και ωφέλιμο, το Συνδεδεμένοι εξηγεί γιατί τα συναισθήματα είναι μεταδοτικά, πώς εξαπλώνεται η παχυσαρκία, γιατί οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, και πολλά άλλα. Καταρρίπτοντας την άποψη της πρωτοκαθεδρίας του ατόμου, το βιβλίο προτείνει μια επαναστατική νέα ιδέα: ότι καθοδηγούμαστε ασυναίσθητα από τους ανθρώπους που μας περιστοιχίζουν, σαν τα πουλιά ενός σμήνους που κινούνται σε πλήρη συμφωνία.

Το Συνδεδεμένοι είναι ένα βιβλίο που θα αλλάξει για πάντα τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τους άλλους και τον εαυτό σας.

Μερικά σχόλια για το βιβλίο:

● «Το βιβλίο ασχολείται με τη συναρπαστική νέα επιστήμη των κοινωνικών δικτύων. Με ενθουσιασμό και σαφήνεια, οι δύο διεθνώς αναγνωρισμένοι επιστήμονες ανακαλύπτουν τους αόρατους ιστούς που μας συνδέουν μεταξύ μας και, στην πορεία, αποκαλύπτουν συναρπαστικές πτυχές της κοινωνικής μας ζωής. [...] Αν κάποιος που γνωρίζετε ελάχιστα διαβάσει το Συνδεδεμένοι, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει για πάντα τη δική σας ζωή. Πώς; Μα, διαβάστε στο βιβλίο».

―Daniel Gilbert, καθηγητής ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Harvard

● «Από την υγεία και την ευτυχία έως τις εποχικές μόδες και τις χρηματοοικονομικές αγορές, οι Christakis και Fowler μάς προσφέρουν ένα εντυπωσιακό ταξίδι στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων. Και δείχνοντας τη σημασία αυτών των δικτύων για την προσωπική μας ζωή, οι συγγραφείς αναδεικνύουν κάτι ακόμη πιο σημαντικό: ότι η προοπτική του δικτύου αποτελεί κλειδί για την κατανόηση της ύπαρξής μας μέσα στην κοινωνία».

―Duncan Watts, καθηγητής κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Columbia

● «Αυτό που μας κάνει ανθρώπινους ―για καλό ή για κακό― είναι η κοινωνική φύση μας. Πουθενά αλλού δεν φανερώνεται σαφέστερα αυτή η πολύπλοκη, υπέροχη και συχνά σκοτεινή πλευρά μας απ’ ό,τι σε τούτο το βιβλίο. Σε έναν κοινωνικό κόσμο ο οποίος κατακλύζεται από νέους τρόπους αλληλεπίδρασης, το Συνδεδεμένοι είναι ένα εγχειρίδιο της ανθρώπινης ύπαρξης στον εικοστό πρώτο αιώνα».

―Dan Ariely, καθηγητής συμπεριφορικής οικονομικής, Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης

● «Ίσως να πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα βιβλία της δεκαετίας. Με ξεκάθαρο και γλαφυρό τρόπο, οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τα πρωτοποριακά ευρήματά τους σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα για να κατανοήσουν όχι μόνο τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τον κόσμο μας. Γεμάτο με συναρπαστικές ιστορίες και παραδείγματα, το βιβλίο είναι απαραίτητο για την κατανόηση της ίδιας μας της φύσης. [...] Πρέπει να το διαβάσουν άπαντες».

―Ed Diener, καθηγητής ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο του Ιλινόις

● «Ένα παλιό ρητό λέει: “Τους συγγενείς δεν τους διαλέγουμε”. Μόλις διαβάσετε αυτό το βιβλίο, θα δείτε ότι δεν μπορείτε να επιλέξετε πολλά πράγματα στη ζωή σας. Αλλοι τα επιλέγουν για εσάς! Οι Christakis και Fowler δίνουν νέα πνοή σε μια παλιά ιδέα: το ότι έχει μεγάλη σημασία με ποιον συναναστρέφεστε. [...] Πολύπλοκες ιδέες γίνονται εύκολα κατανοητές και τα μυστήρια της επιστήμης ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια σας. [...] Ο κόσμος θα γίνει πιο μικρός και θα αποκτήσει μεγαλύτερο νόημα μόλις διαβάσετε αυτό το συναρπαστικό βιβλίο».

―Sudhir Venkatesh, καθηγητής κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Columbia

● «Μια πανοραμική οπτική των κοινωνικών σχέσεων που μπορεί να σας δημιουργήσει ίλιγγο. Κάθε δάσκαλος και κάθε γονιός, κάθε επιχειρηματίας και κάθε πολιτικός, όλοι οι πολίτες θα πρέπει να δουν τη ζωή τους από αυτή την οπτική γωνία».

―Chip Heath, καθηγητής οργανωσιακής συμπεριφοράς, Πανεπιστήμιο Stanford

Τα σημαντικά θέματα του βιβλίου με μορφή ερωτημάτων:

Στην καρδιά του προβλήματος

1. Θα δωρίζατε τον νεφρό σας σε έναν άγνωστο; Και αν ο σύντροφός σας ή ο καλύτερος φίλος σας αποδεχόταν την προσφορά σας, εσείς θα μπορούσατε να αλλάξετε την άποψή σας; Και θα επηρεαζόταν η απόφασή σας αν γνωρίζατε ότι η δωρεά σας θα παρακινούσε και άλλους να γίνουν δωρητές οργάνων;

2. Θα λέγατε για σας ότι έχετε πολλούς γνωστούς ή απλώς λίγους κοντινούς φίλους; Αν κάνατε ένα πάρτι, οι καλεσμένοι σας θα γνωρίζονταν ήδη μεταξύ τους ή θα έπρεπε να συστήσετε τους πάντες για πρώτη φορά; Πόσο διαφορετικό νομίζετε ότι θα ήταν τo πάρτι σε ένα διαφορετικό κοινωνικό δίκτυο;

3. Ποιος είναι ο γνωστός σας που σας επηρεάζει περισσότερο; Μπορούν να υπάρχουν και άλλοι, άγνωστοι σε εσάς άνθρωποι, οι οποίοι να σας επηρεάζουν ακόμη περισσότερο;

Όταν χαμογελάτε εσείς, χαμογελά και όλος ο κόσμος

4. Έχετε ποτέ «προσβληθεί» από πολύ γέλιο, άγχος ή άλλα συναισθήματα, όπως τα κορίτσια στην Τανζανία; Γελάτε δυνατά όταν είστε μόνοι σας;

5. Πώς σας επηρεάζει η διάθεση των φίλων σας; Με ποιους τρόπους τα συναισθήματα των ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένης της χαράς, αντικατοπτρίζουν μια ομαδική συμπεριφορά ―σαν τη συμπεριφορά των πουλιών όταν πετούν σε σμήνη;

6. Πιστεύετε ότι οι άνδρες και οι γυναίκες αντιδρούν διαφορετικά στη μοναξιά ή στην κατάθλιψη; Πώς οι διαφορές αυτές θα επηρέαζαν τη μετάδοση των συναισθημάτων στους άνδρες και τις γυναίκες;

Αγάπα τον πλησίον σου

7. Ο Νίκολας και η σύζυγός του, η Έρικα, κάποτε ζούσαν σε απόσταση τεσσάρων οικοδομικών τετραγώνων, αλλά έπρεπε να βρεθεί ο ένας στην άλλη άκρη του κόσμου προτού το κοινωνικό τους δίκτυο τους φέρει κοντά. Πώς γνωρίσατε το έτερόν σας ήμισυ; Ήταν μια τυχαία συνάντηση ή «βοήθησαν» οι φίλοι και οι συγγενείς σας; Μήπως η «τυχαία συνάντηση» δεν ήταν τελικά και τόσο τυχαία;

8. Αν μετρούσαμε την ελκυστικότητα από το 1 έως το 10, θα προτιμούσατε να βρίσκεστε στο 6 όταν όλοι οι άλλοι είναι στο 4, ή στο 8 όταν οι άλλοι είναι στο 10; Γιατί; Θα προτιμούσατε να κερδίζετε 32.000 δολάρια όταν όλοι οι άλλοι κερδίζουν 30.000 δολάρια ή θα προτιμούσατε 33.000 δολάρια όταν οι άλλοι κερδίζουν 35.000; Θα προτιμούσατε να έχετε 2 εβδομάδες άδεια τον χρόνο όταν οι άλλοι έχουν 1, ή θα προτιμούσατε 3 εβδομάδες άδεια όταν οι άλλοι έχουν 4; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών των «αγαθών» (ελκυστικότητα, εισόδημα και χρόνος διακοπών);

9. Πιστεύετε ότι οι φίλοι σας επηρεάζουν το πόσο συχνά κάνετε έρωτα ή το είδος του σεξ που κάνετε; Και τι συμβαίνει με τους γονείς, σας επηρεάζουν και αυτοί; Ποιοι νομίζετε ότι επηρεάζουν περισσότερο τους εφήβους, οι γονείς ή οι συνομήλικοί τους;

10. Ξέρετε κανέναν που να πέθανε από “ραγισμένη καρδιά”; Πώς πιστεύετε ότι θα αντιδρούσε ο σύντροφός σας αν πεθαίνατε; Θεωρείτε ότι αυτό είναι πιο δύσκολο για τους άνδρες ή για τις γυναίκες, και γιατί;

11. Έχετε ποτέ συνάψει σχέση με τον εραστή της πρώην φίλης σας; Θα σας φαινόταν αφύσικο κάτι τέτοιο, και γιατί;

Ο ίδιος πόνος

12. Γιατί πιστεύετε ότι οι στενοί σας φίλοι που ζουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά μπορεί να επηρεάζουν τις συνήθειές σας ως προς τη διατροφή και τη σωματική άσκηση τόσο όσο και αυτοί που ζουν δίπλα σας; Δεδομένου του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν τα κοινωνικά δίκτυα, τι θα μπορούσατε να κάνετε για να αλλάξετε τις συνήθειες αυτές;

13. Αν βγείτε για δείπνο με τους φίλους σας, είστε ο μόνος που παραγγέλνει αλκοόλ (ή που δεν παραγγέλνει αλκοόλ); Σας επηρεάζουν οι φίλοι σας ως προς την ποσότητα του αλκοόλ που καταναλώνετε ή ως προς το αν καπνίζετε; Και τι συμβαίνει με πολλές άλλες συνήθειες που σχετίζονται με την υγεία; Θα επηρεαζόσασταν από τη σεξουαλική ζωή κάποιου φίλου σας; Ενός γείτονά σας; Μιας διασημότητας;

14. Έχετε ποτέ ακούσει ένα άσχημο νέο ―ας πούμε, για μια αυτοκτονία― και ανησυχήσατε μήπως άλλοι άνθρωποι θα μπορούσαν να παρασυρθούν από αυτό; Θεωρείτε ότι θα μπορούσατε προσωπικά να επηρεαστείτε από μια τραυματική ταινία, ένα βιβλίο ή κάποια είδηση;

Η ροή του χρήματος

15. Έχετε ποτέ προσπαθήσει να μαντέψετε πόσες καραμέλες βρίσκονται μέσα σε ένα βάζο; Πώς τα πήγατε; Θεωρείτε ότι θα προβλέπατε καλύτερα αν μπορούσατε να δείτε το τι μάντεψαν οι άλλοι; Γιατί; Αν βρίσκατε ένα καταπληκτικό σπίτι που ανταποκρινόταν πλήρως στις ανάγκες της οικογενείας σας, αλλά βλέπατε ότι ήταν απούλητο επί 18 μήνες, θα αλλάζατε γνώμη; Και το θεωρείτε σωστό αυτό;

16. Πώς βρήκατε την τωρινή σας δουλειά; Σας βοήθησαν κάποιοι φίλοι; Ήταν φίλοι κοντινοί ή απλώς γνωστοί σας; Γιατί μπορεί οι κοντινοί φίλοι να είναι λιγότερο χρήσιμοι στην εύρεση εργασίας;

17. Υπάρχει ένα μείγμα στενών και χαλαρών σχέσεων στο εργασιακό σας περιβάλλον; Με ποιον τρόπο νομίζετε ότι επηρεάζει αυτό την εργασία και τη δημιουργικότητά σας;

Πολιτικά συνδεδεμένοι

18. Ψηφίσατε στις τελευταίες εκλογές; Πιστεύετε ότι μπορεί να ενεργούσατε διαφορετικά την επόμενη φορά αν γνωρίζατε ότι η συμπεριφορά σας θα επηρέαζε την ψήφο άλλων ανθρώπων; Έχετε προσπαθήσει ποτέ να αλλάξετε την άποψη κάποιου για ένα πολιτικό ζήτημα; Τα καταφέρατε;

19. Αποτελεί προσόν ή όχι για έναν πολιτικό να είναι «καλά δικτυωμένος»; Θα μπορούσε πιθανόν να είναι υπερβολικά δικτυωμένος;

20. Θεωρείτε ότι τα διάφορα ιστολόγια, το MySpace, το Facebook, το Twitter, έχουν επίδραση στην πολιτική; Ποιον βοηθούν περισσότερο, τις «παλιές καραβάνες» ή τους νέους πολιτικούς; Έχει αλλάξει τη φύση της δημοκρατίας μας αυτού του είδους η τεχνολογία;

Είναι στη φύση μας

21. Παρακολουθείτε εκπομπές «ριάλιτι» όπου οι συμμετέχοντες ανταγωνίζονται μεταξύ τους; Έχετε δει ποτέ μια πράξη πραγματικής γενναιοδωρίας στην εκπομπή, ή πιστεύετε ότι ο καθένας κοιτάει το συμφέρον του; Πόσο σημαντικός είναι ο αλτρουισμός αν θέλετε να κερδίσετε σε μια τέτοια εκπομπή; Πόσο σημαντικός είναι ο αλτρουισμός αν θέλετε να κερδίσετε στην πραγματική ζωή;

22. Θα περιγράφατε τον εαυτό σας ως κατά βάση εγωιστή ή συνεργάσιμο; Πώς θα περιγράφατε τα μέλη της οικογενείας σας ή τους συναδέλφους σας; Ποια άποψη έχετε: αυτά τα χαρακτηριστικά είναι έμφυτα, επίκτητα ή κάποιο είδος συνδυασμού;

23. Αν είστε θρησκευόμενος, ο Θεός αποτελεί μέλος του κοινωνικού σας δικτύου, και γιατί;

Υπερσυνδεδεμένοι

24. Πόσο μακριά έχετε ταξιδέψει στη ζωή σας; Πόσο μακριά ταξίδεψαν οι γονείς και οι παππούδες σας; Θεωρείτε ότι έχετε περισσότερους φίλους επειδή ταξιδέψατε σε πολλά μέρη του κόσμου;

25. Πόσο διαφέρει η εικονική από την πραγματική ζωή; Πιστεύετε ότι ο κόσμος στο κοινωνικό περιβάλλον σας θα σας αντιμετώπιζε διαφορετικά αν είχατε διαφορετική εξωτερική εμφάνιση; Θεωρείτε ότι εσείς θα συμπεριφερόσασταν διαφορετικά αν είχατε διαφορετική εξωτερική εμφάνιση;

26. Θεωρείτε ότι ο κόσμος τους Διαδικτύου έχει βελτιώσει ή μήπως έχει θέσει σε κίνδυνο τις σχέσεις που έχετε αναπτύξει στη ζωή σας; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;

27. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι έχουν υπερβολικά πολλούς «φίλους» στο Facebook και σε άλλα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα; Πρόκειται για πραγματικούς φίλους; Πώς ανταποκρινόμαστε σε όλη αυτή την κοινωνική δραστηριότητα;

28. Εμπιστεύεστε τις πληροφορίες που βρίσκετε στη Wikipedia; Είναι αληθινές ή απλώς «φαινομενικά αληθινές»; Έχουν επηρεάσει τη ζωή σας οι μεγάλης κλίμακας συνεργασίες όπως αυτή στη Wikipedia;

Το συνολικό είναι καλό

29. Μπορείτε να θυμηθείτε μια περίπτωση όπου κάποιος σας βοήθησε με τρόπο ώστε αυτό να σας επιτρέψει να βοηθήσετε και εσείς κάποιον άλλο; Αυτού του είδους η συμπεριφορά είναι σπάνια ή συνηθισμένη; Πόσο μακριά θεωρείτε ότι μπορεί να μεταδοθεί η ευγένεια ενός ανθρώπου σε ένα κοινωνικό δίκτυο;

30. Τα κοινωνικά δίκτυα βοηθούν τους πλούσιους να γίνουν πλουσιότεροι; Αν ναι, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που βρίσκονται στην περιφέρεια αυτών των δικτύων να μη «μείνουν πίσω»; Με ποιον τρόπο νομίζετε ότι μας βοηθούν τα κοινωνικά δίκτυα στο να κατανοήσουμε την κοινωνικοοικονομική ανισότητα της κοινωνίας μας;

31. Πιστεύετε ότι τα κοινωνικά δίκτυα είναι εγγενώς αγαθά; Αν ναι, γιατί κυκλοφορούν μέσα τους τόσα άσχημα πράγματα (όπως ασθένειες, παραπληροφόρηση και βία); Στη δική σας ζωή, το όφελος από τη σύνδεση είναι μεγαλύτερο από το κόστος;

32. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων έγκειται στο ότι μπορεί να ελέγχουμε λιγότερο τις αποφάσεις μας από όσο νομίζουμε. Παράλληλα όμως, μπορεί να επηρεάζουμε άλλους ανθρώπους περισσότερο από όσο νομίζουμε. Έχει κάποια αξία να γνωρίζουμε ότι, ενώ μας επηρεάζουν οι άλλοι, ταυτόχρονα τους επηρεάζουμε και εμείς ―ότι είμαστε, δηλαδή, μέρος ενός ανθρώπινου υπεροργανισμού;